Jonas Gardell – De ziekte (285 p.)
Vertaald door Kim Liebrand
De Geus, € 19,95/€ 15,99 (e-book)
–––––
Ook Harald waagt het ten slotte naar het bed te lopen.
Hij raakt zijn zoon niet aan, dat durft hij niet, maar hij gaat achter Benjamin staan en dwingt zichzelf te kijken.
Het weinige dat er van hem over is. Een vermagerd omhulsel.
De merkwaardig vroegoude man die hij niet kent, maar die nu, op de drempel van de dood, steeds meer het uiterlijk van zijn geliefde jongen terugkrijgt.
Dan kijkt Harald naar Benjamin. Ziet de wanhoop van de vriend van zijn zoon. Hoe hij op het punt staat in te storten.
En dan is het net of Harald er toch iets van begrijpt, iets wat misschien vanzelfsprekend had moeten zijn, maar dat tot nu niet was.
Hij legt zijn grote knuist op de schouder van Benjamin.
‘Ik weet niet wat ik moet zeggen,’ zegt Harald tegen Benjamin, waarna hij kucht. ‘Ik ben dit soort dingen niet gewend…’
Dan neemt hij een besluit.
‘… maar je mag mijn hand vasthouden als je wilt!’
Harald neemt Benjamins hand in de zijne, knijpt er troostend in.
Voelt zich toch een beetje gegeneerd. Het is ook allemaal zo vreemd.
Er is zo veel dat hij voelt, zo veel dat hij zou willen zeggen.
Hij zou zo graag iets moois willen zeggen tegen Benjamin.
Iets over dat hij denkt dat hij het eindelijk begrijpt.
Hij kijkt naar Benjamins hand in de zijne en dan zegt hij het enige wat hem te binnen schiet.
‘Je hebt echt een vrouwenhandje, jij.’
Het is eind jaren tachtig als Benjamin en Rasmus, de hoofdpersonen van de op ware gebeurtenissen gebaseerde roman De ziekte van Jonas Gardell, deel twee van zijn trilogie Een verhaal van liefde, ziekte en dood, getroffen worden door het noodlot. Rasmus is net ontsnapt aan een bekrompen dorp en kan eindelijk zichzelf zijn, zijn vriend Benjamin neemt schoorvoetend afstand van de wereld van Jehova’s Getuigen waarin hij is opgegroeid. Het gevoel van vrijheid is groot, maar van korte duur. Een mysterieuze ziekte, die vooral homoseksuele mannen treft, plaagt de wereld en gaat niet aan de homoscene in Stockholm voorbij.
Indringend schetst Gardell hoe aids wordt gezien als een straf van God, te wijten aan de ‘verderfelijke’ levenswandel van homo’s. DOMINEE OVER HOMOSEKSUELEN: HET IS GOED DAT ZE AIDS KRIJGEN! ‘De homoseksuelen die waren besmet waren geen slachtoffers, ze waren moordenaars.’ Er gaan geluiden op dat seropositieven en zieken in een concentratiekamp moeten worden opgesloten of in hun oksel moeten worden getatoeëerd.
De groep vrienden en bekenden rondom Rasmus en Benjamin wordt niet gespaard. De een na de ander krijgt zijn doodsvonnis te horen. De manier waarop Gardell beschrijft hoe de stemming bevriest telkens als iemand per ongeluk een slok bier neemt uit het glas van een ander, bezorgt je kippenvel. De angst en paniek zijn groot, evenals de schaamte. Zo sterft Reine in volledig isolement – omdat hij zijn moeder nooit heeft durven vertellen dat hij homo is, kan hij nu ook niet vertellen dat hij ziek is. Van de ene op de andere dag is hij verdwenen. Bengt neemt nadat de arts hem zijn diagnose heeft medegedeeld zijn lot in eigen hand. En Benjamin moet uiteindelijk hulpeloos toekijken hoe Rasmus, 25 jaar nog maar, wegteert in een ziekenhuisbed.
In een wereld waarin de haat tegen homo’s en lesbiënnes nog altijd prominent aanwezig is, laat de trilogie van Gardell een belangrijk en urgent geluid horen. Maar bovenal is dit tweede deel wederom een meeslepend, schrijnend, ontroerend en goed geschreven verhaal over liefde, haat, angst, onmacht en schaamte. Een verhaal over homo’s, maar bovenal over ménsen die net als ieder ander graag willen kunnen zijn wie ze zijn en liefhebben zoals ze willen liefhebben.
We kijken reikhalzend uit naar deel drie, De dood, dat dit najaar zal verschijnen.
_____
Lees ook 'De vertaler verhaalt…' met Kim Liebrand, vertaalster van de trilogie van Gardell.
Binnenkort hier bij A•Quattro•Mani een groot interview met Jonas Gardell!
