Vasten (deel 1)
Het is zaterdagavond en ik zit met een hongerige maag op de leren bank in een flat in Amsterdam-West. Vice-voorzitter Hassan heeft mij uitgenodigd de foutour, de onderbrekingsmaaltijd van de ramadan, samen te nuttigen. Terwijl hij koortsachtig heen en weer loopt tussen de keuken en de steeds rijkelijker gevulde salontafel, onderga ik de Koran-verzen die op Hassans enorme tv door de Marokkaanse staatszender in een soort Karaoke-vorm worden uitgezonden. Ik begrijp er weinig van, maar het mantra-achtige gezang stemt vredig.
Terwijl wij eerst een paar dadels verorberen, vertelt Hassan over de ramadan. Dat het vooral ook een sociale gebeurtenis is. ‘Je wordt geacht lief voor elkaar te zijn. Maar ’s zomers –wanneer het heel lang licht blijft- kun je wel humeurig worden,’ geeft hij toe met een glimlach.
Heimelijk ben ik blij dat ik nog steeds geblesseerd ben en niet met het tweede hoef mee te doen. Het lichaam boet toch aan kracht in, merk ik. En de tv-dokter op AT5 heeft het gisteren ook al gezegd: ‘Tijdens de ramadan is het raadzaam om geen duursport of teamsport te beoefenen.’
Een dag later zit ik met het bestuur en de spelers van het eerste aan een vergelijkbare maaltijd. Zoete lekkernijen worden op tafels gezet en in het midden van de kantine zijn twee rollen vuilniszakken uitgerold waarop de grote groep neerknielt en bidt. Spits Youssef Fertout, meervoudig international en ex-AZ-speler, is de imam van dienst en draagt de gebeden voor, terwijl vier niet-bidders geruisloos verder eten.
Het is ramadan en ik heb op het allerlaatste moment, in een vlaag van solidariteit, inburgerzin en/of gekte, besloten ook mee te doen. Dat levert aanvankelijk vooral ongelovige reacties op (‘nee, je maakt een geintje’) die direct omslaan in enthousiasme. Binnen twee dagen weet de hele club ervan.
De vastenmaand ramadan is een van de vijf zuilen van de islam. De andere vier zijn: de salat (het vijfmaal daags verrichten van het rituele gebed), de sjahada (het uitspreken van de geloofsbelijdenis), de zakat (het geven van aalmoezen aan armen) en de hadj (de bedevaart naar Mekka). Het belangrijkste doel van het vasten is de bezinning op God door de normale bevrediging van behoeften uit te stellen. Ervaren hoe het is om geen geld en eten te hebben. ‘Het is de bedoeling,’ zo lees ik ergens, ‘dat je een beter mens wordt en dat slechte gewoonten na de ramadan niet worden voortgezet.’
Driss, de keeper van het veteranenteam, slaat mij op de schouders: ‘nu moeten we ook een vrouw voor je regelen.’ Habib, de innemende wedstrijdsecretaris die mij al maanden op een prettige manier tot de islam wil bekeren, glimt van pret: ‘Heel goed! Ik heb toch al gezegd dat je moslim moet worden.’ ‘Dan moet ik wel een andere naam hebben,’zeg ik. Die heeft Habib: ‘Ik noem je voortaan Youssef.’ Ik temper zijn enthousiasme: ‘Eerst dit maar eens volhouden.’
Het is ook niet de religieuze kant van de ramadan, maar de fysieke en mentale reactie van het lichaam die mij nieuwsgierig maken. De in de lever opgeslagen giftige stoffen die na drie dagen worden uitgescheiden, je geest die helder en scherp wordt: klinkt veelbelovend.
‘Tijdens de ramadan komen er extra krachten bij je los,’zegt trainer Najib, waarna hij een anekdote vertelt van een historische beslissingswedstrijd op een hete zondag in mei die zijn team met 1-0 won. ‘Ik was daarna helemaal kapot. Terwijl de hele bus tijdens de terugreis aan het feesten was, lag ik achterin te slapen. Ik heb mijn beste wedstrijden tijdens de ramadan gespeeld.’
Al reageert ieder lichaam anders tijdens het vasten. Voor een kettingroker als Mous, de materiaalman/clubscheidsrechter met de schuurpapierstem, is de ramadan toch ook meer afzien. Daarom fluit hij deze maand niet. ‘Tijdens de ramadan word ik snel agressief,’ bromt Mous in zijn typerende staccato-stijl. ‘Als spelers wat tegen mij zeggen, word ik boos,’ aldus Mous, die er toch om bekend staat dat hij ook die andere elf maanden goed van zich kan afbijten.
