Uit alle macht protesteerden de boeren op het Malieveld tegen de stikstofregels en tegen
de dreiging van een krimp van de veestapel. Zoals altijd kregen ze steun van
het CDA, maar nu roept uitgerekend deze partij dat Nederlandse boeren ook best
wat minder kunnen exporteren. Onder druk van de agrarische achterban is die
tekst tijdens het CDA-congres nog enigszins afgezwakt. Eerst stond er nog dat
waarden als duurzaamheid, dierenwelzijn en het inkomen van boeren belangrijker
moet zijn dan de exportpositie, nu komt er te staan dat dit ‘in balans’ moet
zijn. Voor menig boer die eerder op het Malieveld stond zal dat slechts een
doekje voor het bloeden zijn. Na een ferme dolksteek.
Toch was dit eigenlijk de boodschap van D66. Deze partij ziet, zo staat het in hun standpunten ‘alleen toekomst voor
agrarische bedrijven die in evenwicht met hun omgeving produceren’. In
feite is dat wat Landbouwminister Schouten al sinds haar aantreden bedoelt met
‘circulaire landbouw’.
Maar D66 is een stadse partij en als Tjeerd de Groot een
punt wil maken, komt het wel erg lomp zijn strot uit. “De Nederlandse veestapel moet met de
helft inkrimpen”, zegt hij. Dat is meer duidelijke taal dan menig boer aankan. En
daarom stond het Malieveld vol boeren.
Want de landbouw kreeg nogal wat te verduren. Eerst de superheffing, dan de fosfaatwet,
de nitraatrichtlijn en nu is er het stikstofbesluit. Jaarlijks sluiten zo’n
2.500 boeren in Nederland definitief hun deuren. En of dat nog niet genoeg is, worden
ze ook nog rucksichtslos uitgeknepen door de markt. Supermarkten hebben zich daartoe
verenigd in vijf inkooporganisaties. En voor de exportmarkt moeten ze aan de
strengste eisen voldoen, maar krijgen slechts wereldmarktprijzen uitbetaald.
Boeren worden aan alle kanten uitgeknepen. Het zou tijd worden dat ze van zich laten
horen. De vraag is: Waarom komen ze nu pas in actie? Ja, het komt misschien
hard aan als iemand zegt dat de veestapel gehalveerd moet worden, maar sinds de
jaren 70 is ook het aantal boeren gehalveerd. Ze klagen wel, maar dat ligt in
hun aard, dus niemand maakt zich daar druk om.
Failliete boeren rest een bestaan in de marge. Sommigen kunnen na een faillissement terecht
bij de sociaal psychologische begeleiding, anderen maken er eind aan. In haar
boek Hanenbalken toonde cultureel antropologe Lizzy van Leeuwen aan dat het
aantal zelfmoorden onder boeren veel hoger is dan onder andere
bevolkingsgroepen.
De Nederlandse exportpositie en de prijzen in het winkelschap hadden hier nooit onder
te lijden. Integendeel. Want met hulp van de Rabobank kopen de grote boerenbedrijven
de overgebleven productieruimte op en kunnen vervolgens nog goedkoper
produceren voor de supermarkt en de op export gerichte multinationals als
FrieslandCampina, Vion en ForFarmers.
Het CDA heeft dit landbouwsysteem altijd gesteund. Nu loopt dit systeem tegen zijn
grenzen. Het stikstofbesluit toonde dit maar weer eens aan. Ook het CDA ziet
dit aankomen en wil voorzichtig meebuigen.
Maar stel dat het CDA daadwerkelijk een draai maakt richting circulaire landbouw. Dan
zou dit het hele landbouwsysteem op z’n kop zetten. Met minder export en meer
inkomen voor de boer. Gaan dan FrieslandCampina, Vion, ForFarmers en de
Supermarkten naar het Malieveld?
En zouden zij dan, net als de onderwijzers, een mogen tractor lenen?
Marc van der Sterren uit Koningslust is journalist en leidt op 15 november om 19.30 uur het debat Boerenkracht op boerderij De Haam in Veulen
