Aan diverse Europese en Amerikaanse universiteiten wordt onderzoek gedaan naar de veiligheid en effectiviteit van psychedelica voor aandoeningen zoals depressie en posttraumatische stressstoornis (PTSD). Het Imperial College in London heeft zelfs een speciale afdeling voor onderzoek naar psychedelica.
Hoewel het academisch onderzoek nog te beperkt is voor harde wetenschappelijke conclusies, zijn de resultaten positief. Zo werd in 2017 een onderzoek gedaan naar de effecten van psilocybine (de psychoactieve stof in magic paddenstoelen) bij mensen met een ernstige therapieresistente depressie. De patiënten vertoonden na twee behandelingen significante verbetering die tot zes maanden aanhield. Het Imperial College onderzoekt ook de mogelijkheden voor behandeling van patiënten met anorexia.
Onderzoek naar psychedelische therapie is niet nieuw. Halverwege de vorige eeuw werden al klinische onderzoeken gedaan naar de effecten van psychedelica bij verslaving, psychose, depressie, angst en dwangstoornissen. In deze studies werd voornamelijk gewerkt met lysergeenzuurdi-ethylamide, oftewel LSD. LSD zou je de synthetische variant kunnen noemen van het natuurlijke psilocybine.
LSD werd in 1938 gemaakt door de Zwitserse chemicus Albert Hofmann als bijproduct in een onderzoek naar een medicijn voor verbetering van de bloedcirculatie. Vijf jaar later ontdekte Hofmann bij toeval de psychoactieve werking van LSD toen hij het middel per ongeluk binnenkreeg. Hij rapporteerde de ervaring als ‘een dromerige staat’, waarin hij ‘met gesloten ogen een stroom van fantastische beelden waarnam, buitengewone vormen met een intens, caleidoscopisch kleurenspel’.
Hofmann was zo onder de indruk van zijn ervaring, dat hij een serie experimenten startte met LSD waarvan de eerste de geschiedenis in ging als ‘Bicycle day’: Hofmann fietste onder invloed van LSD vanaf het laboratorium naar huis… Later publiceerde Hofmann zijn ervaringen met LSD in het boek ‘My Problem Child’, waarin hij het middel een ‘medicijn voor de ziel’ noemt en een krachtige drug voor de psychiatrie. In zijn enthousiasme stuurt hij het middel naar collega onderzoekers en psychiaters.
Zowel LSD als psilocybine worden juichend ontvangen en binnen de psychiatrie beschouwd als wondermiddelen. Honderden artikelen verschijnen over behandeling met psychedelica bij psychiatrische patiënten met verschillende diagnoses. Het populaire tijdschrift Life publiceert in 1957 het artikel Seeking the magic mushroom en in 1965 zendt mainstream televisiezender CBS een serie uit over The Spring Grove Experiment waarbij alcoholisten behandeld worden met LSD. Ook in Nederland behandelen psychiaters patiënten met LSD.
Dan komt de flowerpowerbeweging met de bijbehorende hippiecultuur. Een nieuwe generatie van vrijgevochten jongeren omarmt psychedelica als recreatieve en revolutionaire drug. De wetenschap richt zich steeds meer op de duistere kant van psychedelica, zoals ‘bad trips’, psychoses, flashbacks en suïcides.
Harvard-psycholoog Timothy Leary – beroemd om zijn ‘turn on, tune in, drop out’- slogun – propageert het gebruik van psychedelica voor persoonlijke groei en maatschappelijke verandering. Hij voedt de controverse met uitspraken als: ‘The kids who take LSD aren’t going to fight your wars. They’re not going to join your corporations.’ Psychedelica worden steeds meer geassocieerd met tegencultuur en politiek activisme.
Eind jaren ´60 worden psychedelica in de verenigde Staten verboden en stopt het wetenschappelijk onderzoek naar het medisch gebruik ervan. Ook in Nederland trekt de wetenschap zich terug, al blijven enkele psychiaters tot in de jaren ’80 behandeling met psychedelica aanbieden in privéklinieken. LSD en psylocibine verdwijnen grotendeels uit het wetenschappelijke arena naar de privésfeer.
