De jacht op de grote graaiers

Zelfverrijking en hypocrisie in politiek, zorg en goede doelen

Rutger Bregman bracht met De meeste mensen deugen een aantrekkelijke boodschap, maar hij is niet blind voor de niet-deugende minderheid. Meedogenloos confron­teerde hij FoxNews’ anchorman Tucker Carlson, met de belastingontwij­king van de rijkste Ame­ri­kanen. Een verbale uppercut was: You are a millionaire, fun­ded by billionaires. Al snel verdween het masker van fatsoen en werd het ranting and raving. Op You­Tube scoorde deze scène 3.5 miljoen views.

Op de geldwolven van de vrije markt moet gejaagd worden, zeker als zij zich niet aan de wet houden. Bij de journalisten springen FollowTheMoney en Pointer eruit, en ook Pieter Lake­man kan zich bewon­de­rens­waardig vastbijten in wittte-boordenzwendel. De bijdrage van politie, OM en rech­ters komt ook veel in beeld, en soms is die voor het grote pu­bliek zeer teleurstellend. Reden om een bloemlezing te behandelen.

De vrije markt en de overnames

Grote graaiers vindt men nogal eens onder topmanagers. Hun crea­tivi­teit bereikt hoge niveaus als zij onder de Balkenende-norm uit willen glibberen. Dan worden bureaus zoals Hays Re­cruiting Experts Worldwide ingeschakeld, en dat rapporteert steevast dat die inschaling hele­maal markt­conform is. Lakeman en FTM beten zich vast in de zelf­verrijking van Henri Keizer. Keizer werd voorzitter van de in 1874 opgerichte Konink­lijke Vereniging voor Facul­tatieve Crematie, een nogal ingeslapen ideële organisatie, maar met onder zijn vleugels Beheermaatschappij De Facultatieve. Dat was een interna­ti­onaal netwerk van crematoria, ovenbouwers en verzekeraars; voorwaar een florerend bedrijf. Quote vatte samen hoe Keizer, met drie compagnons, die onderne­ming voor een schandalig lage prijs had gekocht. Tijdens het zetten van de handteke­ningen was hij koper, voor­zitter van het verenigingsbestuur, en adviseur. (Of hij voor die laatste functie nog een aparte declara­tie heeft ingediend, vermeldt Quote niet.) De boek­waarde was € 31,5 mil­joen, maar Keizer en zijn drie compagnons rekenden slechts 12,5 miljoen euro af. Dat overname­bedrag werd bovendien gefinancierd met 12 miljoen opgepot divi­dend. Geld dat dus aan de leden toebehoorde, maar met wie niet afgerekend werd. Integendeel, de leden (nog 65.000) werden per brief geïnformeerd dat de Vereniging opgeheven werd, en dat hun lidmaatschap dus beëin­digd was. De nieuwe eigenaars waren met € 30.000 eigen geld klaar. In 2018 gaf de jaarrekening een eigen vermogen van € 28,7 miljoen, en een rendement van € 7,6 miljoen. De vier compagnons streken in dat jaar samen ook nog eens €2,7 miljoen aan salaris op.

Het lijkt haast een sociaal-realistische roman, deze zwendel. Een rijke, naïeve partner met hooggestemde idealen valt in de klauwen van een welbespraakte profi­teur. Als tweede casus van een vrije-markt-exces kiezen we de abor­tusklinieken, vanaf 1969 opgezet met veel feministisch elan, en met brede steun van de vrouwenbeweging. Er moest hard geknokt worden tegen Dries van Agt en pater Koopman; de wet die een en ander moest regelen kwam met horten en stoten. De uiteindelijk aangenomen versie is, in de ogen van alle betrok­kenen, een monstrum, maar verspreid over het land waren er toch maar mooi zeer profes­sionele klinieken. Betrokken medewerkers stonden garant voor het universele vrouwen­recht op abor­tus. De artsen hielden zich in het Nederlandse Genootschap van Abortus­art­sen (NGvA) bezig met opleiding en kwaliteitsbewaking, en de al in 1969 opgerichte koepel Stimezo (Stichting Medisch Verantwoorde Zwanger­schaps­afbreking) behartigde in even goede harmonie de organisatorische belangen.

