Bij Antoinette (36) is dat het geval. Ze is getrouwd met Jan (40) en moeder van drie kinderen (12, 10 en 6). Antoinette: “Ooit – het lijkt wel eeuwen geleden – hadden we een goed seksleven. We deden het regelmatig, namen om beurten initiatief en ik genoot er net zo van als hij. Maar sinds de kinderen er zijn, ben ik ’s avonds doodop. Het klinkt overdreven, maar zo voelt het echt. Aan het eind van de dag wil ik nog maar één ding, en dat is slapen. In het begin had Jan er geen moeite mee. Ik was de hele dag in de weer met bortsvoeding en zo, hij begreep ook wel dat ik ’s avonds geen zin had in nog meer gehannes aan mijn lijf. Maar de kinderen zitten inmiddels al op school, en nog steeds hebben we geen seks. Jan voelt zich afgewezen en begrijpt het niet.”
Eline (32) heeft een vergelijkbaar verhaal. Ze woont samen met Aram (33) en is moeder van een dochter van 7. Voor ze moeder werd had ze ‘altijd’ zin. Eline: “En als ik geen zin had, dan maakte ik het. Daarom voel ik me extra schuldig. Ik ben een totaal andere vrouw geworden op seksueel vlak. Ik begrijp dat het voor Aram heel erg balen is. Hij moet altijd initiatief nemen en meestal zeg ik nee. Het heeft met veel dingen te maken. Ik herken mezelf in alle bovengenoemde excuses. Ik vind mijn lichaam niet meer zo mooi als vroeger, mijn libido is weg en ’s avonds ben ik gewoon kapot. Tegelijkertijd mis ik ons seksleven van vroeger. De afstand die er nu tussen ons is, voelt niet goed. Maar de zin is gewoon verdwenen. Ik kan er niks aan doen.”
Maar is dat wel zo? Kunnen we er écht niets aan doen? Leggen we ons niet té makkelijk neer bij een ingekakt libido? Hoe komt het dat we in de kinderdrukte vaak wel tijd vinden om te bellen met vriendinnen, te winkelen, te sporten en te werken. Maar seks, dat lijkt te veel gevraagd… Volgens sociaal seksuoloog Blanca van den Brand (42), moeder van drie kinderen, spelen een aantal factoren mee. Blanca: “Natuurlijk zijn kinderen en alle drukte die erbij komt kijken een legitieme reden om minder zin in seks te hebben. Dat we massaal geen zin meer hebben na de komst van kinderen, heiligt ook een evolutionair doel: de buit is binnen, zin is niet meer nodig. En ook andere factoren spelen een rol. Drie belangrijke libidokillers: stress, schuldgevoel en angst.
Stress door het hoog houden van alle ballen: werken, zorgen en regelen. Schuldgevoel door het ‘nee’ zeggen. En angst omdat je bang bent dat hij vreemdgaat, nu hij thuis niet meer aan zijn trekken komt. Na verloop van tijd wordt het een kip-ei-verhaal: een vicieuze cirkel van stress, angst, schuldgevoel en geen zin hebben. Toch zie ik al die redenen eerder als excuses dan als oorzaak. Je weet niet waarom je even geen zin meer hebt, dus je bedenkt plausibele redenen. We vinden het namelijk vreselijk schrikbarend, vragen ons af of er niet iets mis is met ons, zijn bang dat onze man de spanning buiten de deur zal zoeken, vinden dat we dan maar zin moeten maken enzovoort. Maar de kunst zit hem juist in het accepteren van de seksuele dip. Net zoals je in een periode van rouw geen zin in seks kunt hebben, kan dat na een bevalling ook het geval zijn. Het zij zo.”
Fair enough, ‘even’ geen zin kan iedereen gebeuren. Maar wat als de spreekwoordelijke droogte eindeloos aanhoudt? Als je vijf, zes of zeven jaar na de bevalling nóg geen zin hebt? Bij Saskia (39) duurt het zelfs langer dan dat. Ze is getrouwd met Willem en moeder van twee kinderen van 12 en 10. Saskia: “Als ik heel eerlijk ben, stelt ons huwelijk niet veel meer voor. Er is geen intimiteit. We maken geen ruzie, maar we raken elkaar ook zelden aan. We doen de kinderen samen en verder leven we grotendeels langs elkaar heen. Na ons eerste kind kakte ons seksleven in, na de tweede bleef er niets meer van over.
