De Kolenkwestie
In het Rotterdamse havengebied bevinden zich vier kolencentrales. Merendeel van de kolen, zo’n 85%, wordt doorgevoerd naar kolenfabrieken in het buitenland. Ondanks kritiek uit diverse hoeken, werd de overslag niet minder. Dit komt o.a. omdat het Havenbedrijf in 1968 een huurcontract afsloot van 25 jaar met het Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO). Het contract loopt dit jaar af, maar het Havenbedrijf voelt zich ‘verplicht’ om het contract te verlengen. EMO is namelijk het grootste kolenoverslagbedrijf van Europa en veel staalbedrijven en elektriciteitscentrales zijn afhankelijk van kolen uit Rotterdam. Nu, onder invloed van de coronacrisis, is de kolenoverslag toch aanzienlijk teruggelopen. Kan het Havenbedrijf nog onder het contract uit?
De Journalistiek
Ties Joosten is journalist en deed onderzoek naar de kolenoverslag van de Rotterdamse Haven. Hij vond het contract uit 1968 waarin ook staat dat EMO het recht heeft om deze afspraak twee keer met 25 jaar te verlengen. Dit zou betekenen dat de haven tot 2043 kolen blijft leveren aan EMO. Joosten: ‘Bij een dergelijk oud contract zijn er zeker juridische mogelijkheden om onder afspraken uit te komen. Daarbij is de gemeente met 70% grootaandeelhouder in het havenbedrijf. Als we daadwerkelijk willen vergroenen, moet Rotterdam zorgen dat er een einde komt aan de kolenoverslag.’
Beslissing kabinet
Het Havenbedrijf zegt het klimaatakkoord van Parijs volledig te onderschrijven en spant zich in om de uitstoot van CO₂ te reduceren. Het bedrijf doet bijvoorbeeld onderzoek naar schonere manieren om staal te maken. Daarbij is de beslissing over sluiting van de Nederlandse kolencentrales volgens het bedrijf aan het kabinet. Tegen Een vandaag zei een woordvoerder van het havenbedrijf het volgende over de kwestie: ‘Olie en kolen zijn nodig voor de staalindustrie. Wij volgen de markt. Zolang de markt kolen wil, verzorgen wij de levering. Als wij het niet doen, doet iemand anders het. Daarbij is stoppen met de kolenoverslag schadelijk voor de werkgelegenheid en de reputatie van de haven. We gaan nog 25 jaar door met de kolenoverslag.’
Rotterdamse politiek
De Rotterdamse gemeenteraad heeft eind vorig jaar een motie aangenomen om de afbouw van de kolenoverslag te versnellen. Ze vindt dat kolen niet passen in het groene beleid van de stad. De nieuwe energie vraagt om een haven die draait op zonne- en windenergie en dus is een omslag nodig. Groenlinks Rotterdam diende de motie in. PvdA, D66, CDA, NIDA, Partij voor de Dieren, ChristenUnie en SP stemden vóór. Arno Bonte (raadslid Groenlinks) zei hierover tegen RTV Rijnmond: ‘Als we klimaatverandering tegen willen gaan en de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs willen halen, dan zal Rotterdam afscheid moeten nemen van steenkolen.‘
Milieuorganisaties
Ook milieuorganisaties vinden dat Rotterdam afscheid moet nemen van fossiele en vervuilende brandstoffen. Vorig jaar schreven ze een gezamenlijke brief aan de Rotterdamse gemeenteraad waarin ze oproepen om het contract met EMO te beëindigen. De organisaties pleiten voor een sociaal plan voor gedupeerde werknemers. Chris Roorda is adviseur transitie management bij DRIFT en initiatiefnemer van het Rotterdams Klimaat Initiatief: ‘Rotterdam moet meegaan met de vernieuwing anders lopen we straks achter in de nieuwe economie. Iedereen moet in beweging komen en niemand moet op elkaar wachten! Ook de gemeente en het Havenbedrijf moeten maatregelen nemen om CO2 vermindering te realiseren. Stoppen met kolen dus!‘
Corona
Wat de politiek en de milieuorganisaties niet leek te lukken, lijkt nu dankzij de coronacrisis ineens wel mogelijk. Omdat de industrie door de Covid-19 pandemie deels tot stilstand kwam, werden de afgelopen zes maanden aanzienlijk minder kolen, ertsen en diverse olieproducten overgeslagen. Ondanks dat, bleef het Havenbedrijf financieel gezond. De totale overslag daalde met slechts 9 procent tot 218,9 miljoen ton, een beter resultaat dan aanvankelijk werd gevreesd. De overslag bestond afgelopen maanden hoofdzakelijk uit containeroverslag, vloeibaar gemaakt aardgas (lng) en biomassa.
