“Je hebt leugens, grove leugens en statistiek”, zei de legendarische Britse premier Benjamin Disraeli bijna anderhalve eeuw geleden. Helemaal ongelijk had hij niet. Statistiek is de kunst van het berekenen van de kans dat iets gebeurt. Dat PSV wint van een derderangsploegje als RKC, bijvoorbeeld, of dat meer dan de helft van de kiezers in een Amerikaans kiesdistrict op de Republikeinse kandidaat stemt. En dat kan op talloze manieren misgaan. Soms worden in enquêtes de verkeerde vragen gesteld, soms ook worden te weinig of de verkeerde mensen bevraagd. En soms worden, al dan niet met opzet, de gegevens verkeerd verwerkt of gerapporteerd. Statistisch onderzoek is ingewikkeld en kostbaar, en heel wat opdrachtgevers willen waar voor hun geld, hebben belang bij een bepaalde uitkomst en sturen daar ook op aan. Veel politici zijn er precies om die redenen dol op, en nog veel meer burgers denken met Disraeli dat “ze” met statistieken álles kunnen bewijzen.
Bookmakersetablissement
Toch hangt een verrassend groot aantal Amerikanen in de aanloop naar de midtermverkiezingen van 6 november als verslaafd aan een website die als core business peilingen analyseert en verwachtingen en kansen presenteert op allerlei gebieden. Hij heet FiveThirtyEight.com. Dat getal 538 mag Nederlanders vooral aan een muziekzender doen denken, elke ook maar een beetje maatschappelijk betrokken Amerikaan herkent er het totaal aantal kiesmannen in dat elke vier jaar namens de Amerikaanse kiezers bepaalt welke kandidaat de nieuwe president wordt.
Wie zich op FiveThirtyEight vervoegt, lijkt binnen te stappen in een heel keurig, welhaast chic bookmakersetablissement. Een rustige paginaopbouw, met rechts een balk met de kern van de zaak: doorlopende updates van de actuele stand van zaken met betrekking tot de midterm verkiezingen: de kans dat Democraten dan wel Republikeinen een meerderheid in de Senaat of het Huis van Afgevaardigden halen, plus de tevredenheidsscores van de president, met daaronder de verwachte gebeurtenissen in de grote Amerikaanse sportcompetities. Achter elk van die elementen gaat een weelde aan gedetailleerde, al dan niet bewegende kaarten, staatjes, grafieken en diagrammen met bijbehorende uitleg schuil, voor wie echt het naadje van de kous wil weten. Smullen voor liefhebbers.
Sport
De rest van het scherm is gewijd aan de meest actuele en de nieuwste door gespecialiseerde medewerkers geschreven analyses en achtergrondartikelen. Maar ook vind je er allerhande wat-als-scenario’s – bijvoorbeeld: wat als alleen zwarten of vrouwen zouden gaan stemmen – podcasts en honderden video’s, stuk voor stuk van hoog niveau, maar heel toegankelijk. Hier leer je echt wat van en het is nog leuk ook.
Naast de voorpagina heeft FiveThirtyEight vijf hoofdafdelingen: politiek, economie, wetenschap en gezondheid, cultuur en dagelijks leven, plus datgene waarmee het ooit allemaal begon: sport.
FiveThirtyEight, dat tegenwoordig deel uitmaakt van het mediaconcern ABC News, is het geesteskind van de veertigjarige Nate Silver, een statisticus van het type opgewekte nerd die als kind al een fanatiek sportliefhebber was. Zijn eerste grote wapenfeit was zo’n vijftien jaar geleden een systeem dat hielp voorspellen hoe de sportieve prestaties en carrières van professionele honkballers zich zouden ontwikkelen. Met de daardoor opgedane kennis en het geld dat hij met de verkoop ervan verdiende, begon hij in 2008 een blog over opiniepeilingen en politiek. Dat groeide uit tot FiveThirtyEight.
Foutloos
Wat Silvers site bijzonder maakt, is niet alleen de uitstekende presentatie maar ook de haast onwaarschijnlijk goede prestaties. Zo voorspelde FiveThirtyEight in 2008 voor 49 van de 50 staten en in 2012 helemaal foutloos de uitkomst van de presidentsverkiezingen, wat Silver in 2009 een plaats bezorgde op de lijst van de 100 meest invloedrijke mensen op aarde van het weekblad Time. Ook bij de verrassende overwinning van Donald Trump in 2016 zat FiveThirtyEight er uiteindelijk nog het minst ver naast. Dat komt door de bijzondere methode die Silver ontwikkelde.
FiveThirtyEight houdt zelf geen opiniepeilingen of enquêtes. In plaats daarvan verzamelt het de uitslagen van zo ongeveer alle peilingen in het land, en bepaalt daaruit een gewogen gemiddelde, waarbij bijvoorbeeld de eerder gebleken nauwkeurigheid van de peiler, hoe onafhankelijk de peiler is en de opzet van de peiling bepalen hoe zwaar een peiling meetelt. Maar dat is niet alles. Silver combineert die karrevrachten gegevens met twee andere inzichten: dat mensen gewoontedieren zijn, en dat mensen die sociaaleconomisch en qua woonomgeving op elkaar lijken, door de bank genomen ook vergelijkbare politieke en andere voorkeuren hebben.
Oscars
Door zulke gegevens mee te nemen, kan Silver niet alleen zijn voorspellingen nauwkeuriger en betrouwbaarder maken, maar ook vrij goed voorspellen wat er gedacht wordt in gebieden en onder bevolkingsgroepen waar geen of maar heel weinig peilingen en enquêtes gehouden worden, simpelweg door ze te vergelijken met eerdere peilingsuitslagen of met peilingen uit beter onderzochte, demografisch vergelijkbare streken. Op die manier kan FiveThirtyEight betrouwbare uitspraken doen over stemgedrag op landelijk, regionaal en lokaal niveau, maar ook over zaken als het draagvlak voor hervormingen in de gezondheidszorg of maatregelen tegen klimaatverandering, en zelfs één keer, in 2016, over naar welke films de Oscars zouden gaan – die voorspelling kwam in vier van de zes categorieën uit.
Winner-takes-all
Hoe belangrijk het bij zo’n methode is om je Pappenheimers diepgaand te kennen, bleek toen Silver in 2010 probeerde om zijn kunsten op het Britse verkiezingslandschap toe te passen. Hij ging jammerlijk de mist in, ondanks dat Groot-Brittannië met zijn districtenstelsel, zijn winner-takes-all principe en twee dominante partijen behoorlijk op Amerika lijkt. Dat laat ook wel zien dat een Nederlandse versie van de voorspellingenmachine FiveThirtyEight jammer genoeg niet een, twee, drie te realiseren is.
Of Silvers voorspellingen van sportuitslagen betrouwbaar genoeg zijn om er je geld op in te zetten, moet iedereen maar voor zichzelf uitzoeken. Maar de kans dat zijn site het bij de midterms goed heeft is hoe dan ook groter dan bij andere voorspellers. Gaat het mis, dan kun je altijd nog troost zoeken bij de honderden leerzame maar soms ook hilarische video’s op de site, zoals deze over de problemen van seks in de ruimte.