We doen het héél af en toe, een paar keer per jaar, meestal als we een feestje gehad hebben en aangeschoten zijn. Altijd op zijn aandringen. Voor mij hoeft het niet. Ik ga ’s avonds vroeg naar bed om ingewikkelde toestanden te voorkomen, en als ik nog wakker ben als hij boven komt, houd ik me slapend. Natuurlijk voelt dat niet goed, maar ik heb geen zin meer in de discussie. Ik zou het heel erg vinden als Willem vreemdgaat, maar ik kan het hem bijna niet kwalijk nemen. Of het ooit beter wordt tussen ons? Ik probeer er niet te veel over na te denken.”
Blanca ziet het veel in haar praktijk: “Tweezaamheid, noem ik het: eenzaamheid terwijl je met zijn tweeën bent. Partners die elkaar angstvallig uit de weg gaan om de confrontatie te ontwijken. We maken het niet bespreekbaar, pakken elkaar niet meer vast, maken soms zelfs ruzie. Alles om maar te voorkomen dat de partner initiatief gaat nemen. Het idee dat seks niet belangrijk is, of dat we het vergeten, is onzin. Niemand vergeet het! Ook als we geen seks hebben, is het heel erg aanwezig. In de vorm van schuldgevoelens, verwijten en frustraties. De zogenaamde olifant in de kamer die we stug negeren. En dat moet je nou juist niet doen.”
In plaats van de situatie te negeren, is het beter om de realiteit onder ogen te zien. Stap één is accepteren: de huidige situatie onder ogen zien. Het is wat het is. Blanca: “Als je dat doet, kun je alle gedachten en schuldgevoelens erover loslaten. Dan komt er weer de vrijheid om te voelen wat je voelt. Het is normaal dat seks in een langdurige relatie minder wordt, kinderen of geen kinderen. Kijk ook naar de voordelen van een lange relatie: de verbintenis, de intimiteit, de vrijheid om helemaal jezelf te zijn…”
Stap twee is communiceren: praten over seks. Niet makkelijk. Wel nodig. Wat vind je er nou écht van? Weet je eigenlijk wel wat je wilt en lekker vindt? En wat hij ervan vindt, en wat hij van jou vindt? Maar hoe begin je zo’n gesprek, in een situatie waarin jij je misschien schuldig en onaantrekkelijk voelt, en hij zich afgewezen en gefrustreerd? Blanca: “Confrontatie is eng, maar tegelijkertijd ook dé oplossing voor meer plezier. Denk aan de vooruitzichten. Hoe heerlijk zou het zijn als je helemaal eerlijk kunt zijn over wat je voelt, en dat het ook gewoon zo mag zijn? Als je je vrij voelt om initiatief te nemen, maar ook vrij voelt om te weigeren, heb je de grootste kans dat je zin in seks vanzelf toeneemt. Niet het hebben van geen zin is namelijk het probleem, maar vooral hoe we daar vervolgens mee omgaan.
Ik geef stellen het advies om minstens één keer per jaar een let’s talk about gesprek te hebben met elkaar. Openbreken die boel. Dat brengt intimiteit. Wat vinden en voelen jullie? Waarom raken jullie elkaar niet meer aan? Hoe tevreden zijn jullie met je seksleven, hoe zou je het anders willen, wat is je ideaal? Kijk ook terug naar vroeger. Wat vond je écht van je seksleven toen? Misschien deed je wel dingen omdat je dacht dat het zo hoorde of gewenst was, en ging je eigenlijk over je eigen grenzen. Als dat het geval is, gebruik je de kinderen misschien wel als excuus om niet meer te hoeven. Misschien vind je nu heel andere dingen lekker en leuk en moeten jullie dat opnieuw gaan uitvinden. Zeker de eerste keer is zo’n gesprek aangaan niet makkelijk. Maar oefening baart kunst. Een artikel in een tijdschrift, of een programma op televisie kun je goed gebruiken als aanleiding.”