Helemaal weg is psychedelische therapie nooit geweest. In het alternatieve circuit wordt therapie nog altijd aangeboden. Bij Psychedelische Therapie Nederland bijvoorbeeld, dat via triptherapie.nl diverse soorten therapie aan op basis van een tripmiddel zoals psilocybine (in truffels) of LSD. Initiatiefnemer Marcel van der Putten werkte in de sport en voeding en startte Triptherapie vanuit de gedachte dat een gezond lichaam het best presteert als ook de geest gezond is.
Zijn benadering is serieus en grondig. Marcel: ‘De therapie begint bij de voorbereiding. Cliënten krijgen een uitgebreide intake en neurotransmitter-test aan de hand van vragen over hun gemoedstoestand. Heeft iemand bijvoorbeeld last van hoofdpijn, concentratieproblemen en piekeren, dan kan dat wijzen op een lage dosering van de neurotransmitter gaba (gamma-aminoboterzuur. Mensen met een tekort aan gaba kunnen angstig zijn en daar houden wij dan extra rekening mee.’
‘Het merendeel van onze klanten heeft last van depressie. Naast de triptherapie, die uit één of meerdere psychedelische sessies met tussenpozen van enkele weken bestaat, geven wij ook advies op het gebied van voeding, beweging en supplementen. Wij zien psychedelische therapie als een holistische aanpak waarbij we het lichaam en de geest als één geheel behandelen.’
Hoe ziet zo’n psychedelische trip er eigenlijk uit en op welke manier is het helend? In het boek Verruim je geest beschrijft professor Michael Pollan in detail hoe hij een psylocibine-trip ervaart. Tijdens de research voor zijn boek, waarin hij onderzoekt wat psychedelica ons leren over bewustzijn, sterven, verslaving en depressie, raakt hij door de gesprekken die hij voert met enthousiastelingen zo geïnspireerd, dat hij besluit om zelf paddenstoelen te nemen.
Pollan beschrijft hoe hij overmand wordt door een sensatie van eenheid en verbondenheid met alles wat er om hem heen plaatsvindt. Hij ervaart hoe hij er één is van ontelbare andere levensvormen die allemaal in relatie staan tot elkaar en tot het grotere geheel. Pollan: ‘Voor het eerst sinds ik me kon herinneren ervoer ik werkelijk dat ik één was met de natuur.’ Het lijkt op de beschrijving van Hofmann, die als eerste een LSD trip nam, en het een ‘mystieke ervaring van een diepere, alomvattende realiteit’ noemde.
Volgens Dr. Carhart-Harris van het Imperial College in London is het precies die diepere ervaring van verbondenheid die leidt tot therapeutische inzichten. Hij noemt het de ‘USB-factor’: een gevoel van eenheid (unity), spiritualiteit (spiruality) en een zalige staat (blissful state). Hoe groter de USB-factor, hoe groter en wezenlijker het inzicht. Ervaringsdeskundige Sukha (42) omschrijft de ‘USB-factor’ als ‘een verbondenheid met de omgeving en een niet-fysieke staat van bewustzijn die mijn hele perspectief op het leven en de dood veranderde.’
Marcel van der Putten van triptherapie.nl beschrijft het als het oplossen van het ego. Marcel: ‘Als het ego vervaagt, ervaren we geen ‘ik’ meer. Dus geen ‘ik wil’ of ‘ik moet (overleven)’. We zijn voldaan en maken deel uit van het grotere geheel. Andere therapieën die – met meer moeite – soortgelijke ervaringen kunnen veroorzaken zijn bijvoorbeeld hypnotherapie, meditatie, ademhalingstherapie en EMDR. Ook krachttraining of spannende dingen die 100 procent concentratie vragen, kunnen het ego tijdelijk oplossen,’
Hoe die ervaring van eenheid en het vervagen van het ego tot genezing en heling leidt, weet Van der Putten niet precies. Marcel: ‘Het is iets magisch. De één ziet alleen kleuren en patronen, de ander heeft nieuwe inzichten. Maar in bijna alle gevallen voelt het leven na de therapie lichter. Mijn eerste klant was vijf jaar depressief en vond in het reguliere circuit met antidepressiva geen verlichting. Na één psychedelische sessie verklaarde zijn arts hem genezen. Een jaar later ging het nog steeds goed met hem.’