Tot de vrije markt ook op de klinieken grip kreeg. Stimezo viel uit elkaar in Stisan en CASA, en de laatste organisatie kreeg, sinds in 1997 Bert van Herk directeur werd,  aller­lei bedrijfsmatige karakteristieken. Hij liet fuseren tot een cluster van 7, en hij wilde de grootste van Neder­land worden. Dat lukte, en bovendien werd op de kurk van de klinie­ken een anti­con­ceptie­poot geïnstalleerd, CASA Medical. Daarin werd maxi­maal decla­reren het verdienmodel. Samenwer­king met STAR, een eerstelijnsinstituut, maakte het moge­lijk dat echo-onder­zoe­ken op verzoek van de huisarts gedeclareerd werden vol­gens twee­de­lijns-tarieven. Terwijl er in het geheel geen specialist aan te pas geko­men was. Er is dus bij CASA Medical vele miljoenen binnengeharkt op een manier die mis­schien net geen fraude mag heten, maar wel flagrant in strijd was met het algemeen fatsoen. Won­derlijk genoeg was het juist CASA Medical dat op een gegeven moment gigantisch in het rood bleek te staan. Het kwam tot een faillissement, en daarin zijn de klinieken meegesleurd, na allerlei interim-mana­gers en doorstart­pogingen. De mede­wer­kers begrepen er niets van. Logisch, want ook de curator had alleen voor het faillissements­ver­slag van de klinieken 80 pagina’s nodig.

VWS constateerde dat er zeker € 600.000 subsidie te veel toegekend was en deed aan­gifte bij het OM. KPMG deed onderzoek voor de verzamelde zorgverzeke­raars en con­clu­­deerde dat bij hen € 8.800.000 teveel gedeclareerd was. CZ, één van de grote verze­ke­raars, heeft €1.700.000 teruggevorderd. De curator heeft de claim geac­­cepteerd, en deze schuld is dus onderdeel van de boedel. Hij heeft aangekondigd dat hij zeker gaat proberen om deze claims op Van Herk te verhalen, en misschien ook bij leden van de Raad van Toezicht.

Aysel Erbudak loodste het noodlijdende Sloter­vaart­ziekenhuis in strikt commerciële wateren, en en passant nam zij de (eveneens noodlij­den­de) abortuskliniek MR70 onder haar vleugels. De afloop is bekend: zij is voor fraude tot 15 maanden celstraf veroor­deeld. In een civiele zaak werd haar opgelegd dat zij het ziekenhuis € 1.7 miljoen terug moet betalen, hetgeen uitmondde in een persoonlijk faillissement. Na het faillissement van het Slotervaart adopteerde de Heemsteedse Bloemen­hove-kliniek de abortusaf­de­ling en huisvestte die in de net gesloten CASA-vestiging aan de Sarphatistraat. Hoe symbolisch willen we het hebben: één van de oudste onafhan­ke­lijke klinieken die de puinhopen van de vrije markt opruimt!

De vrije markt en de deugdzaamheid

Overheidsbeleid waarin voor hooggestemde idealen forse budgetten beschikbaar komen, zijn aantrekkelijk voor Bommeliaanse zakenlieden als Bul Super en Hiep Hyper. We moeten van de fossiele brandstof af, dus zijn er nu subsidies voor zonne-energie, en onlangs lazen we in het AD dat zonne­parken inmiddels een vechtmarkt gewor­den zijn, waarop zeker ¾ van de subsi­die verdwijnt naar buitenlandse durfkapi­talisten. Het AD gaf een cabareteske schets van een goudkleurige Porsche Cayenne  die in Sappe­meer bij Nette Kruzenga het erf op kwam rijden met een lucratief bod op haar land. Zij betoonde zich onge­voelig voor het perspectief van “het groot­ste zonnepark van West-Europa”; haar uitzicht was haar te dierbaar. Hoofdschud­dend stapte de pro­ject­ontwik­kelaar weer in zijn bolide. Wil je iets moois doen voor de mensen, krijg je dit…

Vijfentwintig jaar geleden werd het PersoonsGebonden Budget (PGB) geïntrodu­ceerd. Dat sloot goed aan bij het vrije-marktidee, en diende ook een ideëel principe: minder betutteling van mensen met beperkingen. Het schandaal rond de zorg­frau­de dat Rutte III de kop kostte, draaide om zorg­con­sumenten die niet 100% binnen de lijntjes gekleurd hadden. Zij werden door de Belasting­dienst meedogenloos gepakt. Minder be­kend is het Infor­matie Knooppunt Zorgfraude (IKZ), waarin belastingdienst, inspec­ties, zorgau­toriteit, verzekeraars en het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIK) onderzoek doen naar de zorgverleners. Sommige zorgcow­boys losten voor hun cliëntèle graag de bureau­cratische rompslomp op, en zagen daarbij kans om hoog te declareren en weinig te leveren. In 2019 onthulden FTM  en Pointer een lijst met 97 bedrijven, die exorbitante winsten maakten. 20 % gemiddeld, maar de hoogste uitschieter was 66,8 %.

