Je krijgt het beeld van een opstandige tiener die steentjes gooit naar zijn oom Sam om hem uit de tuin te krijgen. Maar de oom is uitgenodigd door zijn ouders. Dan raakt hij gewond door een van die steeds groter geworden stenen. Dat was niet de bedoeling, roept de tiener. Ik hou er al mee op, straf me niet!
Zo simpel is het natuurlijk nooit als het om Irak gaat. En de droneaanslag op een Amerikaanse basis waarbij drie Amerikaanse militairen omkwamen (en zeker dertig gewond raakten) is iets ernstiger dan een steentje. De reactie van de dader, Kataib Hezbollah, is echter wel een beetje vergelijkbaar.
Even terug naar het begin. De Amerikanen hebben zo’n 2500 troepen in Irak om het Iraakse leger te trainen en te helpen de terreurgroep ISIS te bestrijden. Sjiitische milities in Irak, die verbonden zijn met buurland Iran, eisen echter hun vertrek, vanwege de Amerikaanse betrokkenheid bij de Israëlische aanvallen op Hamas in Gaza.
Niet dat de sjiieten in Irak iets hebben met de Palestijnen. Toen dictator Saddam Hoessein Palestijnse ‘martelaren’ indertijd beloonde voor aanslagen in Israël, haatten ze hen zelfs. Zij kregen een premie terwijl Saddam de sjiieten discrimineerde en hun leiders vermoordde. Maar Hamas krijgt steun uit Teheran, en is net als een aantal Iraakse milities onderdeel van de As van Verzet.
Aanvallen
Dus hebben die milities sinds oktober al meer dan 160 aanvallen uitgevoerd op Amerikanen in Irak en Syrië. De Amerikanen hebben daar een paar keer met gerichte acties op gereageerd. Dit is de eerste aanval waarbij Amerikaanse militairen omkwamen, en Washington heeft duidelijk gemaakt dat dit niet onbeantwoord kan blijven.
Naast die aanvallen op betrokken groepen hebben de VS naar andere sancties gezocht, in een poging het conflict niet verder te laten escaleren. Onderdeel daarvan zijn sancties tegen Fly Baghdad, een private Iraakse luchtvaartmaatschappij die Iraanse troepen en wapens heeft vervoerd. En tegen Al-Hudabank, de thuisbankier van pro-Iraanse groepen en Teheran in Irak.
Interessant is wat er na de dodelijke aanval gebeurde. Eerst nam Iran er nadrukkelijk afstand van, terwijl het tegelijkertijd maatregelen nam: de luchtafweereenheden in hoogste staat van paraatheid, Iraanse militaire leiders in Syrië naar safe-houses en Iraanse wapens weg uit hun Syrische opslag.
De Iraakse regering in Bagdad veroordeelde de aanslag en riep op tot de-escalatie van de spanning. Tegelijkertijd waren er intensieve inspanningen om dat te bereiken, door gesprekken met ‘alle relevante partijen binnen en buiten Irak’.
Verlegenheid
Resultaat was een verklaring van Kataib Hezbollah, dat het zijn militaire operaties tegen de Amerikaanse troepen opschortte om te voorkomen dat het ‘de Iraakse regering in verlegenheid zou brengen’. En deze groep, die wordt beschouwd als aan de heup verbonden met Iran, beweert dat haar ‘broeders in de As – in het bijzonder de Islamitische Republiek – niet weten hoe we jihad ondernemen’. Met andere woorden: Iran wist van niks.
De verklaring suggereert ook dat er druk is geweest uit Teheran om op te houden met de aanvallen. Daarbij is het interessant om te weten, dat Kataib Hezbollah lid is van de PMU, een platform van milities dat op zijn beurt weer onder het Iraakse ministerie van Defensie valt. En dat zegt iets over hoe groot de Iraanse invloed in Irak is.
De verklaring zwijgt over een tijdsduur, maar uit Iraanse bronnen is vernomen dat het eenzijdige bestand stand zal houden als er een staakt-het-vuren bereikt wordt in Gaza. Die bronnen zeggen ook dat de groep met de opschorting van activiteiten de Iraakse regering de kans wil geven met de Amerikanen tot een akkoord te komen over hun vertrek.
