Filminstituut Eye heeft, onder leiding van hoofdcurator exposities Jaap Guldemond, al enkele uitstekende tentoonstellingen gemaakt de laatste jaren. Meest memorabel waren die over Federico Fellini, Johan van der Keuken, Michelangelo Antonioni, William Kentridge en Stanley Kubrick.
Nu heeft filmmuseum Eye Robby Müller in de schijnwerpers gezet. Een plek waar hij zich in het algemeen niet zo prettig voelt, wars als hij is van alle opsmuk en klatergoud. Hij werkt liever in alle rust en vrijheid aan een door hem zelf gekozen filmproject. Hij kiest de filmmaker met wie hij wil werken zorgvuldig. Belangrijk is dat hij op één golflengte zit en hij oprecht geboeid wordt door de filmmaker en zijn voorstel. Müller werkt het liefste samen met soulmates als Wenders, Jarmusch, von Trier en later Steve Mc Queen. Van deze laatste filmmaker( Shame en 12 Years a Slave) is de kleurrijke uitspraak dat Müller vond dat je moest filmen zoals een kat op tafel springt. Soepel en gericht, zonder te veel poespas.
Natuurlijk licht
Robby Müller ontwikkelt zijn eigen stijl waarin hij zoveel mogelijk de aanwezige lichtbronnen gebruikt, liefst met natuurlijk licht en niet te kunstmatig. In dat opzicht is Müller te vergelijken met de legendarisch Spaanse cinematografie kunstenaar Nestor Almendros, die ook zoveel mogelijk met natuurlijk licht werkte. Regisseurs als Rohmer, Malick en Truffaut filmden graag met Almendros. Wenders noemt Müller een van de Hollandse meesters en Jarmusch vindt dat Müller de Vermeer onder de ‘directors of photography’ is.
Sad and beautiful
De tentoonstelling in Eye is opgezet rond drie cineasten met wie Müller regelmatig werkt. Wenders, Jarmusch en von Trier. Op grote schermen komen de specifieke kwaliteiten van Robby Müller goed tot zijn recht. Paris, Texas, een van de bekendste films van Wim Wenders, over Travis (Harry Dean Stanton) een man met een gegroefd gezicht en een verweesde uitstraling, die door de barre woestijn rond Texas dwaalt op zoek naar zijn mooie vriendin (Nastassia Kinski), die hem heeft verlaten. De beelden zijn doordrenkt van melancholie, vervreemding en rauwe schoonheid.
Een ander iconische film in fraaie contrastrijke zwart-wit beelden gedraaid, is Dawn by Law van Jim Jarmusch (Stranger than Paradise). De ritmische rijers op schurende muziek van Tom Waits, een van de karakters, zijn onovertroffen. Een DJ, een pooier en een Italiaan met liefde voor Amerikaanse poëzie ontmoeten elkaar in de gevangenis, ontsnappen en zijn tot elkaar veroordeeld in de outlands van Louisiana. Uit deze prachtige film komt het citaat van het hilarische en aandoenlijke personage Bob, gespeeld door komiek Roberto Benigni:‘it’s a sad and beautiful world’. Ook onvergetelijk is dat Bob bij zijn aankomst in de grauwe gevangeniscel direct een raam tekent op de muur met een krijtje. Typisch subtiele Jarmusch humor.
Bjork
Dancer in the Dark van Lars von Trier is een innovatieve film, waarin af en toe wordt gezongen. Met 100 goedkope digitale video camera’s gemaakt en met de IJslandse popster Bjork in de hoofdrol. Haar personage wordt geleidelijk blind en zij moet sparen voor een operatie. De opnames zijn problematisch, op een gegeven moment dreigt Bjork zelfs met opstappen.
Interessant is dat Lars von Trier het werk van Muller noemt als belangrijke inspiratie voor het opstellen van de tien stijlregels voor het Deense film initiatief Dogma 95.
Naast ruime aandacht voor Müller’s samenwerking met de grote drie zijn er vele fragmenten en setfoto’s te zien van zijn films en enkele vitrines met polaroid foto’s, die hij maakte van plaatsen die hij op een van zijn vele filmshoots aandeed. Niet vaak van mensen, maar meer planten, locaties en lichtsferen. Belangrijk te vermelden is dat de meeste van Robby Müller’s sleutelfilms in Eye te bekijken zijn.
Ontheemd
Als je de drie introverte filmmakers Wenders, Jarmusch en von Trier met elkaar vergelijkt, valt op dat allen zich bezighouden met typische roadmovies, waarin de hoofd karakters vaak wat verloren en ontheemd door de wereld zwerven. Enigszins ontworteld, maar ook met een grote vrijheid. Dit levensgevoel wordt vaak mooi verbeeld door kunstenaars als Edward Hopper en Giacometti. Robby Müller wist als geen ander de sfeer, het gevoel en de melancholie te vangen in beelden. In een extra bijlage van De Groene Amsterdammer, te verkrijgen voor een Euro in de boekwinkel van Eye, schrijft journalist Roos van der Lint over Robby Müller:
“Mijn droom is om zo ongezien te blijven met mijn fotografie, dat ik mensen in een droom wil kunnen laten opgaan en ze weer terug kan zetten in hun stoel, voordat ze zelfs maar door hadden dat ze weg waren.” ( …) “ En dat wanneer ze de bioscoop verlaten, ze het niet hebben over de camera, de acrobatiek en de stunts, maar waar de film over is gegaan.
