Ruim 165.000 vrouwen melden zich jaarlijks bij de huisarts met burn-out klachten. In medische termen valt het onder de diagnose ‘aanpassingsstoornis’: emotionele en gedragsmatige symptomen die binnen drie maanden ontstaan als reactie op (een) aanwijsbare stressor(en). Hierbij moet sprake zijn van ernstig lijden en duidelijke beperkingen in sociaal of beroepsmatig functioneren. Met andere woorden: bij een burn-out ben je door langdurige stress zó uit je normale doen, dat álles te veel is. Werken, afspreken met vrienden, zelfs zorgen voor je kinderen kan voelen als een enorme last…
Langdurige stress kan zich op verschillende manieren uiten. In moeheid, gestoorde of onrustige slaap, prikkelbaarheid, niet tegen drukte of herrie kunnen, emotionele labiliteit, piekeren, je opgejaagd voelen, concentratieproblemen, vergeetachtigheid, haaruitval… Als een aantal van deze klachten lange tijd aanhouden en je ook last hebt van gevoelens van moeheid en uitputting, spreken we van een burn-out.
Vrouwenaandoening
Onderzoeken laten zien dat burn-out twee keer zo vaak voorkomt bij vrouwen als bij mannen. En dan vooral bij vrouwen in de leeftijdsgroep 35 tot en met 39 jaar. Volgens Christine van Andel, coach op het gebied van burn-out, komt dit omdat vrouwen vaak veel verantwoordelijkheden tegelijk hebben, zoals werk, huishouden, gezin en sociale verplichtingen. Én omdat we het op alle fronten goed willen doen… Christine: ‘Het huishouden en de zorg voor de kinderen ligt nog steeds grotendeels bij vrouwen. Vaak willen of kunnen we die verantwoordelijkheid niet uit handen geven. Dat zit in kleine dingen. Mannen kunnen in de regel goed tijd voor zichzelf nemen en de boel de boel laten. Bijvoorbeeld als ze thuiskomen uit hun werk eerst even rustig de krant lezen of het journaal kijken. Jij hebt waarschijnlijk ook de behoefte om iets voor jezelf te doen, maar voelt je verantwoordelijk – of zelfs verplicht- om eerst te koken, het speelgoed op te ruimen en een was in de wasmachine te doen…’
Perfectionisme
Je wilt alles goed regelen, liefst tot in de puntjes. Herkenbaar? Dan moet je oppassen. Want alles perfect willen doen en te hoge eisen stellen aan jezelf, zijn belangrijke ingrediënten voor een burn-out. Het is namelijk nooit goed genoeg, want onder perfectionisme zit vaak de overtuiging dat je zelf niet goed genoeg bent. Je blijft dan zoeken naar de bevestiging dat je wél goed genoeg bent, maar zolang je het zelf diep van binnen niet gelooft, zul je nooit gaan geloven dat je goed, slim of mooi genoeg bent. En dus blijf je krampachtig je best doen om het perfect te doen. Christine deed het vroeger zelf ook en het leidde tot een burn-out. Christine: ‘Ik was net moeder en wilde het allemaal té goed doen. Maar ik kreeg het gewoon niet rond. De controle leek uit mijn handen weg te glippen… Het elastiek was té strak gespannen en op een gegeven moment knapte het. Ik heb toen coaching gekregen en dat heeft me zó veel inzicht en zelfkennis gebracht. Ik leerde om naar mijn eigen gevoel te luisteren, beter mijn grenzen te bewaken en beter voor mezelf op te komen. Ik leerde mijn perfectionisme los te laten.’
Uiteindelijk kan iedereen een burn-out krijgen, ook mannen. Maar perfectionisme is een echte ‘vrouwenkwaal’. Maar waarom leidt perfectionisme nu tot een burn-out? Om dat te begrijpen moeten we kijken naar er gebeurt in je lijf. Steeds alles goed, beter, best willen doen, lijdt tot stress. En zoals we al eerder zagen, is langdurige stress the root of all evil.