Want uiteindelijk is dit waar het allemaal om gaat. Iran wil af van Amerikaanse invloed in Irak. Dat is niet nieuw; de vorige premier Kadhimi kreeg ook al met die eis te maken. Hij wist met de Amerikanen overeen te komen dat die hun actieve militairen vervingen door trainers en adviseurs maar wel betrokken bleven in de strijd tegen ISIS. Dat wordt hem door pro-Iraanse milities tot op de dag van vandaag nagedragen als bedrog en verraad.
Uitstel
Nu zijn voorganger die slag al heeft gemaakt, kan de huidige premier Sudani eigenlijk niet veel meer doen dan proberen uitstel te kopen. Het wordt steeds duidelijker dat ook hij niet van plan is de Amerikanen de deur te wijzen; zonder hen en de internationale coalitie was ISIS niet verjaagd. De sjiitische milities onder Iraanse leiding speelden daarbij een mindere en lang niet onomstreden rol. En ISIS is niet weg.
Hij verwijst naar overleg met de Amerikanen dat al een tijdje gaande is over hun toekomstige samenwerking op het gebied van de veiligheid. Het Pentagon heeft al verklaard dat die besprekingen niet gaan over het terugtrekken van Amerikaanse militairen. Er wordt gezocht naar een nieuwe naam, een meer acceptabel stempel, en wellicht dat de NAVO daarbij een rol gaat spelen. Want niemand wil een herhaling van 2011, toen het Amerikaanse vertrek leidde tot de komst van ISIS.
Komt er geen oplossing voor Gaza, dan is er geen enkele garantie dat Kataib Hezbollah niet opnieuw (Iraanse) drones en raketten gaat afschieten. In tussentijd zullen andere milities in Irak zich niet gehinderd voelen om daarmee door te gaan. De eerste aanvalsdrone is alweer afgevuurd richting de Amerikanen op de Al-Asad luchtmachtbasis in Irak.
Vandaar ook dat een Pentagon-woordvoerder op de Kataib Hezbollah-verklaring reageerde met een simpel: ‘Actions speak louder than words.’
Bezorgd
Inmiddels zijn er nogal wat Irakezen bezorgd geraakt. Ze willen de Amerikanen niet kwijt, al was het maar omdat die hen in ieder geval nog het gevoel geven dat Iran en de milities het niet helemaal voor het zeggen hebben. Want ze herinneren zich nog goed dat bij de jongerenprotesten in 2019 pro-Iraanse milities (en met name Kataib Hezbollah) activisten doodde.
Sommigen waarschuwen voor wat er gebeurt als de Amerikanen echt vertrekken. Iran zal ons geen laten adem te halen, zeggen ze. Iran zal geen Iraakse intellectuelen en wetenschappers aan het roer zetten die Irak kunnen opbouwen, maar krijgsheren. ‘We weten welke taal krijgsheren spreken en hoe ze zich gedragen.’
Alsof ze dat nog eens heel duidelijk wilde maken, kwam een van de meest pro-Iraanse milities met een verklaring over het Irak van na een Amerikaanse terugtrekking. Al-Nujaba is het nadrukkelijke gezicht van ‘het verzet’ tegen de Amerikanen, en staat op de Amerikaanse terrorismelijst. Anders dan andere Iraakse milities is ze niet verbonden aan een Iraakse politieke partij. Ze heeft het merendeel van die ruim 160 aanvallen op de Amerikaanse troepen op haar naam staan.
De groep kondigt aan dat ze na het vertrek ‘de verraders die met de bezetters hebben gewerkt’ wil vervolgen, ‘of ze kunnen wegrennen zoals dat ook in Afghanistan is gebeurd’. Bovendien wil de groep wetten en procedures veranderen op het gebied van luchtvaart, communicatie, wapenhandel en ‘veel meer’.
En dit is dan precies waarom de dans rond het vertrek van de Amerikanen uit Irak voorlopig nog niet wordt opgegeven.