Ook bij Michiel (38) was het genezende effect van psychedelica vrijwel instant. Na jarenlang last te hebben gehad van depressieve gevoelens, werd hij tijdens een paddenstoelen-trip ‘wakker’ geschud. Hij zag tijdens de trip voor zich hoe hij in elk moment kon kiezen voor het lichte of voor het donkere pad. Door het letterlijk ‘zien’ van die levenspaden, voelde hij meer vertrouwen in het leven en controle over zijn levenspad. Het gevoel disconnectie en angst dat hem zo somber maakte, was na de trip verdwenen.’
Bij Sukha (42) verliep het proces van genezing meer geleidelijk. In de loop van tien jaar nam ze meerdere malen psychedelische ‘plantmedicijnen’ om grip te krijgen op dwangmatig gedrag en verslavingen op het gebied van drugs, seks en eten. Naast paddenstoelen nam zij ook Ayahuasca en Hawaiiaanse baby woodrose. Ze beschrijft het proces van heling en verandering door de planten als holistisch en continue. Sukha: ‘Nieuwe inzichten over het leven en mezelf, hielpen mij om steeds meer negatieve patronen en gedragingen loslaten.’
Door dergelijke positieve en vaak spectaculaire resultaten is het niet vreemd dat ook de reguliere psychiatrie weer meer interesse toont in de mogelijkheden van psychedelica. In een gezamenlijk artikel in Tijdschrift voor Psychiatrie schrijven vijf onderzoekers waaronder psychiaters en hoogleraren, over de effectiviteit van psychedelica bij veel voorkomende psychiatrische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen, obsessieve-compulsieve stoornis, verslaving en posttraumatische stressstoornis.
Het artikel beschrijft hoe er de afgelopen decennia een groot aantal psychofarmaca (psychiatrische medicatie) op de markt is gekomen zoals antipsychotica, antidepressiva, anxiolytica en middelen om terugval in verslaving te voorkomen. Maar dat deze middelen naast positieve effecten ook aanzienlijke beperkingen hebben, zoals bijwerkingen, trage werking, terugval bij staken, beperkte effectiviteit en afhankelijkheid.
Natuurlijke psychedelica daarentegen, lijken beter en groter effect te hebben. Niet alleen treedt het therapeutische effect vaak snel op, het houdt langer aan en de bijwerkingen lijken gering. Bovendien – zo stellen de artsen – zijn natuurlijke psychedelica niet verslavend. De auteurs concluderen dat (vrijwel) alle psychedelica (…) vergelijkbare gunstige effecten lijken te hebben op een breed scala aan psychiatrische klachten.
De reden dat er in de reguliere geneeskunde nog geen therapie met psychedelica wordt aangeboden, is het ontbreken van placebogecontroleerde gerandomiseerde studies naar de effectiviteit en optimale doseringen van de behandeling. Tegelijkertijd worden de studies die wél gedaan worden, uitgevoerd door een relatief kleine enthousiaste groep onderzoekers, wat kan leiden tot een publicatiebias: een blinde vlek.
Het is dus zaak dat er snel meer en uitgebreid onderzoek wordt gedaan naar de mogelijkheden van behandeling met psychedelica. Want als we kijken naar de onderzoeken die gedaan zijn en de ervaringen uit de praktijk, lijken die onverminderd in één richting te wijzen: psychedelische therapie kan heel veel betekenen voor mensen die kampen met een psychiatrische aandoening, zelfs meer dan reguliere medicatie.
Volgens Marcel van der Putten zeggen insiders bij de GGZ dat psychedelische therapie over een paar jaar vergoed zal worden. Ook arts-onderzoeker dr. Carhart-Harris van het Imperial College in London is positief: ‘Het zal nog even duren voordat psychedelische therapie beschikbaar is voor patiënten, maar het onderzoek wijst de goede kant op. Het toont aan dat psychedelische therapie, mits veilig en professioneel uitgevoerd, veel belooft voor de behandeling van psychische aandoeningen.’
Zou Albert Hofmann dan toch gelijk krijgen, toen hij LSD een ‘geneesmiddel voor de ziel’ noemde? Misschien kunnen we in dat geval allemaal wel wat psychedelische medicatie gebruiken. Want zoals Hofmann al zei: ‘Het geeft innerlijke vreugde, een open geest, dankbaarheid, open ogen en een innerlijke gevoeligheid voor de wonderen van de schepping. Het is een hulpmiddel om ons te veranderen in wat we behoren te zijn…’
Foto van Tony Sebastian via Unsplash
