Het klinkt allemaal mooi, die termen zoals “Rusland moet verliezen.” Maar hoe gaan we dat daadwerkelijk realiseren? Het huidige beleid lijkt immers niet gericht op een Oekraïense overwinning, wat betekent: het herstel van de Oekraïense grenzen van 1991. Oekraïne ontvangt slechts mondjesmaat wapens van het Westen en mag die vaak niet eens gebruiken tegen strategische doelen in Rusland. Ondertussen leveren landen als Noord-Korea en Iran zonder problemen ballistische raketten aan Rusland, wat een direct gevolg is van ons gebrek aan afschrikking tegenover Rusland, Iran en Noord-Korea. En dan hebben we het niet eens over China.
Critici
Aan de flanken zien we in feite enkel kritiek op het huidige beleid. Populisten stellen dat Rusland te sterk is om te verslaan en dat onderhandelen met Moskou de enige optie is, wat ronduit naïef is gezien Ruslands reputatie rondom verdragen schenden. Pacifisten daarentegen waarschuwen dat door het voortdurend leveren van wapens vooral de wapenindustrie profiteert, terwijl de gewone man in Oekraïne en Rusland daarvan de dupe wordt. Ze stellen bovendien dat vooral de Verenigde Staten belang hebben bij deze oorlog en daarom de ‘dialoog’, wat in feite neerkomt op inbinden, als enige uitweg wordt gepresenteerd. Volgens de meeste populisten en pacifisten is de oorlog zelfs door de Verenigde Staten uitgelokt. Hoewel ik deze argumenten ronduit kolder vind, moet het debat verschuiven van enkel meer wapenleveranties naar de vraag hoe we de Oekraïense grenzen van 1991 herstellen en welke middelen daarvoor nodig zijn.
De wil ontbreekt
Wat we zien, is vooral een gebrek aan keuzes en daadkracht. Sancties worden onvoldoende nageleefd, waardoor Rusland zijn oorlog kan blijven financieren, wapenproductie in Europa is er nauwelijks en er ontbreekt een duidelijke visie. Al in 2022 had er een plan moeten zijn hoe we meer wapens in Europa konden produceren. Dit getreuzel belemmert ons om Oekraïne effectief met wapens te steunen. Hierdoor worden we gedwongen om wapens elders tegen woekerprijzen op te kopen. Maar het grootste probleem ligt bij president Biden en bondskanselier Scholz. Ze beperken Oekraïne door hen te verbieden wapens in te zetten tegen strategische doelen in Rusland. Bovendien door steeds te traag en te laat wapens te leveren, kan Oekraine heel moeilijk het initiatief behouden. Dit roept een fundamentele vraag op: willen Washington en Berlijn wel echt dat Rusland verslagen wordt, of verkiezen ze de huidige status quo met alle gevolgen van dien?
Bespreekbaar maken
We blijven op deze manier aanmodderen. Noch Rusland, noch Oekraïne boekt echte vooruitgang. Oekraïne verliest langzaam wat dorpjes en soms zelfs steden in de Donbas, maar de Oekraïense staat zal overeind blijven. Toch moeten we onszelf de fundamentele vraag stellen: willen wij dat Oekraïne wint? Ik ben ervan overtuigd dat het doel moet zijn: het herstel van de Oekraïense grenzen van 1991. De discussies gaan steeds over de vraag of bepaalde wapens wel of niet geleverd mogen worden (vaak na een gruwelijke oorlogsmisdaad), maar het gaat nooit over het einddoel. En dat moet veel meer naar voren komen. Hoe gaan wij de grenzen van 1991 realiseren en is dat mogelijk met enkel wapenleveranties? We moeten daarom de discussie over wapenleveranties verleggen naar het doel. Welk einddoel willen wij bereiken en welke middelen zijn hiervoor nodig om Rusland tot deze concessies te dwingen? Enkel roepen ‘Oekraïne moet winnen’ zonder visie, is in feite betekenisloos.
Boedapest Memorandum
We zijn er inmiddels aan gewend geraakt, maar het blijft ronduit bizar dat Rusland Oekraïne mag aanvallen, terwijl sommigen als wij Oekraïne te hulp schieten onmiddellijk escalatie roepen. Dit terwijl in 1994 alle permanente leden van de VN-Veiligheidsraad Oekraïne haar veiligheid garandeerden in ruil voor het opgeven van hun kernwapens. Het zou volledig legaal zijn geweest als de NAVO op 24 februari 2022 de Russische raketaanvallen boven Oekraïne had geneutraliseerd. In plaats daarvan kozen we voor het escalatiemanagement van Biden – een strategie die een groot fiasco is gebleken en heeft geleid tot de vernietiging van grote delen van Oost-Oekraïne. Wanneer zegt het Westen: nu is het genoeg? Waar ligt onze rode lijn?
Peace through strength
De vraag die we onszelf moeten stellen: kunnen we met alleen wapenleveranties Rusland dwingen tot onderhandelingen en echte concessies? Misschien, maar de kans is groter dat dit niet voldoende is, aangezien Iran, Noord-Korea en misschien ook China Rusland indirect zullen blijven steunen. China kan gemakkelijk de steun opvoeren om een Russisch verlies in Oekraine te voorkomen. Daarom moeten we wellicht taboes doorbreken en ongemakkelijke vragen bespreekbaar maken. Kunnen we met wapenleveranties de Oekraïense grenzen van 1991 herstellen? Of is het tijd om ook onorthodoxe opties te overwegen en daarover het debat te voeren?
