Helene Kröller Müller(1869-1939) was altijd op zoek naar kunst met een diepere betekenis. Zoeken naar zingeving. Dat is dan ook de titel van de nieuwe tentoonstelling in het Kröller Müller museum.
Direct bij het begin van Zoeken naar Zingeving staat een houten beeld van Jezus naast een schilderij van Vincent van Gogh (1853-1890) met citroenen. (foto) Het bijschrift luidt: ‘Als je je eens zult verplaatsen in het gemoed van iemand die citroenen zo heeft kunnen zien en ons vertolken, dan zal je van kunst genieten, omdat je eruit voelt dat er ten spijt van alles iets in de wereld is, waar wij telkens weer naar zoeken en telkens weer ontzag voor moeten hebben.”
Spiritualiteit
Dat iets zou je kunnen interpreteren als een vorm van spiritualiteit. Het Christelijk geloof bij Vincent van Gogh, een vorm van Spiritisme bij Odilon Redon (1840-1916) en de Theosofie bij Piet Mondriaan om er enkele te noemen. In het spiritisme leeft een mens na zijn dood voort als geest (spirit) en kan nog communiceren met levende mensen. Vaak gaat die communicatie via een medium. Redon ziet het als een belangrijke taak voor de kunst om diverse religies te verenigen. Dit is te zien in het schilderij ‘Le Sacré Coeur’.(foto) Een ingetogen Jezus figuur met zijn blik naar binnen gericht. Om hem heen zien we de uitbeelding van zijn ziel of is het de ziel der mensen?
Tegenslag
Naast het al eerder genoemde stilleven met citroenen, vind ik de ‘Olijfgaard’ van Vincent van Gogh nog veel mooier (zie foto). Van Gogh schrijft aan zijn moeder hierover: ‘Er zijn hier mooie velden olijfbomen. Die grijs en zilverachtig groen zijn, als knotwilgen. Dan verveelt de blauwe lucht mij nooit.’ Van Gogh brengt via zijn schilderingen de troost en eeuwigheid van de oeroude olijfbomen over. Voor van Gogh ‘ symboliseert de olijfboom, die kan gedijen in droogte en wind, het doorstaan van tegenslag in het leven’.
Theosofie
Piet Mondriaan ( 1872- 1944) is gefascineerd door de Theosofie. De theosofen geloven dat alle religieuze en filosofische stromingen uit een universele tijdloze wijsheid zijn ontsproten. Zij graaft dieper dan opvattingen, die alleen met de ratio te beredeneren zijn. Van Mondriaan is het werk ‘Pier en Oceaan’ te zien, een van zijn eerste abstracte werken. Zelf geef ik de voorkeur aan zijn figuratieve schilderijen.
Symbolisme
Jan Toorop (1858- 1928), de vader van Charley Toorop, is geïnspireerd door het Symbolisme. Deze reactie op het realisme, richt zich op het onderbewuste, de gevoelswereld en het onverklaarbare. Zijn tekeningen zitten vol betekenis en verwijzen vaak naar verhalen uit de Bijbel. Ook lijken sommige tekeningen sterk beïnvloed door zijn geboorteland Indonesië. In Zang der Tijden (foto) een apart schilderij met mythische figuren, duidelijk beïnvloed door het Batikken, met een voorstelling aan de rechterkant wat lijkt op een figuur in een soort vagevuur.
Andere schilderijen die opvallen zijn de ‘Knielende Geestelijke’ van Georges Minne (foto) en het ‘Mystère Catholique’ van Maurice Denis. De expositie Zoeken naar Zingeving is er een die goed past bij Kerstmis. De sfeer van reflectie en zingeving, past uitstekend bij de viering van de geboorte van Jezus Christus in een eenvoudige stal in Bethlehem.
* zie ook https://jaapmees.nl voor foto’s bij het artikel.