Yvonne B. bestierde in Almere de zorgorganisatie Curio, een uitvloeisel van haar actie­groep Vrienden van Tom. Tom was haar autistische zoon. Eline Vermaseren, de officier van Justitie die haar voor de rechter bracht, wilde best geloven dat zij aanvanke­lijk heel betrokken was bij de doelgroep: autistische jongeren met agressieproblemen. Ze orga­ni­seerde zelfs een benefietconcert in de Heinekenhal. Maar nog steeds pre­sen­teert ze zich als een soort moeder Theresa, terwijl zij toch echt een groep van 148 gezinnen heeft meegezogen in een omvangrijke fraude. Haar cliëntèle decla­reer­de veel meer zorgbudget dan Yvon­ne’s bedrijf leverde, stortte het teveel op haar privére­ke­ning en kreeg de helft terug. Geld klotste dus tegen de plinten en Yvonne’s realiteits­zin raakte volledig zoek. Zij sprak tegen dat ze gokverslaafd was, terwijl ze gemiddeld € 9.500 per maand verspeel­de. Voor haar viel dat binnen een normaal bestedingspatroon. De recht­bank veroordeelde haar tot 20 maanden gevangenis­straf (6 voorwaarde­lijk). Ze zat uit­ein­de­lijk 7 maanden in Nieuwersluis, waarover ze op haar website Ohana uitgebreid verslag deed. Haar meepro­fiterende partner kwam er met een taakstraf van af. Met de ouders werden zgn. trans­actiegesprekken gevoerd, waarbij hen de gang naar de straf­rechter bespaard werd in ruil voor een taakstraf. Sommigen kregen van de verzekeraar nog wel een civiele terug­vorderingszaak aan hun broek.

In Utrecht speelde de zaak Dolia, een zorgverlener die zich geheel op de Turkse ge­meen­schap richtte. 132 dossiers beheerde de organisatie. Er werd altijd veel minder zorg gele­verd dan dat er gedeclareerd werd, en sommige PGB-houders hadden eigen­lijk geen serieuze indicatie. De winst werd geïnvesteerd in een appartementencomplex in Turkije. De uitspraak was: twee keer 4 jaar, één keer 3,5.

Keihard crimineel zijn minstens 15 zorgboerderijen in Twente, waar jongeren en volwas­senen dagbesteding krijgen, maar waar die dagbesteding soms voor honderd procent bestaat uit hennepplanten toppen. Een soort moderne slavernij, met zorgcliën­ten. In het kielzog van de hennepwinsten zal vast ook wel wat zorgbudget witgewassen worden en buiten het zich van de belastingdienst geparkeerd.

Liefdadigheid en hypocrisie

Pieter Waterdrinker schreef De rat van Amsterdam, waarin Ruben Katz zichzelf ontwik­kelt tot rat door zijn werk voor de Nationale Armenloterij. Het is natuurlijk fictie, maar directeur Clemens Mudmann heeft wel heel veel gemeen met Boudewijn Poelmann, directeur van de Nationale Postcode Loterij. De dubbele n in hun ach­ternamen zal Waterdrinker niet toevallig verzonnen hebben. Mudmann’s dochter Phaedra wil Ruben best even precies vertellen waar Pa mee bezig is: “Liefdadigheid is het teruggeven van een fooi door een paar en­ke­lingen, die de massa eerst hebben beroofd. Ze willen hun slechte geweten afkopen, maar het smerige systeem dat hun alle rijkdom en privileges heeft gebracht voor hun nakome­lin­gen behouden.” In real life staat Nyenrode-alumnus Poelmann inderdaad in de Quote 500, maar hij houdt vol dat hij zijn miljoenen met an­de­re superzaken verdiend heeft. Wel incasseerde hij voor zijn liefdadigheid veel lofprij­zingen: de IJ-prijs, voor per­so­nen die een belangrijke bijdrage leveren aan Amsterdam, en een Duurzaam Lintje in 2018.

