Kijk ze klaarstaan voor de start: ogenschijnlijk fitte, sportieve kerels die zich gaan wagen aan de Olympische marathon. Het is 30 augustus 1904 rond de klok van drieën, plaats van handeling het Francis Field Stadion in Saint Louis. Zoals de zomers in Missouri nu eenmaal zijn, is het verzengend heet; het kwik heeft inmiddels de 32 graden aangetikt. De meeste atleten hebben daarom luchtige, witte sportkleding aangetrokken. Een enkele uitzondering daargelaten, zoals de in het donker gestoken deelnemer met nummer 37, de Griek Georgios Louridas. Of helemaal bijzonder: de tengere renner met nummer 3 opgespeld. Met een alpinopetje op zijn hoofd en een driekwartsbroek en zijn gewone schoenen aan.
Het is de Cubaan Felix Carvajal, postbode van beroep. Hij heeft net op tijd het stadion in Saint Louis bereikt, deels per voet, deels liftend. Onderweg heeft Carvajal in New Orleans namelijk zijn geld vergokt. Sportkleding heeft hij niet, maar door de pijpen van zijn broek en mouwen van zijn blouse af te knippen, denkt de Cubaanse deelnemer de hitte tijdens de marathon wel aan te kunnen. Gegeten heeft hij trouwens ook al een paar dagen niet niet. Carvajal gaat ervanuit dat hij onderweg wel wat aangereikt zal krijgen.
Niks te drinken
Helaas voor de Cubaan. Organisator James Sullivan is er, net als zovelen in die tijd, van overtuigd dat eten tijdens het hardlopen de prestatie toch maar zal verslechteren omdat het de maag van streek brengt. Dit geldt ook voor drinken, want weet Sullivan, vloeistof wordt pas ná de inspanning door het lichaam opgenomen. Dan is het dus beter om tijdens de race niks te drinken aan te bieden.
Het betekent dat de deelnemers aan de derde Olympische marathon onderweg geen voedsel of water mogen aannemen, zo wordt hen voor de start uitgelegd. Maar mochten de atleten zich toch willen verfrissen: na 10 kilometer passeren ze een watertoren en ergens halverwege het parcours komen ze nog een waterbron tegen. Voordat ze daar zijn, moeten de deelnemers eerst vijf rondjes in het stadion rennen, waarna zij over een geaccidenteerd parcours door het heuvellandschap rondom Saint Louis zullen worden geleid. Welke kant ze op moeten? Officials zullen de lopers tijdens de marathon begeleiden, per auto en per paard. Geen vragen meer? Op uw plaatsen dan, klaar en start!
Sportieve ramp
Op 30 augustus 1904, om drie over drie in de middag gaan 42 atleten van start voor wat de huiveringwekkendste marathon in de geschiedenis van de Olympische Spelen zal worden. De ingrediënten voor een sportieve ramp: snikheet weer, een gebrek aan water, een enorm stoffig parcours waarin een zevental pittige beklimmingen zijn opgenomen, treinverkeer dat continu ontweken moet worden, straathonden die de atleten veelvuldig op de hielen zitten.
Het zal geen verrassing zijn dat de meerderheid van de deelnemers de finish niet bereikt. Zo moeten Sam Mellor en John Lordan, winnaars van de Boston marathon in 1902 en 1903, respectievelijk, halverwege opgeven vanwege hevige krampen en braken. Hun landgenoot William Garcia is er erger aan toe: hij wordt naast de weg gevonden terwijl hij bloed spuugt.
Uiteindelijk passeren 14 van de 42 gestarte atleten de finishlijn, die overigens een paar kilometer eerder was getrokken dan tegenwoordig het geval is (na 39,99 kilometer in plaats van 42,195 kilometer). Net buiten het podium eindigt onze Cubaanse postbode Felix Carvajal. Hij heeft onderweg zijn honger weten te stillen bij een boomgaard maar daar helaas rot fruit naar binnen gewerkt, waardoor Carvajal onderweg ook te maken kreeg met serieuze kramp in zijn ingewanden en gedwongen moest stoppen met lopen. Gelukkig voor hem weet Carvajal na een rustpauze zijn marathon te vervolgen en finisht hij uiteindelijk als vierde.
Bedrog
De eerste atleet die, na ruim drie uur, de meet passeert, is de Amerikaan Fred Lorz. Maar terwijl Lorz klaar staat om te worden gehuldigd door de dochter van president Theodore Roosevelt, komt zijn bedrog naar buiten: Lorz is na 15 kilometer met kramp uitgestapt maar omdat de auto waarin hij naar het stadion wordt teruggereden, panne krijgt, besluit hij het laatste stuk van het parcours gewoon weer te gaan lopen.
Lorz wordt gediskwalificeerd en uiteindelijk voor een jaar geschorst, maar gelukkig voor de Amerikaanse fans komt even later zijn landgenoot Thomas Hicks het stadion binnen. Meer dood dan levend, dat wel. Hicks moet over de finishlijn gedragen worden, het is het waarschijnlijke gevolg van de mix van brandy, rauwe eieren en strychnine die de atleet tijdens de race naar binnen heeft gewerkt. Strychnine, lange tijd ook populair als rattengif, is een stimulerend middel en als dusdanig nog steeds op de huidige dopinglijst vermeld. Nadat Hicks gefinisht is, in een tijd van 3 uur 28 minuten en 45 seconden, de langzaamste winnende tijd op een Olympische marathon ooit, snellen de aanwezige dokteren toe om hem op te vangen.
Afgaande op de 8 pond (~3,5 kilogram) die Hicks aan gewicht verloren heeft, blijkt de Olympische winnaar flink wat vocht te zijn kwijtgeraakt. Het is een logisch gevolg van de snikhete omstandigheden in combinatie met het gebrek aan waterposten tijdens de Olympische marathon van Saint Louis. Maar het is nog altijd een stuk minder dan de gewichtsafname die bij Haile Gebrselassie na afloop van de door hem gewonnen marathon van Dubai in 2009, werd gemeten. De succesvolle Ethiopische langeafstandloper bleek tijdens het lopen namelijk maar liefst 12,5 pond (~5,7 kilo) te hebben verloren.
Had marathonorganisator James Sullivan in 1904 dan toch een goed punt aangesneden toen hij besloot om de waterinname van de deelnemers in te perken omwille van een betere prestatie? Wellicht want hoeveel een marathonloper nou precies moet drinken tijdens de race is nog steeds een punt van discussie onder wetenschappers. U leest er meer over in een volgend artikel.
Bronnen:
https://www.podiumrunner.com/culture/strange-running-history-the-1904-olympic-marathon/
http://www.olympedia.org/editions/3
https://www.sbnation.com/2016/8/11/12439622/1904-st-louis-olympic-marathon-pretty-good
