Wie bij design alleen denkt aan de tafels van schroothout, dure lampen of hippe theeserviezen, die heeft het mis. De designers die afstuderen aan de Eindhovense Design Academy buigen zich ook over maatschappelijke problemen. Eindhoven wil een designer laten meedenken over het gemeentebestuur. De hoofdstad van Dutch design is bezig met de aanstelling van een gemeente-designer, zo vertelt wethouder Mary-Ann Schreurs. Die designer moet de gemeentelijke organisatie flink opschudden.
Dutch Design Week
Eindhoven staat bekend om zijn Design Academy, een van de meest vooraanstaande designopleidingen ter wereld. De stad organiseert ook jaarlijks de Dutch Design Week, waarop de sterkste staaltjes Nederlands ontwerp te zien zijn. Maar de gemeente zelf werkt onvoldoende op een design-manier, zo vindt het stadsbestuur.
De ‘strategisch design consultant’, zoals hij officieel heet, moet dat veranderen. De designer gaat bijvoorbeeld meedenken over de inrichting van wijken, of zich bemoeien met de uitvoering van de WMO (de thuiszorgtaken van de gemeente). Eindhoven hoopt op onconventionele oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken.
Designers brachten in het ziekenhuis het stressniveau én het aantal ligdagen omlaag
‘Ik hoorde jaren geleden dat designers van Philips complete ziekenhuizen opnieuw vormgaven’, zegt Schreurs (D66), wethouder van innovatie en design. ‘Ze stelden daarbij medewerkers en patiënten centraal. Apparaten met afgeronde hoeken stellen patiënten meer op hun gemak, ontdekten ze. Ze keken ook naar de kleurstelling van het ziekenhuis, en het verloop van logistieke processen. Zo kregen werknemers een betere werkomgeving, en ging bij patiënten het stressniveau én het aantal ligdagen omlaag. Ik vond dat een openbaring. Dat nadenken vanuit degene voor wie het bedoeld is, dat is precies wat wij als overheid nodig hebben.’
De designer moet Eindhoven helpen om de burger centraal te stellen. Designers redeneren sterk vanuit de gebruiker van een product, dienst of ruimte. ‘Ze gaan eerst heel goed onderzoek doen, en heel veel praten met de gebruiker’, zegt Schreurs. ‘Daarna gaan ze samen met hen, volstrekt gelijkwaardig, iets nieuws creëren.’
De gemeente is een opgedeelde organisatie, waarin iedereen met zijn eigen stukje bezig is
Volgens Schreurs worden oplossingen door de gemeente nu nog teveel van bovenaf opgelegd. ‘We willen meer mét de mensen doen. Dat dat nog te weinig gebeurt, is geen onwil. Het heeft te maken met oude tradities. Het is gewoon heel moeilijk om gedrag te veranderen. We zijn een erg opgedeelde organisatie, waarin iedereen met zijn eigen stukje bezig is. We hebben bijvoorbeeld veel maatschappelijk vastgoed, zoals buurthuizen. Die moeten we ook bekostigen. We hebben hier iemand die vooral met dat geld bezig is, en iemand die naar het maatschappelijk belang kijkt. Dat wordt nog te vaak als een tegenstelling ervaren, maar dat hoort het niet te zijn.’
‘De laatste tijd staat daar steeds meer spanning op, omdat we het met minder geld moeten doen. De drie decentralisaties gekoppeld aan bezuinigen zorgen dat we niet meer de ruimte hebben om dingen met geld op te lossen. We hebben dus andere oplossingen nodig.’
Designers op school
Eindhoven heeft al ervaring met het inschakelen van designers. ‘We hebben in 2010 een miljoen euro vrijgemaakt voor experimenten met design. Dat was een groot succes. We hadden een VMBO dat verbouwd en uitgebreid moest worden. Daar hebben we designers op los gelaten. Het schoolbestuur vond dat in eerste instantie vreselijk: die dachten dat het alleen maar vertragend zou werken. Maar de jongeren en leerkrachten vonden het geweldig. Het bleek dat leerlingen helemaal geen hekel hadden aan lessen, als maar duidelijk was wat van hen verwacht werd: doen of theorie. En ze vonden tussenuren vreselijk. Daarom hebben we allerlei tussenruimtes in het gebouw gemaakt, waar ze in die tijd bijvoorbeeld filmpjes kunnen monteren. En ergens anders hebben we een gymnastiek-route voor ouderen gemaakt in de openbare ruimte.’
Dat is een schitterende suggestie! Dat moeten we gewoon doen
Schuift de designer ook aan bij het college? ‘Nou, wij zitten als b en w al heel erg op de lijn van het co-creatief denken, dus we hebben dat misschien minder nodig.’ Maar dan bedenkt Schreurs zich. ‘Nee, wacht! Dat is eigenlijk een schitterende suggestie. Dat moeten we gewoon doen.’
Cultuuromslag
De designer krijgt een aanstelling van 36 uur voor twee jaar. Maar het is de bedoeling dat de functie ook daarna blijft bestaan. De designer hoeft het niet alleen te doen: hij krijgt hulp van ambtenaren, die hij ook op een design-manier moet laten denken. Dat moet zorgen voor een cultuuromslag in het stadhuis. Bovendien wil de gemeente met regelmaat designers van buiten inhuren of studenten van de Design Academy inschakelen. De stadsdesigner moet helpen om die aan te sturen.
Dat artikel verscheen eerder in Trouw.
