Of de kwetsbaarheid van onze leefomgeving zich nu door klimaatverandering, milieuvervuiling of een pandemie manifesteert, we hebben eerder kunnen zien dat systemen niet zo robuust zijn als ze doen lijken en dat ze, net als wijzelf, kwetsbaar zijn. Wordt het niet tijd om beter bestand te zijn tegen chaotische tijden, onze leefomgeving te verbeteren en te beschermen? Onszelf zo goed en zo kwaad als het gaat voor te bereiden op onzekerheid?
Halsstarrig vasthouden aan destructieve patronen, omdat we niets willen veranderen aan de denkbeeldige, veilige status quo is niet realistisch. Wie wil er nog meedoen aan het instandhouden van vervuiling en vernietiging van een bedreigde leefomgeving en een planeet onder schot? Geen medeplichtige, maar onderdeel zijn van de oplossing.
Wonen, eten, leven
Aanpassen aan langdurige droogte, hitte en kou doen we al door huizen te isoleren, tuinen en balkons groen te maken (stop met de vertegeling van de Nederlandse tuin!), regenwater op te vangen, bomen te planten en steden te vergroenen. De overheid moet zich vooral toeleggen om samen met boeren de uitstervende, aan kunstmest verslaafde, landbouwgrond nieuw leven in te blazen. Zonder gezonde bodem, geen (gezond) voedsel.
Een vrijwillig gekozen, eenvoudiger leven is ook een manier van aanpassing aan toekomstige kwetsbare tijden. Het leven kan bijvoorbeeld al eenvoudiger worden door kleiner te gaan wonen. Bij wonen in een tiny home is er vanzelfsprekend niet veel voor nodig om de boel warm te houden bij winterse temperaturen (behalve hout voor in de rocket stove), spullen zijn tot een minimum beperkt, zonnepanelen geven de energie om te koken, te schrijven op een laptop en de was te doen.
Slimme voedingscyclus
Leren hoe je de bodem kunt verbeteren door te composteren en groenten te groeien, verbindt met de natuurlijke wereld. ‘Donaties’ niet wegspoelen met drinkwater, maar door een compost-toilet teruggeven aan de aarde is de eerste keer ongekend smerig, maar daarna is het pure magie, want hóe slim is die voedingscyclus! Daarbij moet wel gezegd worden dat voor deze eenvoudige manier van leven een mild klimaat met overwegend zonneschijn een zeer welkome factor is.
Maar hoe je het ook wendt of keert, op individueel niveau zullen we anders moeten gaan leven, willen we binnen leefbare grenzen blijven leven. Dat zal moeilijk gaan zonder afscheid te nemen van onze verslaving aan comfort en instant bevrediging. Bewustwording gaat vooraf aan gedragsverandering, maar heeft enkel nut als acties hiermee overeenkomen.
Want weet je, zonder Chileense druiven in de winter zijn we echt niet minder gelukkig. Zonder vliegticket naar Ibiza heb je nog steeds een leuk leven. Maar de auto vaker laten staan, wordt best lastig. En een plantaardig menu voor de meesten ook.
Verbinding met onze levensbronnen
Wat we nodig hebben voor verandering, is verbinding. Niet alleen tussen mensen onderling, maar ook met onze levensbronnen. Verbinding met onze omgeving, met waar ons voedsel vandaan komt, met eco-systemen. De moderne mens heeft zichzelf daarvan compleet afgesloten en die band moet nodig hersteld worden. Door verbinding met de natuurlijke wereld snappen we ook veel beter waarom we acties moeten ondernemen om onze kwetsbare leefomgeving en planeet te beschermen.
Meestal zijn die eerste tekenen van een vluchtig gevoel van verbinding met de wonderschone natuur op een idyllische vakantiebestemming. Hoewel we dan vaak obsessief met onze mobieltjes in de weer zijn om foto’s te nemen. Een afdruk, omdat we die kristalblauwe zee en die mystieke boom als het ware willen bezitten. In het moderne leven blijft er amper nog iets van dat gevoel hangen. Te druk, geen ruimte hiervoor in het hoofd. En die ruimte is er logischerwijs helemaal niet, als het enige wat telt de volgende maaltijd of een blijvend dak boven het hoofd is. Of een energierekening die zeshonderdduizend Nederlanders, volgens het AD, niet meer kunnen betalen.
Scrollen als een zombie
Attenborough zei in zijn documentaire Life on our planet: “We need to rewild the world”.
Rewilding is een vorm van natuurbehoud en ecologisch herstel die mogelijkheden biedt om de biodiversiteit te vergroten, zelfvoorzienende omgevingen te creëren en klimaatverandering te beperken. ‘Rewilding’ is bijvoorbeeld het planten van bomen, de creatie van voedselbossen en bescherming van land door het in zijn oorspronkelijke staat terug te laten keren. Zelf kunnen we ook wel wat van die ‘rewilding’ gebruiken.
Menselijke rewilding is tijd doorbrengen in de natuur, een wandeling in het bos, het aanleggen van een tuin, je eigen groenten planten en groeien, vuur maken en erop koken, maar ook de digitale wereld even laten zoals ‘ie is. Dus niet als een zombie scrollen op social media en naar een scherm zitten staren. We zijn fysiek aanwezig ja, maar fundamenteel zijn we afwezig.
Van vervreemding naar verbinding
Laat de huidige, wankele stand van onze leefomgeving en onze moderne levens niet juist zien hoe vervreemd we als soort zijn, in lichaam en geest, van onze natuurlijke wereld? Wat zou er gebeuren als meer mensen meer verbonden zouden zijn met de cycli van de natuur, met de seizoenen en het voedsel dat de seizoenen voortbrengt? Als we uitgaan van onderdeel uitmaken van de natuur in plaats van erboven te staan? Zouden we dan niet beter omgaan met onze omgeving en de Aarde? Zijn we niet gezonder en misschien wel gelukkiger?
We moeten af van termen als ‘vechten tegen klimaatverandering’. Het staat ons in de weg en zorgt voor weerstand, mede vanwege het onrealistische karakter ervan. Die ‘strijd’ valt niet te ‘winnen’. Wel kunnen we onze manier van leven proberen aan te passen aan onrustige, kwetsbare tijden. Zo bouwen we aan verbinding en werken we aan een robuuste toekomst. Het is (meestal) nog leuk ook.
Beeld: Enrique via Pixabay