Kansen voor de toekomst
Ondanks de meevallende cijfers, heeft de Rotterdamse haven – net als veel andere bedrijven – een klap gekregen van de viruspandemie. Toch bleef de haven continue operationeel. Volgens topman Allard Castelein past dat bij de Rotterdamse mentaliteit, het is immers ‘on-Rotterdams om bij de pakken neer te zitten’. Het havenbedrijf onderzoekt nu welke investeringsprojecten naar voren gehaald kunnen worden.
Duurzaam
Een groot deel van die investeringsprojecten is duurzaam. Zo wordt gekeken naar de aanleg van een warmterotonde waarbij industrieel restwarmte gebruikt wordt voor de verwarming van huizen, kantoren en kassen en wordt er gekeken naar de aanleg van een waterstofnetwerk. Waterstof – mits aangemaakt via elektrolyse uit wind of zonne-energie en niet uit aardgas – biedt allerlei duurzame perspectieven. Het zorgt voor minder uitstoot, is niet afhankelijk van fossiele brandstoffen en stimuleert de ontwikkeling van nieuwe high-tech en werkgelegenheid. Als de haven daadwerkelijk investeert in dergelijke duurzame projecten, kan de coronacrisis een positieve bijdrage leveren aan vergroening van de haven. Zo biedt de coronacrisis een groene silver lining, of op z’n Rotterdams gezegd: elk nadeel heb z’n voordeel…
Dit zeggen betrokken partijen over de kolenoverslag van de Rotterdamse haven?
FNV Havens
Een woordvoerder in Een Vandaag: ‘Toen de mijnen dicht gingen zijn werknemers omgeschoold en ondergebracht bij andere bedrijven. Ouderen kregen een regeling. Als ze het nu – bij het stoppen van de kolen – ook zo keurig oplossen, zijn wij als FNV havens tevreden en onze leden ook.’
De overheid
Gezien de enorme omvang van de vervuiling is de kolenoverslag niet alleen een stedelijke kwestie, maar ook een nationale. Het ministerie van economische zaken is daarom in gesprek met alle partijen om afspraken te maken over vermindering van CO2 uitslag in de haven.
Prof. Jan Rotmans (Hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid aan de EUR):
‘Rotterdam moet zich schamen! We zijn een zwarte stad. Het duurzaamheidbeleid steltn iets voor: geen daden, maar woorden. Rotterdam wilde voorop lopen in de bestrijding van klimaatveranderingen, maar we lopen achteraan. We remmen we de nieuwe economie.‘
Een aantal kolenfeiten
– EMO is het grootste overslagbedrijf in kolen en erts van Europa.
– In 2016 sloeg EMO 26,8 miljoen ton kolen over. Hiervan ging 80 procent naar kolenfabrieken in Duitsland. Kolen worden vooral gebruikt voor elektriciteitscentrales.
– Het havenbedrijf investeert nog steeds in de kolenoverslag: onlangs bouwden ze een 13 kilometer lange transportband.
3000 banen staan op het spel als de Rotterdamse Haven stopt met kolen .
– De Amsterdamse haven heeft zich onlangs wél uitgesproken tegen kolen en wil in 2030 kolenvrij zijn.
Nederland is nummer 26 van de 28 landen in de Europese Unie op gebied van duurzame energie.
– Van alle Rotterdamse CO2-uitstoot wordt circa 90% veroorzaakt door de industrie in het havengebied. Alle huishoudens en ál het verkeer samen produceren 6%.
– Het Rotterdamse aandeel in de totale Nederlandse uitstoot is in 10 jaar gestegen van 16% naar 19%.
(bronnen: AD, Een Vandaag, OPEN Rotterdam, Rijnmond TV, Rotterdams Klimaat Initiatief, logistiek.nl)