Stand-up comedian Jane Bussmann maakt in haar show “Bono and Geldof are c**ts” gehakt van “de armoede-industrie”. Bono’s verdiensten als musicus staan buiten kijf, en algemeen bekend is dat hij ook qua belastingontwijking bij de wereldtop hoort. Hij open­de daar­­voor een brievenbus in Amsterdam. Bob Geldof nam het initiatief voor Live Aid, de grootste benefietmanifestatie ooit, voor armoede- en AIDS-bestrijding in Afrika. Bono’s optreden destijds heeft U2’s repu­tatie enorm opgestuwd, en sindsdien staat hij door zijn betrokkenheid met Afrika, One Campaign, voortdu­rend in de spot­lights. Ook op covers van Time en andere wereldbladen zien we hem vaak, soms met wereldlei­ders en andere prestigieuze weldoeners. Maar er is ook veel kritiek. In Buss­mann’s samen­vat­ting: “een glibberig mengsel van ouderwets missionarisgedrag en com­mer­cieel kolonialis­me, waarin het armste deel van de wereldbevolking vooral figu­reert als een taak voor de rijken. Hij grossiert in elitaire discussies, bepleit ineffectieve oplossin­gen, kleineert de armen en likt de reten van de rijken en machtigen.”

Qua ongebreidelde geldzucht heeft niemand het in de Nederlandse fondsenwereld zo bont gemaakt als de voorzitter van de Hartstichting. Het stichtingsbestuur wilde graag een cardioloog als directeur, en daarom werd Volkert Manger Cats bij het LUMC weg­ge­kocht. In 2004 kwam er publiciteit over zijn salaris: met € 172.000 per jaar bleek hij een van de hoogst betaalde bestuurders van charitatieve instellingen. Donateurs en collectanten begonnen boos weg te lopen, dus men vroeg Manger Cats “vrijwillig” genoegen te nemen met een salaris van 132.000 euro. Dat weigerde hij, en daarna spande de Stichting een kort geding aan om zijn ontslag te bewerkstelligen. De rechter wees de eis af. Manger Cats werd op non-actief werd gesteld, met doorbetaling van salaris, en In 2009 werd bekend dat de drie jaar tot zijn pensioen voor €700.000 afge­kocht waren.

Op de Goede-Doelenmarkt komen we oude bekenden tegen. VVD-voorzitter Keizer maak­te van de leeg geknepen Facultatieve een subsidiefonds. Er was nog €386.700 in kas, en Keizer bepaalde wie er subsidie kreeg. Een kleinigheidje op zijn CV, maar wel helemaal in character. Een opmerke­lijke donatie was: € 5.000 voor de uitgave van Het Be­zield Modernisme van A.H. Wege­rif, over een vrijmetselaar-architect. Eén van Kei­zers voorzitterschappen geldt de Stich­ting Vrienden van Verza­melingen van de Orde van Vrijmetselaren. Onder de bestuurderen van de facultatieve zaten meer vrijmetse­laars.

Ook Bert van Herk kwam na zijn vervroegde pensioen bij CASA (met maximale ontbin­dings­ver­goeding) nog eens in het nieuws, als penning­meester van Longkanker Neder­land. Hij heeft zelf longkanker over­leefd. Al na een jaar was hij niet meer te handha­ven, want hij had aan de RvT een onderzoeksproject voorgeleg­d, à raison van € 80.000 (on­ge­veer een kwart van de jaar­begroting). Hij wilde dit zelf uit gaan voeren; het bestuur legde hem uit dat dit qua belangenverstrengeling niet door de beugel kon.

Toch is Bert van Herk na zijn afstuderen (politicologie) zijn carrière met hoge ethische standpunten begonnen. Hij was medeoprichter van de groep Mannen Tegen Verkrach­ting, een beweging die zich in dezelfde politieke ruimte bewoog als Vrouwen Tegen Seksueel Geweld en ManVrouwMaatschappij. In zijn boek Waarom mannen verkrach­ten wordt vanuit vele hoeken de sociale wortels van seksueel geweld belicht.

Ook van Yvonne B. wilde Officier van Justitie Vermaseren best geloven dat zij met hoog-idealistische bedoelingen haar zorgorganisatie begonnen was, en pas al doende, door de toegankelijkheid van de geldstroom, gedegenereerd is.