Stress
Stress wordt vaak gezien als iets dat tussen de oren zit. Maar hoewel (negatieve) gedachten zeker bijdragen aan stress, manifesteert het zich vooral in je lichaam. Stress betekent letterlijk spanning. Het brengt het lichaam in een staat van paraatheid, klaar voor actie. Je hartslag neemt toe, je ademhaling wordt sneller en je spieren spannen zich aan. Deze lichamelijke reacties worden in gang gezet door het hormoon adrenaline. Het wordt ook wel de ‘fight or flight reponse’ (vecht- of vluchtreactie) genoemd. Bij wilde dieren zie je goed hoe dit werkt: de leeuwin kan door adrenaline een prooi vangen, de prooi kan door adrenaline ontsnappen. Bij wilde dieren zakt na de confrontatie het adrenalineniveau weer terug. Wilde dieren in een natuurlijk omgeving, hebben daarom zelden last van een burn-out. Mensen daarentegen, reageren met stress op alle ‘gevaren’ die we meemaken én alle ‘gevaren’ die we ons in het hoofd halen: van ingrijpende gebeurtenissen tot dagelijkse irritaties, van deadlines en to-do-lijsten tot de angst niet goed genoeg te zijn of niet aan verwachtingen te kunnen voldoen… Hoe meer je je druk maakt over deze zaken, hoe meer adrenaline in je bloed, hoe meer stress en hoe groter de kans op een burn-out.
Charlotte Labee weet er alles van. Als voormalig Miss Universe met een drukke televisie carrière en een eigen bedrijf, had ze jarenlang last van stress. Zes jaar geleden werd de spanning haar te veel en viel ze letterlijk op de grond neer. Ze belandde in het ziekenhuis maar de artsen konden niks vinden. Zonder diagnose werd ze naar huis gestuurd. Ondanks symptomen zoals nek-, rug- en schouderklachten, hoofdpijn, buikpijn, geen trek, slapeloze nachten, haaruitval en piekeren, ging ze dapper door.
Charlotte: ”Kom op! Doorgaan, het hoort er allemaal bij’, hield ik mezelf voor. En ook vrouwen in mijn omgeving met vergelijkbare klachten zeiden dat het erbij hoort als je een gezin hebt, een druk bedrijf, je relaties wilt onderhouden en leuke dingen wilt doen. Inmiddels weet ik dat deze klachten signalen zijn die zeggen: je doet iets niet goed, er moet wat veranderen! Een waarschuwing, die ik negeerde. Het gevolg was dat ik na drie jaar doorploeteren en negeren van de signalen, verlammingsverschijnselen kreeg in mijn arm, hand en vingers. Uit de MRI scan bleek dat de hoofdzenuw in mijn arm beschadigd was door een langdurig en te hoog stress niveau. De neuroloog waarschuwde me dat als ik niet snel iets aan mijn lifestyle zou veranderen, ik binnen twee maanden definitief in een rolstoel zou belanden… Dat was het omkeerpunt. Ik heb mijn totale levensstijl onder de loep genomen – Waarom werkte ik eigenlijk zo hard en waarom wilde ik mezelf zo graag bewijzen? Ik ben ruim drie maanden intensief met mezelf aan de slag gegaan. Maar het duurde nog wel een half jaar voor ik weer helemaal in balans was.’
Burn-out en moederschap
Een burn-out kost heel veel tijd. Christine: ‘Het voelt vaak als iets acuuts: ineens lukt het niet meer. Maar aan een burn-out gaat een lang proces vooraf. Terugkijkend zie je vaak dat er al veel eerder signalen waren. Bijvoorbeeld steeds vaker piekeren, veel in je hoofd zitten, slechter slapen of juist veel meer slapen, aanhoudende stress en gevoel van controleverlies: alsof de touwtjes langzaam uit je handen glijden, hoe hard je ook je best doet.’ Ook herstellen van burn-out kost tijd. Gemiddeld drie tot zes maanden, maar elk proces is uniek. Sowieso ben je wel even zoet met een burn-out, en je gezin dus ook. Kun je nog wel voor je kinderen zorgen met een burn-out? Zowel Christine als Charlotte maakten het mee. Charlotte: ‘Het had enorme invloed op mijn functioneren als moeder. Ik had geen liefde meer voor mezelf, kon niet meer dankbaar zijn, zat mezelf in de weg en nam mezelf een hoop kwalijk. Ik zorgde slecht voor mezelf en kon uiteindelijk ook niet meer goed zorgen voor de mensen om me heen. Mijn zoontje Sky sliep destijds bijvoorbeeld slecht. Ik zocht een oplossing bij hem, maar de oplossing was ikzelf. Ik moest eerst in balans komen, toen pas kon hij dat ook.’