Stap drie is: doen. Want alleen met accepteren en praten kom je er niet. Als je wilt dat de dingen daadwerkelijk veranderen, zal je in actie moeten komen. En ook dat is eng. Want ook al zijn we niet tevreden met ons seksleven, we zijn eraan gewend, en op een bepaalde disfunctionele manier werkt het best. Hoe doorbreek je dat patroon? Blanca is hier kort over. “Durven en doen! Het is raar en onwennig en zelfs eng om dingen anders te doen. Partners zijn bang voor afwijzing, willen elkaar niet kwetsen enzovoort. Maar de weg terug naar meer plezier is in feite gewoon een kwestie van lef hebben. In mijn praktijk help ik stellen een handje door ze opdrachten mee te geven naar huis.
Kleine dingetjes die ze moeten doen, zonder dat de ander het weet. Aandacht geven. Lief zijn voor elkaar. Haar even beetpakken als hij thuiskomt, bijvoorbeeld. Hem onverwacht een leuk, prikkelend sms’je sturen. Elkaar complimenten geven. Waar het om gaat, is het doorbreken van de ingesleten omgangspatronen. Hoe maakt niet uit. Ik zeg: trek alles uit de kast. Verandering zit hem in kleine dingen. Het is als een balletje dat moet gaan rollen. Probeer dingen, experimenteer, en neem het vooral niet te zwaar en serieus. Seks doe je voor de lol en de liefde. Als je daar samen voor gaat, moet het lukken.”
Een goed gesprek
Oké, dingen besprekbaar maken, is dus key. Maar hoe dan? Deze vragenlijst van Blanca van de Brand helpt je op weg.
KWALITEIT
Wat voor cijfer zou jij op dit moment geven aan de invulling en kwaliteit van jullie seksleven? Wat vind je goed en wat zou je graag anders willen zien?
KWANTITEIT
Hoe vaak doen jullie ‘het’ gemiddeld per maand? Vind je dat voldoende, te veel of te weinig?
MACHT
Met wat voor cijfer zou jij jullie machtsverhouding willen typeren? 1 = in balans, 10 = in disbalans. Wie heeft bij jullie de spreekwoordelijke broek aan? Heb je het idee dat je ook initiatief mag nemen, en weleens mag weigeren, en dat je ook iets te zeggen hebt in bed?
INTIMITEIT
Ben je tevreden met jullie intimiteit, los van het seksuele, dus het knuffelen, zoenen, oogcontact, gesprekken enzovoort? Wat zou je liever anders, meer of minder willen?
ONTROUW
Hoe sta jij momenteel tegenover ontrouw? Wanneer ga je vreemd volgens jou? Wat mag wel en wat niet? Heb je hieromtrent iets op te biechten? Is er bijvoorbeeld iemand van wie je gecharmeerd bent of bent geweest?
GEHEIMEN
Zijn er (veranderde) fantasieën, behoeftes, voorkeuren of geheimen die je je partner zou willen mededelen? Is er iets dat je gênant vindt om te zeggen?
GEVOELENS
Welke emoties ervaar je wel eens als het op seks aankomt? a. angst, b. schaamte, c. twijfel, d. schuld, e. eenzaamheid, f. verdriet, g. teleurstelling, h. pijn? Verklaar je nader! Waar schaam je je bijvoorbeeld wel eens voor? Wat is je grootste angst of onzekerheid op het gebied van seks?
AANPAK PARTNER
Wat zou je partner (vaker) kunnen doen om je te enthousiasmeren of meer te laten genieten van jullie seksuele samenzijn? Wat kan hij of zij beter laten, omdat het je niet (meer) opwindt of zelfs tegenstaat?
EIGEN AANPAK
Wat zou je zelf kunnen doen om jullie seksleven een nieuwe impuls te geven?
UTOPIA
Als jij het alleen voor het zeggen had, hoe zag de perfecte vrijpartij er voor jou dan in detail uit? Wanneer? Waar? Wat? Hoe? Hoelang? Met wie?
