De nieuwe verordening tegen ontbossing zou eind dit jaar van kracht worden. Deze wet verbiedt de invoer van producten afkomstig van gebieden die sinds begin 2021 zijn ontbost. Het gaat onder andere om palmolie, rundvlees, hout, koffie, cacao, rubber, soja en diverse afgeleide producten zoals chocolade, meubels, printpapier en verschillende palmolie gerelateerde artikelen. Importeurs zijn verplicht om de herkomst van deze producten aan te tonen.
Het uitstel van deze wet is een reactie op verzoeken van EU-lidstaten en internationale handelspartners zoals Brazilië, die meer voorbereidingstijd nodig hebben. Het besluit, dat nog goedkeuring behoeft van het Europees Parlement en de EU-lidstaten, heeft stevige kritiek uitgelokt van milieuorganisaties. Zij stellen dat dit uitstel tot verdere ontbossing zal leiden en de consumptie van producten die hieraan bijdragen zal bevorderen. Voorstanders, waaronder enkele politici en bedrijven, verwelkomen het uitstel vanwege zorgen over de praktische uitvoerbaarheid en administratieve lasten.
Deze beslissing roept vragen op over de urgentie van de te nemen klimaatmaatregelen en de afweging tussen economische belangen en milieubescherming.
“Het besluit van de Europese Commissie om de ontbossingswet met een jaar uit te stellen maakt Europeanen medeplichtig aan een misdaad tegen toekomstige generaties,” reageert de gerespecteerde Braziliaanse schrijfster, journalist en Amazone-activist Eliane Brum in een column in de Spaanse krant El País, getiteld ‘De Amazone op het bord van Europa’.
Zij stelt: “Dit schandelijke besluit van de Europese Commissie om de ontbossingswet minstens een jaar uit te stellen betekent dat je op je bord rundvlees zult hebben dat afkomstig is van ontbossing; de varkens en kippen die je eet zijn gevoed met soja uit ontboste gebieden; de koffie die je drinkt, de palmolie die je consumeert en de cacao in je chocolade zijn het gevolg van vernietigde natuur en bevatten te vaak ook menselijk bloed. Dit besluit maakt Europeanen medeplichtig aan de moorden op natuurbeschermers in landen als Brazilië. Dit is al zo, maar het zal nu nog minstens een jaar zo blijven. En een jaar, terwijl de planeet oververhit raakt, is tijd die we niet hebben.”
Het besluit illustreert volgens Eliane Brum het acute tekort aan leiderschap in de wereld op een kritisch moment in de menselijke geschiedenis. De Europese Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, laat zich volgens haar beïnvloeden door de druk van grote bedrijven en regeringen die handelen in hun eigen belang. Leiders zoals de Braziliaanse president Lula da Silva, die zich uitspreken over de strijd tegen klimaatverandering en het behoud van het Amazonegebied, handelen in werkelijkheid vaak in tegenspraak met deze boodschap. Volgens Brum is er nog enige hoop voor het Amazonegebied dankzij het verzet van Marina Silva, de minister van Milieu en Klimaatverandering. “Echter, zij staat steeds meer alleen en wordt continu aangevallen in het Braziliaanse Congres.”
Amazone activisme
Eliane Brum is een prominente stem in milieujournalistiek en activisme, met een focus op het Amazonewoud. Sinds 2017 woont en werkt ze in Altamira, in het Midden-Xingu-gebied, dat bekend staat als een van de epicentra van ontbossing in het Amazonegebied en berucht is vanwege de bouw van de Belo Monte-dam. In haar werk besteedt ze uitgebreid aandacht aan de klimaatcrisis en de vernietiging van het Amazonegebied.
Als columniste voor El País en publiciste in internationale media als The Guardian en The New York Times, heeft Eliane Brum een wereldwijde impact. In 2022 was ze medeoprichter van Sumaúma, een drietalig journalistiek platform dat zich richt op verhalen uit het Amazonegebied.