Grenzen van 1991
Allereerst moeten de NAVO-landen Rusland laten inzien dat Moskou deze oorlog niet kan winnen. Daarom moeten we alle restricties op de inzet van westerse wapens tegen Rusland opheffen. De vraag is dan nog steeds of Oekraïne daarmee de grenzen van 1991 kan herstellen. Om extra druk uit te oefenen zouden alle NAVO-landen gezamenlijk hun militaire steun kunnen verhogen met 1,5% van het BNP, specifiek gericht op steun aan Oekraïne, vooral in de vorm van wapens en wederopbouw.
Rationeel?
We gaan er in dit geval vanuit dat Rusland tot de conclusie zal komen dat inbinden de minst slechte optie is. Maar wat als dit allemaal niet genoeg is? Wat als wapenleveranties niet tot het gewenste resultaat leiden en Rusland erop speculeert dat ze dit nog jaren kunnen volhouden, terwijl het Westen dat niet kan of wil. Met als gevolg dat de Oekraïense staat vanzelf zal instorten? Ja, zo cynisch zijn ze in het Kremlin.
Lastige vragen
Dus wat doen we als wapenleveranties niet voldoende blijken te zijn? Zelfs als we Oekraïne veel meer geven dan nu en er geen restricties meer zijn? Gaan we dan tien jaar door met het leveren van wapens? Of gaan we Oekraïne dwingen tot concessies (ik denk niet dat je Oekraïne goed begrijpt als je denkt dat dit kan). Of maken we Oekraïne dan lid van de NAVO? Of besluiten we, al is het gefaseerd, militair in te grijpen, te beginnen met een veilige zone in en boven Lviv? Dit kan worden uitgebreid tot een No Fly Zone? Of bewaken we de Oekraïense grens met Belarus om het Oekraïense leger te ontlasten? Allemaal vragen die gesteld moeten worden en waarover een strategische discussie gevoerd dient te worden.
Boots on the ground?
Ja, u hoorde het goed. Ik wil de mogelijkheid, zij het onder bepaalde omstandigheden (eerst maar eens echt meer wapens leveren), om boots on the ground in Oekraïne bespreekbaar te maken. Ook zou je kunnen nadenken over het gefaseerd instellen van een No Fly Zone. Bijvoorbeeld eerst boven Lviv, vervolgens alles ten westen van Kyiv en het dan langzaam uit te breiden. Het doel moet zijn de terugkeer naar de grenzen van 1991. Op dit moment gaat het debat in het Westen over het Oekraïnebeleid alleen over hoeveel wapensteun er geleverd moet worden. De vraag die onbeantwoord blijft is of dit voldoende is om de volledige soevereiniteit van Oekraïne te herstellen. En we moeten het hier wel over hebben.
Hoe dan?
Uiteindelijk, als je zoals ik wil dat de grenzen van 1991 worden hersteld, moet je verder denken dan alleen wapenleveranties. Het kan zijn dat we na een paar jaar, met voldoende wapensteun, de Oekraïners de mogelijkheden hebben gegeven om Rusland uit Oekraïne te verdrijven. Maar het kan ook zo zijn dat dit niet gaat lukken, doordat Iran, Noord-Korea en China op de achtergrond Rusland blijven steunen en dat steeds intensiever doen. Uiteindelijk moet je jezelf de vraag stellen: als wapenleveranties onvoldoende zijn, wat doen we dan? De geschiedenis herhaalt zich niet, maar imperiale dictators zijn nog nooit gestopt door concessies en inbinden, wel door duidelijke machtspolitiek. Zo is uiteindelijk ook Napoleon ten val gebracht en zo dient ook Rusland uit Oekraine verjaagd te worden.
Ultimatum
Een mogelijke oplossing, en iets dat we moeten bespreken, is het stellen van een ultimatum aan Rusland. De NAVO zou van Rusland kunnen eisen dat het binnen één maand Oekraïne volledig heeft verlaten tot de grenzen van 1991. Zo niet, dan zou de NAVO militair kunnen ingrijpen met boots on the ground in Oekraïne. Dit is niet iets dat ik nu meteen bepleit, maar wel iets waar veiligheidsdeskundigen over moeten nadenken en de voor- en nadelen van moeten bespreken. Dit moet vervolgens vertaald worden naar het maatschappelijke debat: zijn boots on the ground een optie als wapenleveranties onvoldoende blijken te zijn? Dit is vooral een scenario waarover ik u wil laten nadenken.
Maatschappelijk debat
Het gaat erom een strategische discussie te starten met militairen, politici, historici, rechters en andere experts, zodat de gehele maatschappij hierbij betrokken wordt. Niet iedereen is expert in alles namelijk, al denken sommigen van wel. We moeten ons deze fundamentele vragen durven te stellen. Zelfs als de huidige status quo werkelijkheid wordt en er een nieuw IJzeren Gordijn dwars door Oekraïne ontstaat, is dat levensgevaarlijk. Een Rusland dat de middelen van bezet-Oekraïne in handen heeft, zal sterker zijn dan ooit, en de prijs om Rusland te stoppen zal dan alleen maar hoger worden. Bovendien heeft Rusland laten zien dat dreigen met kernwapens werkt, en daardoor zal dit gedrag alleen maar toenemen als we inbinden. Daarom moeten we dit strategische debat voeren. Wat willen we liever: een nieuw IJzeren Gordijn door Oekraïne, of Rusland militair confronteren als blijkt dat wapenleveranties onvoldoende zijn? Als Rusland ongestraft zijn buurlanden kan binnenvallen en grenzen met geweld kan verleggen, zullen er meer 24 februari’s volgen. Daarom is het in het belang van de internationale rechtsorde dat Rusland wordt gestopt. Hoe langer we hiermee wachten, hoe moeilijker en duurder het zal worden. Daarom moeten we, voordat boots on the ground een reële optie kan worden, het debat nu al voeren en deze mogelijkheid bespreekbaar maken met experts uit verschillende invalshoeken.