Het eerste heeft een vrij weekeinde en dat is misschien maar goed ook, want de eerste drie dagen van de ramadan schijnen de zwaarste te zijn. Onzin, bewijst Chabab 2 –waar alleen de drie Nigerianen niet vasten- deze zondagmiddag door in een heroïsche bekerwedstrijd hoofdklasser Blauw-Wit te verslaan. Onder luid applaus komen de matadoren, eensgezinder dan ooit, van het veld. Ik had er graag bij gelopen, ook al hangen hun tongen ver uit de mond en liggen de hongerige ogen diep in de kassen en mogen ze pas over vier uur iets drinken.
Heeft de trainer toch gelijk, dat de ramadan mysterieuze krachten losmaakt. Dat het multi-culturele team van Blauw-Wit slechts één niet-ramadanner in de gelederen heeft, doet daar natuurlijk niets aan af.
Igor ‘Yousef’ Wijnker
Vasten (deel 2, slot)
Publicatie in de Science hoefde niet per se (al is het leuk meegenomen), maar bij het einde van de ramadan zou ik definitief aantonen dat de vastenmaand wel degelijk invloed heeft op de sportprestaties. Met het risico verketterd te worden.
Toegegeven, het onderzoeksgebied (de a-selectie van Chabab) is nogal beperkt. Wellicht is dit ene team niet exemplarisch voor de rest van de sportende moslimgemeenschap- pak ‘m beet, enkele honderden miljoenen. En heb ook ik –jawel, de onderzoeker vast mee- te kampen met een fluctuerende suikerspiegel.
Maar een onderzoeker moet nu eenmaal door, zijn gebied afbakenen en met resultaten komen. Wel, die spraken boekdelen. Kampioenspretendent Chabab verloor de afgelopen vastenmaand drie van de vier wedstrijden. Spectaculaire resultaten waar iedere onderzoeker stilletjes van zou gaan juichen, al was dit weer volstrekt onverenigbaar met mijn supporterschap.
De onderzoeker moet nuchter kijken naar de oorzaken. Die waren evident: spitsen waren niet scherp voor de goal (de Nigeriaanse niet-vastende spits scoorde wél veelvuldig!), er was een gebrek aan concentratie in de defensie. En de tweede helft werd er minder gevoetbald, natuurlijk omdat de energievoorraden op raakten.
De antwoorden van de respondenten kwamen evenwel niet overeen met het resultaat. Op mijn herhaalde vraag of de ramadan wellicht debet is aan de slechte resultaten, werd steevast ontkennend geantwoord. ‘We doen al jaren aan de ramadan, en dan winnen we ook,’ zei de keeper. Zeer overtuigend klonk ook het relaas van trainer Najib. ‘Ik heb tijdens de ramadan juist mijn beste wedstrijden gespeeld, omdat mijn geest dan extra helder was. Van Nederlandse trainers heb ik ook altijd geleerd dat je voetbal voor negentig procent met je hersenen doet.’
En dat Chabab 2 al de gehele ramadan ongeslagen is, lijkt ook haaks te staan op het onderzoeksresultaat. Dit laatste is echter zeer goed te verklaren: de spelers van het tweede zijn gewoon een klasse beter dan hun tegenstanders. Zelfs al zouden ze een maand in hongerstaking gaan, zouden ze nog winnen.
Mijn onderzoeksgroep, het eerste team, presteert echter duidelijk onder de maat en vooral de niet-vastende proefpersonen zijn ervan overtuigd dat de ramadan daarmee te maken heeft. ‘Ze zijn slapper en er is meer irritatie.’
Met het afronden van de ramadan op zaterdag zou daar eindelijk een einde aan komen. In vele opzichten zou dit dus een vrolijk weekeinde worden: suikerfeest, publicatie onderzoek en Chabab zou weer gaan winnen.
Zondagochtend is de stemming dan ook opperbest. Alle mannen omhelzen elkaar en wensen elkaar een gezegend feest. Terwijl het tweede zich weer eens niets aantrekt van mijn onderzoek en gewoon zijn zegereeks voortzet, eten de spelers van het eerste gulzig de ontbijttafel leeg. Mede-bestuurslid Habib overhandigt mij een zakje met zoete lekkernijen. ‘Ik heb een heel goed gevoel,’ zegt hij lachend, ‘vandaag gaan we winnen.’
Het zou ook niet meer dan een terechte beloning zijn voor een maand vasten. En voor het oogstrelende voetbal dat Chabab de eerste helft op de Hillegomse grasmat laat zien.
Toch staat er uiteindelijk 2-0 op het scorebord. Tot verbijstering van iedereen; ook de onderzoeker kan het niet verklaren. De magen waren dit keer gevuld, maar nog steeds ontbrak de scherpte. In de rust werd weer thee gedronken, maar de tweede helft was wederom matig.
Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. En voetballogica bestaat ook niet. Of het nu ramadan is, of niet. En de wetenschapper gooit zijn onderzoek hierbij in de prullenbak.