Het werk van Brum combineert op unieke wijze onderzoeksjournalistiek met een grote betrokkenheid bij sociale kwesties, mensenrechten en milieuactivisme. Zij publiceerde acht boeken in Brazilië, waaronder zeven non-fictiewerken en één roman. Haar eerste non-fictieboek dat in het Engels is vertaald, ‘The Collector of Leftover Souls’, behaalde een plek op de longlist van de National Book Award voor vertaalde literatuur. Haar meest recente werk, ‘Banzeiro Òkòtó: Uma viagem à Amazônia Centro do Mundo’ (‘Banzeiro Òkòtó: De Amazone als centrum van de wereld’), behandelt de betekenis van het Amazone regenwoud. De titel is samengesteld uit woorden uit twee verschillende talen. ‘Banzeiro’ verwijst naar een vloedgolf in de rivier. Zoals de mensen van de Xingu het woeste water noemen, is ‘Banzeiro’ een gevaarlijke plek. Peddelaars wachten in stilte en vrezen de woede van de rivier; een verkeerde beweging kan hun boot doen kapseizen of onder water trekken. ‘Òkòtó’ is een woord uit het Yoruba en staat voor een oneindige spiraalvormige schelp.
‘Banzeiro Òkòtó’ positioneert het Amazone regenwoud als het centrum van de wereld, zoals de ondertitel aangeeft. Dit non-fictiewerk verkent thema’s die verband houden met levenswetenschappen en onze aarde. Het boek beschrijft Brums verhuizing van São Paulo naar Altamira in het Amazonegebied, waar ze haar ervaringen met lokale gemeenschappen deelt en de destructieve gevolgen van projecten zoals de Belo Monte-dam in kaart brengt. Ze pleit voor een fundamentele herziening van onze relatie met het Amazonegebied en zijn bewoners. Het werk verweeft persoonlijke verhalen met diepgaande analyses over milieu, inheemse rechten en klimaatverandering. Daarnaast introduceert Brum het concept van “herbebossing van het zelf” als een manier om onze band met de natuur te herstellen.
‘Banzeiro Òkòtó’ is oorspronkelijk in het Portugees geschreven en later in het Engels en het Frans vertaald. Het boek werd in 2024 in Frankrijk gepubliceerd door Editions du Sous-sol. ‘Banzeiro Òkòtó – Amazonie, le centre du monde’ is finalist voor een van de meest prestigieuze literatuurprijzen van Frankrijk, de Prix Médicis, in de categorie essays.
Beslissende factor klimaat
Het Amazonegebied bevat ’s werelds grootste regenwoud en is een wereldwijde hotspot voor biodiversiteit. Het herbergt meer dan 10% van alle bekende soorten op aarde. Het is ook de belangrijkste terrestrische koolstofput. De gecombineerde effecten van ontbossing en klimaatverandering zorgen ervoor dat het Amazonegebied droger wordt. Door deze verschuiving dreigt op grote schaal boomsterfte, wat enorme hoeveelheden koolstofdioxide in de atmosfeer kan brengen, met nog snellere opwarming van de aarde als gevolg.
Het Amazonegebied kan de beslissende factor zijn in onze strijd tegen klimaatverandering. Als we het bos beschermen, zal het blijven functioneren als ’s werelds grootste koolstofput op land.
Het afgelopen decennium heeft het Amazonebekken echter een reeks extreme weersomstandigheden gekend die verband houden met de klimaatverandering. De jaren 2021 en 2022 werden gekenmerkt door grote overstromingen, terwijl 2023 en 2024 werden gekenmerkt door ernstige droogte. Dit patroon geeft aan dat extreme weersomstandigheden steeds vaker voorkomen.
Deze schommelingen tussen extreme overstromingen en droogtes benadrukken de toenemende variabiliteit van het klimaatsysteem in het Amazonegebied. Dergelijke snelle veranderingen tussen waterovervloed en waterschaarste vormen een aanzienlijke uitdaging voor lokale ecosystemen en gemeenschappen, en onderstrepen de urgente noodzaak van aanpassingsstrategieën en mitigatie-inspanningen.*
*Mitigatie verwijst naar het proces van afzwakking of vermindering van negatieve effecten, vaak in de context van klimaatverandering. Het omvat maatregelen die gericht zijn op het beperken van de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂, te verminderen.