Zorgen voor jezelf is de eerste stap als het niet goed met je gaat. Denk aan de instructies in het vliegtuig bij een ongeval: eerst plaats je het zuurstofmasker bij jezelf, dan zorg je voor je kinderen. Christine: ‘Tijd nemen voor jezelf is een must. Afhankelijk van de leeftijd van je kinderen kun je hier prima met ze over praten. Ik vertelde mijn kinderen al toen ze kleiner waren dat ik af en toe een moment voor mezelf nodig heb en dat ze dan zichzelf even moeten vermaken. Kinderen begrijpen vaak meer dan je denkt. Ben je bijvoorbeeld een keer tegen je kind uitgevallen om iets kleins wat eigenlijk niet met hem of haar te maken had? Zeg dan gewoon sorry, vertel dat je even niet zo lekker in je vel zit en dat het niks met hem of haar te maken had. Zo leert je kind dat fouten maken erbij hoort en dat sorry zeggen OK is. Je hoeft geen superwomen te zijn. Als je jezelf accepteert zoals je bent, ook als het even wat minder met je gaat, zul je zien dat je kinderen dat ook doen. Kinderen zijn daarin vaak een stuk flexibeler dan wijzelf!’
Aan de slag met jezelf
Voordat je jezelf kunt accepteren zoals je bent, je grenzen kent en ze kunt aangeven, is vaak het een en ander nodig. Werk aan die winkel. En dat begint met erkennen dat je hulp nodig hebt. Voor veel vrouwen (en mannen) is dat een flinke kluif. Ze zien hulp vragen als een vorm van falen. Maar waar komt eigenlijk dat hardnekkige idee vandaan dat we alles alleen zouden moeten kunnen? Om hulp vragen is juist heel krachtig en vaak de eerste stap naar herstel. Als je eenmaal open staat voor hulp, zul je zien dat er veel hulp voor handen is. In de vorm van wijsheid, life tools, therapie, coaching… Het is vooral zoeken naar wat werkt voor jou.
Charlotte: ‘Ik heb veel gehad aan yoga en meditatie. Terwijl ik dat in eerste instantie maar zweverig vond. Maar toen ik leerde ontspannen, leerde ik ook écht luisteren naar mijn eigen processen, naar mijn eigen behoeftes en niet naar wat er van me verlangd werd. Toen pas kwam er balans en ging de energie weer stromen. Ik werd weer creatief en oprecht vrolijk, blij en gelukkig.’ Net als Christine ging Charlotte een periode intensief met zichzelf aan de slag. Ze verdiepte zich in de wereld van het menselijk brein, de mindset, voeding en beweging. Ze volgde opleidingen zoals Neural Cause Effects en Orthomoleculaire voeding. Ze krabbelde uit haar dal, en besloot alle nieuwe inzichten die ze op had gedaan samen te brengen in een nieuwe methode – het Golden Growth model : een leidraad voor een gelukkig en gezond leven.
Brain balance
Het uitgangspunt van het Golden Growth model is ‘brain balance’. Charlotte: ‘Brain balance is het in balans brengen van je rationele brein met je onderbewuste brein. Met het Golden Growth model kijken we naar alle processen die bijdragen aan balans. En met balans bedoel ik die flow van het leven die we allemaal wel kennen, maar meestal maar even kunnen vasthouden. Mijn model streeft ernaar om te leven vanuit die flow, elke dag. Je kunt het Golden Growth model zien als jouw persoonlijke plan van jouw leven. Een blueprint. Wat wil je nu echt en wat wil je niet. Wat kost je energie en wat geeft je energie. Welke voeding is goed, welke niet. Kortom hoe zorg je goed voor je eigen processen, je hersenen en jouw doelstellingen.’
De methode van Charlotte start met begrijpen waar en hoe ons brein geëvolueerd is. We hebben te maken met een miljoenen jaar oud systeem, in een wereld die de afgelopen 100 jaar zo snel veranderd is, dat we die veranderingen amper kunnen bijbenen. Als we onze hersenen niet leren begrijpen, ontstaan er alleen maar meer problemen. Charlotte: ‘Daarom ga ik terug naar de basis, naar die fabriek, zoals ik onze mind en body zie. Als we niet voor onderhoud zorgen van die fabriek, gaat de lopende band haperen en komen de eindproducten veel trager, of helemaal niet meer van de band (burn-out). Onderhoud doe je door de juiste voeding, juiste ontspanning, juiste beweging, juiste gedachten en voldoende slaap. Het gaat erom je brein te ‘resetten’ van een negatieve voorkeur (stress) naar een positieve voorkeur (balans). Dit kost tijd, energie en aandacht. maar het is mogelijk! Ik ben het levende bewijs.’