De juridische afhandelingen

Opmerkelijk is dat FollowTheMoney niet heeft achterhaald of Van Herk zich persoonlijk verrijkt heeft. Er is bij hem en bij de directeur van STAR (die in de publiciteit in de luwte geble­ven is) huiszoeking gedaan, en de curator kondigde aan hem (mede) aansprake­lijk te gaan stellen voor de claim van de verzekeraars (zoals gezegd: € 8,8 miljoen). Bij Henri Keizer waren voor het OM de bedragen meteen glashelder. Ook bij hem en zijn tweede man Jaap de Bruijn werd huiszoeking verricht, en er werden beslagen gelegd. € 20 miljoen bij Keizer, ruim € 6 miljoen bij de Bruijn. Kennelijk waren dat de bedragen die er op dat moment op de bankrekeningen te vinden waren. Lakeman maakte bovendien een tucht­zaak aanhangig tegen accountant Marcel de Kimpe van Ernst&Young. Die had ten tijde van de overname goedkeurende rapporten geleverd voor zowel de koper als de verkoper. Het verschil tussen taxatiewaarde en koopsom werd als “negatieve good­will” gepresen­teerd.

Ronduit verbijsterend is het dat zowel Keizer als Van Herk, die beide toch wel heel erg de randen van het criminele opzochten, door het OM niet vervolgd werden. Ken­ne­lijk is opzet altijd moei­lijk te bewijzen, en kiest men ervoor om slordigheid en incompe­ten­tie als verklaring voor het verdwijnen van de miljoenen te accepteren. Lake­man’s tucht­klacht tegen Van Kimpe werd eveneens verworpen, ook in hoger beroep. Wat nog loopt is een actie van de Stichting FuckUp, een initiatief van de Amsterdamse ondernemer Pierre Karsken, in goede samenwerking met Reinier van der Heijden. Van der Heijden is een seniorlid van de oude Vereniging, die beschikt  over een buitengewoon compleet archief. Zij hebben een verzoek aan de rechtbank gericht voor voorlopige getuigenver­ho­ren van de destijds betrokkenen, met als intentie: de opheffing-per-brief van de vere­niging ongel­dig laten verklaren. Zou dat lukken, dan is de hele verkoop ook onwettig, en komt het kapitaal terug naar de beroofde leden. Op 4 februari heeft de Haagse recht­bank het verzoek behandeld; 18 maart wordt de uitspraak verwacht. Naast deze civiele procedure zit Van der Heijden ook in een groep betrokkenen die een artikel-12-proce­du­re aangespannen hebben, om het OM te dwingen toch de strafzaak aan de rechter voor te leggen.

De VVD heeft een dubieuze reputatie op het punt van financiële malversaties door poli­tici, en bij Keizer is er alle reden om te veronderstellen dat hij mocht rekenen op de pro­tectie van een old boys-netwerk. Twee VVD-senatoren in de Raad van Toezicht, waar­van van Loek Hermans eveneens gezegd kan worden dat hij drie petten ophad. Hij was voorzitter van de Raad van Commissarissen, maar ook gewoon lid, en vertegenwoor­digde zijn medeleden in de ledenraad. Er zit een naargeestige overeenkomst in beider CV: Hermans moest in 2015 zijn senatorzetel opgeven vanwege zijn verantwoordelijk­heid voor het wanbeleid dat het faillissement van thuiszorgconcern Meavita veroorzaakt had, en Keizer was trad in 2017 af als voorzitter van de VVD, vanwege alle commotie rond de Facultatieve.

Etnisch profileren bij OM en rechters?

Nu er veel ongenoegen gespuid wordt over etnisch profileren bij de fraudebestrijding, dringt zich de gedachte op dat zoiets ook bij OM en rechterlijke macht een rol zou kun­nen spelen. Keizer, Van Herk en Manger Katz vallen voor het krantenlezend publiek in de categorie grote witteboordencriminelen, en zij kwamen ermee weg. Yvonne B. is veroor­deeld, maar haar straf was niet al te zwaar, en het door de mw. Vermaseren geëiste beroepsverbod werd haar niet opgelegd. De officier maakte zich grote zorgen over recidive, omdat zij bij Yvonne totaal geen zelfinzicht aanwezig achtte.

Beroepsverboden ware er wel voor Erbudak en de drie Turkse broers, die eveneens alles ontkenden, maar toch stevige celstraffen kregen. En daarbij ook, met medewer­king van justitie, vrij prominent in de publiciteit gestaan hebben.

Is er misschien sprake van enige ongelijkheid in behandeling?