2017 was het jaar van #MeToo. Onder die hashtag vertelden vrouwen massaal over hun nare ervaringen met grensoverschrijdend seksueel gedrag. In hetzelfde jaar werd de nieuwe president van Amerika beëdigd. Donald Trump, die ooit zat op te scheppen dat kruisgrijpen een van zijn geliefde versier-tactieken was, en over wie een hele lijst beschuldigingen van ongewenste intimiteiten bestaat.
De vice-premier van Amerika dineert nooit met vrouwen
De onwaarschijnlijke politieke partner van Trump is de conservatieve republikein Mike Pence. Deze vicepresident heeft weer een heel andere manier van omgaan met vrouwen. Pence houdt de volgende twee stelregels aan: 1. Ik dineer nooit met een andere vrouw dan mijn echtgenote en 2. Ik ga niet naar gelegenheden waar alcohol wordt geschonken zonder mijn vrouw. Die regels heeft de christelijke Mike Pence te danken aan Billy Graham, de vorige maand overleden legendarische evangelist die altijd veel gereisd heeft en overal veel mensen ontmoette. Hij hield deze regels aan om niet in de verleiding te komen tot overspel.
Christelijke fans van Mike Pence en Billy Graham zeggen: zie je wel, de hashtag #MeToo was lang niet zo groot geworden als iedereen zich aan deze regels hield! Dit voorkomt seksueel ongewenste situaties! Anderen vragen zich af hoe zo’n kuise man in hemelsnaam kan samenwerken met een vrouwonterend sujet als Donald Trump.
Criticasters begrijpen wél wat de overeenkomst is tussen Trump en Pence. Beide heren houden vrouwen klein: want dat Mike Pence niet alleen wil zijn met hen, sluit de vrouwelijke helft van Amerika bij voorbaat al uit van onderonsjes met de vicepresident. En ook al doet Pence juist níet aan pussy-grabben, net als Trump ziet hij vrouwen inherent als voorwerpen voor zijn eigen lust of verleiding.
‘Het zwakke geslacht’
De vrouw als verleidster, die komt al voor in de eerste hoofdstukken van de Bijbel, het boek waarbij Mike Pence zweert. In het paradijs zwichtte de allereerste vrouw, Eva, voor de verleidingen van de duivel. Er stond één boom in de tuin waarvan de mensen niet mochten eten, maar de vrouw was te zwak en probeerde toch een verboden vrucht. Die gaf ze ook aan haar man Adam te proeven. Hij liet zich verleiden en zo verspeelden Adam en Eva hun plek in het paradijs.
Onder andere op basis van dit verhaal heeft de vrouw op veel tijden en plaatsen een minderwaardige positie gehad in de kerk. Ze mocht geen gezag uitoefenen en moest bescheiden haar mond houden. Nog steeds kent de Rooms-Katholieke Kerk, waarin Mike Pence opgroeide, geen vrouwelijke priesters. Want, zo zegt een beruchte Bijbeltekst: ‘Niet Adam werd misleid, maar de vrouw; zij overtrad Gods gebod. Ze zal worden gered doordat ze kinderen baart…’
Verhalen over vrouwen
Hetzelfde patroon zie je terug in de verhalen over de vrouwen in het leven van Jezus. Soms zijn ze opvallend seksloos: de moeder van Jezus is maagd als hij geboren wordt, en Jezus’ beste vriendinnen zijn de twee samenwonende zussen Marta en Maria. Soms zijn ze juist promiscue, zoals de mysterieuze Maria van Magdala, de overspelige vrouw wier steniging Jezus weet te voorkomen en een vrouw die hij bij de put tegenkomt en van wie Jezus weet op te noemen hoeveel exen ze wel niet heeft.
Heel vaak wordt er in deze verhalen besproken wat de vrouw wel of niet met haar intieme delen doet, en steeds gaat het in extremen. Madonna óf de hoer, het zwakke geslacht óf de levensgevaarlijke verleidster – de grote verhalen die onze cultuur mede hebben gevormd kunnen maar moeilijk ontspannen spreken over vrouwen.
‘Locker room talk’
Ligt dat aan religie? Niet helemaal. Het ligt er wél aan dat de grote religies in onze cultuur eeuwenlang om mannen draaiden. Mannen maakten de dienst uit, mannen schreven de heilige boeken – en dus werden die verhalen vanuit een mannenperspectief geschreven. Steeds was de vrouw ‘De Ander’, en dan verzeil je al gauw in stereotypen. De filosofie noemt dit ‘Othering’: het mannelijke gezichtspunt wordt neutraal gevonden en als de norm gezien. Automatisch sluipen er dan vernederende clichés over vrouwelijkheid in je taalgebruik.
Hierin staat religie niet alleen. Wat Mike Pence misschien in de kerk leerde, leerde Trump in het mediawereldje of in de vastgoedwereld. Een ander leert het weer in de kleedkamer van de óók door mannen gedomineerde sportwereld, waar Voetbal Inside het meest vrouwonvriendelijke symptoom van is. Overal waar mannen al sinds jaar en dag dominant zijn, loert het gevaar dat de vrouw een zwakkere positie krijgt. Een machtsverschil dat mede aan de grondslag van #MeToo ligt.
De verhoudingen moeten schuiven
Zoals de kerk veel te lang door mannen bestuurd is geweest, zo moeten alle instanties af van hun mannenoverschot. Bijna al onze grote kranten en bladen hebben een mannelijke hoofdredacteur, bijna alle radio-dj’s hebben een adamsappel, bijna alle politieke partijen een mannelijke lijsttrekker, bijna alle films een mannelijke producent – een machtsverschil waar de Harvey Weinsteins al decennialang van profiteren.
Zolang de mannen de taal, de thema’s en de richting bepalen, blijft de vrouw de Grote Ander. Ze wordt gevreesd als verleidster, geprezen als braaf gehoorzaam meisje, aanbeden als zorgende moeder, uitgelachen als dom wicht, vervolgd als heks, behandeld als ‘hoer’ of doodgezwegen als irrelevante stem zolang de norm volledig wordt bepaald door mannen.
De beweging van #MeToo leert ons dat die verhoudingen moeten schuiven. Dat het tijd is om te luisteren naar de verhalen en ervaringen van vrouwen. Méér podium voor de politieke meningen, romans, religieuze ervaringen, films, prestaties van vrouwen. In dat opzicht hebben Mike Pence en zijn fans #MeToo volkomen verkeerd begrepen. Het beste dat je als vicepresident van Amerika anno 2018 kunt doen, is met zoveel mogelijk vrouwen aan tafel zitten en de tijd nemen om te luisteren, luisteren, luisteren.
Over de auteur:
Alain Verheij is freelance theoloog en schrijver. Zijn boek ‘God en ik: wat je als weldenkende 21ste-eeuwer kunt leren van de Bijbel’ verschijnt in mei. Elke maandag hoor en lees je zijn nieuwe column in Blendle/Cafeyn Premium. Eerder in deze reeks: 1) waarom iedereen het nu over Black Mirror heeft, 2) de oudste detox-maand ter wereld is nu bezig, 3) zes missers die je in al onze media ziet.