Coaching
Ook Christine heeft haar wounds omgedraaid naar wisdom. Zij helpt vrouwen in een één op één setting om vanuit burn-out klachten weer in hun kracht te komen. Christine: ‘Uiteindelijk zitten de antwoorden in jezelf. Maar soms vind je ze net wat sneller als je samen op zoek gaat… Bij coaching gaat het erom dat je van A naar B wilt komen. Het is gericht op de toekomst: waar wil je naartoe? En op het hier en nu: wat staat er in de weg? Wat ik vaak tegenkom is dat vrouwen goed weten hoe ze het níet (meer) willen, maar niet hoe ze het dan wél willen. Terwijl het zo krachtig is om te weten wat je wilt! Erachter komen wat je wilt, is een belangrijk uitgangspunt van mijn coaching.’
Het fijne van coaching is dat je het niet alleen hoeft te doen. Een coach is een mentale steun die je helpt om je doel niet uit het oog te verliezen. Een coach motiveert en stimuleert je om te doen wat goed voor je is. Topsporters hebben niet voor niets een coach…
Christine: ‘Ik heb geen standaard traject maar werk met wat er op dat moment speelt. Onderliggende patronen en beperkende overtuigingen komen vanzelf aan de orde. Samen maken we de weg van A naar B concreet aan de hand van actuele situaties. Bijvoorbeeld door uit te spreken wat je vindt in een vergadering, of aan te geven dat je op een bepaalde tijd naar huis wil, of thuis aan je partner te vragen of hij wil koken zodat jij een keer met die krant kan gaan zitten… Ook komt energiemanagement natuurlijk ruimschoots aan bod. Ik geloof in het zetten van kleine stappen en in beweging blijven. Dan kom je uiteindelijk vanzelf bij je doel.’
Dat doel is een gelukkig en gezond leven zonder langdurige stress. Met een vlammetje dat brandt. Het pad er naartoe is voor iedereen anders – we zijn immers allemaal uniek – maar het begint altijd met die eerste stap. Worstel je met symptomen van een burn-out of herken je de eerste tekenen? Blijf dan vooral niet doorgaan, maar ga op zoek naar hulp! Als je op tijd hulp inschakelt, is een langdurige burn-out goed te voorkomen. En hoewel het zeker geen eenvoudig pad is, willen we toch eindigen met een positief geluid. Want een burn-out kan je heel veel brengen. Christine: ‘Ik heb dat zelf ervaren en zie het ook in mijn praktijk. Een burn-out is een mogelijkheid om waardevolle levenslessen te leren en te groeien als mens. In die zin is een burn-out eigenlijk een cadeau.’
bronnen: Nivel Zorgregistraties eerste lijn; Stichting Burnout; Why Zebras don’t get Elcers Robert. M. Sapolsky
Christine van Andel
Christine stress & mindset expert en gecertificeerd coach. Ze heeft een eigen praktijk in Berkel en Rodenrijs. Christine werkte 15 jaar als HR Manager in het bedrijfsleven maar zei die baan op omdat ze er geen voldoening uit haalde. Door diverse cursussen en opleidingen te volgen, ontdekte ze een veel leukere, positievere versie van zichzelf. En dat is precies waar ze nu andere vrouwen mee helpt via coaching: een leuke versie van jezelf ontdekken zodat je weer blij kunt zijn met jezelf en je keuzes.
Christine is moeder van Thomas (6) en Anna (4).
christinevanandel.nl
Charlotte Labee
Charlotte ontwikkelde na een heftige periode van burn-out het Golden Growth model, een methode waarbij zes gouden regels centraal staan voor een continu verander en verbeterproces van jou als mens. Het Golden Growht model is geinspireerd op diverse wetenschappen en filosofieën, van neurologie, tot boeddhisme, van Ikigai tot biowetenschap. Je leest erover in het boek Brain Balance, het geheim voor geluk & gezondheid.
Charlotte is moeder van Sky (6).
charlottelabee.com
Een eerdere versie van dit artikel verscheen in Fabulous Mama.
Image by silviarita from Pixabay
