De corona crisis laat de problemen zien die met de nieuwe zijderoute gepaard gaan. Het is voornamelijk de Chinese economie die profiteert.De deelnemende landen zijn voor deze projecten afhankelijk van Chinese arbeidskrachten, management en bouwmaterialen. De contracten laten te weinig over voor de lokale economieën. Grote infrastructuurprojecten kunnen op deze manier goedkoop worden geleverd maar het heeft ook een keerzijde. Als China in slechte doen is, raakt dat direct landen aan de nieuwe zijderoute.
Wuhan
De problemen als gevolg van de coronapandemie dienden zich al vroeg aan. China stelde de eerste lockdown in op 23 januari als gevolg van de situatie in de coronabrandhaard Wuhan. Al snel volgden meer steden. Veel arbeiders die in het buitenland werkten aan de nieuwe zijderoute, waren voor het Chinese nieuwjaarsfeest teruggereisd naar hun land. Zij kwamen vast te zitten in China door de lockdowns. Het duurde niet lang voordat andere landen de grenzen sloten voor Chinese reizigers.
De infrastructuurprojecten aan de nieuwe zijderoute moesten in veel gevallen direct worden stilgelegd of liepen vertraging op. Het probleem werd nog groter toen ook Chinese fabrieken hun deuren sloten en aanvoerlijnen werden afgesneden. De Indonesische hogesnelheidslijn van Jakarta naar Bandung ter waarde van 6 miljard dollar is voor 50 procent afhankelijk van Chinese producten en het megaproject heeft nu grote vertraging opgelopen.
De problemen zullen voorlopig blijven. De zijderoutecontracten zijn zodanig dichtgetimmerd dat bouwmaterialen en werkkrachten niet zomaar ergens anders vandaan gehaald mogen worden. Inmiddels zijn door de verspreiding van het virus nog veel meer Chinese arbeidskrachten naar huis teruggekeerd. China belooft dat de infrastructuurprojecten, zoals de Indonesische hogesnelheidslijn, gewoon doorgang kunnen vinden en gebruikt het Lusail Stadion in Qatar als voorbeeld van een recent voltooid project. De belangrijkste onderdelen van dit stadion waren echter voor de crisis al klaar. Omdat ook sleutelposities in het management van projecten in Chinese handen zijn, kan er in werkelijkheid alleen gewerkt worden aan niet-essentiële onderdelen.
Afhankelijkheid
De afhankelijkheid van China maakt de Covid-19 crisis er voor landen aan de nieuwe zijderoute niet gemakkelijker op. China profiteert weliswaar het meest van de infrastructuurprojecten maar ook voor de betrokken landen zijn de werkgelegenheid en bedrijvigheid van groot belang. Die bouwprojecten liggen nu vrijwel volledig stil. Een recent rapport van de Verenigde Naties concludeert dat de huidige crisis miljoenen banen kan kosten in niet-westerse landen. De nieuwe zijderoute zorgt wel voor grote investeringen en infrastructuurprojecten.
Op de korte termijn zal dat niet lukken. Zelfs China heeft dat kapitaal niet. De Chinese regering is vooral druk met het stimuleren van de eigen economie. Zolang Europa en de Verenigde Staten minder producten afnemen richt China zich vooral op de binnenlandse consumptie. Veel buitenlandse projecten lopen daardoor grote vertraging op, als ze al opnieuw worden opgestart.
Ondanks de problemen, stellen landen aan de nieuwe zijderoute alles in het werk om China te vriend te houden. De mondkapjesdiplomatie wordt met groot gejuich ontvangen. Naast economische problemen bestaat er namelijk de vrees dat de crisis ook politieke consequenties kan hebben. Ze hebben China hard nodig. Dit werd duidelijk tijdens een vergadering met ASEAN, het samenwerkingsorgaan voor Zuidoost-Aziatische landen. Het evenement, georganiseerd in Laos, was de eerste buitenlandse top sinds de uitbraak van het virus waar China aan deelnam. Op een bepaald moment tijdens de vergadering hielden alle ministers elkaars handen vast en riepen in koor: “blijf sterk Wuhan, blijf sterk China, blijf sterk ASEAN”. Door de ministers werd het uitgelegd als een boodschap van vriendschap, in werkelijkheid is het een boodschap van afhankelijkheid.
Tjeerd S. Ritmeester
Emerging Market Experts (EMEx)
