Precies veertig jaar geleden kwam er een einde aan de droom van Ad Melkert (1956) om sportjournalist te worden. Nota bene vlak voor de eerste wedstrijd van Oranje op het WK voetbal van 1974 ontving hij het bericht dat de School van Journalistiek hem had uitgeloot.
'Ik volgde het sportnieuws intensief,' blikt hij nu terug. 'Bij mijn kiosk bewaarden ze altijd zeven weekendkranten voor me, die ik dan op maandag op kwam halen.' Zijn grote sportjournalistieke voorbeelden waren Nico Scheepmaker en Maarten de Vos. 'Zij waren mijn iconen, symbool voor een tijdperk.'
Het waren tenslotte de enerverende jaren voor de Nederlandse sport met de stormachtige opkomst van Ajax, Feyenoord en Oranje. 'Van provinciale bekendheid werd Nederland opeens een wereldmacht in het voetbal. Het was een fascinerende tijd, wat ik combineerde als supporter en als schrijver.' Zelf had Melkert een seizoenkaart van Feyenoord, want dat was nu eenmaal de belangrijkste voetbalclub in Gouda en omgeving. Ook was hij voetbalscheidsrechter, bij junioren, senioren en ook het vrouwenvoetbal, dat toentertijd net opkwam. Zijn stukjes over het regionale voetbal schreef Melkert voor De Goudsche Courant. Dat beviel goed en daarom wilde hij verder. 'In 1974 schreef ik me daarom in voor de School voor Journalistiek in Utrecht.'
De interesse voor politiek was er in die tijd overigens ook al. 'Sport en politiek liep in die tijd bij mij heel erg door elkaar heen. Voor De Goudsche Courant bezocht ik bijvoorbeeld een politieke bijeenkomst van wethouderskandidaat Wim Deetman. Er waren vijf mensen in de zaal, waarbij de spreker en de journalist zijn meegerekend. Eigenlijk was ik de enige die avond die naar Deetman luisterde, want ik moest er een artikel over schrijven.' In hun latere politieke loopbaan kwamen Melkert en Deetman elkaar nog vaak tegen.
Melkert bij de SGP
De sportjournalistieke loopbaan van Melkert eindigde echter in 1974. 'Het was vlak voor Nederland – Uruguay op het WK van 1974 toen het bericht kwam dat ik was uitgeloot voor de School voor de Journalistiek. Mijn moeder had er meer last dan van ik, want ik wilde er pas over nadenken na het WK. Eerst dat tournooi, waar ik alle wedstrijden van Oranje tot en met de finale bijwoonde, en daarna zou ik wel verder zien.'
Melkert koos daarop voor een studie in Amsterdam, waar de politiek steeds belangrijker voor hem werd. Wel speelde hij nog kort voor een voetbalclub in Sloterdijk. 'Die club heette nota bene SGP. Voor zover ik me kan herinneren stond dat voor Sportvereniging Groenpol. Het was een bedrijfsclub, waar ik begon in het vijfde elftal. In mijn debuut scoorde ik twee keer, waarna ik werd gepromoveerd naar het vierde. De rest van het seizoen maakte ik alleen geen doelpunt meer en was mijn loopbaan bij SGP afgelopen.'
Melkert stopte als actief sporter, alhoewel hij actief volger bleef. 'Ik heb tientallen keren Ajax – Feyenoord bezocht. Als lid van het kabinet had ik de eer de twee Champions League-finales van Ajax in 1995 en 1996 mee te maken.'
Het sportboek in 2014
Inmiddels werkt Melkert vanuit Washington als onafhankelijk adviseur en spreker over internationale en sociaal-economische aangelegenheden. Alhoewel hij nog steeds het sportnieuws volgt, zag hij niet aankomen dat hij gevraagd zou worden als juryvoorzitter van de Nico Scheepmaker Beker voor het beste sportboek – nota bene vernoemd naar één van zijn favoriete sportjournalisten uit zijn jeugd.
'Ik ben aangenaam verrast door deze plotselinge wending in mijn carrière,' zei hij nadat hij in april had toegehapt. 'De komende tijd zet ik me graag in voor de waardering van sportboeken.' Zo stuurt hij nu zijn drie collega juryleden aan: sportjournaliste Renate Verhoofstad, sportboekenrecensent Arthur van den Boogaard en sporthistoricus Wilfred van Buuren. In de afgelopen weken sleepte hij grote hoeveelheden sportboeken de hele wereld over om bij te lezen. 'Ik was blij dat ik mijn zware koffer mocht inchecken.'
Deze hernieuwde kennismaking met de sportjournalistiek valt Melkert niet tegen. 'Ik ben enthousiast over de huidige kwaliteit van het sportboek, die veel hoger lijkt dan enkele decennia geleden. Wat ik vooral merk is dat dit genre veel meer verweven is geraakt met andere terreinen als de onderzoeksjournalistiek en fictie. Die waren vroeger veel meer gescheiden. De auteurs van de huidige sportboeken hebben meer vrijheid.'
Als relatieve buitenstaander in de sportwereld heeft Melkert duidelijke ideeën waar een goed sportboek aan moet voldoen. 'Als voorzitter is het mijn taak om te zoeken naar de grote gemene deler, waarbij de verschillende ervaringen van de andere juryleden op de beste manier bij elkaar komen. Daaraan voeg ik mijn persoonlijke impressies toe.'
Hierbij gaat het volgens hem dan niet alleen maar om het vinden van het beste of leukste boek van het moment. 'Als jury moeten we op zoek gaan naar de nieuwe ontwikkelingen binnen het genre als een baken voor de liefhebber van het sportboek. Wat zorgt ervoor dat een sportboek de rest ontstijgt? De informatie komt tegenwoordig van alle kanten met de snelheid van het licht op ons af. De jury van de Nico Scheepmaker moet daarom die sportboeken eruit halen, die bijzonder zijn. Welk boek prikkelt? Waar word ik nieuwsgierig van? Wat is vernieuwend? Dat zijn voor mij belangrijke vragen.'
Op 2 juni maakt Melkert in het Olympisch Stadion bekend welk sportboek het beste aan die criteria heeft voldaan. Hiervoor zijn vijf kanshebbers, waaronder maar liefst twee Vlaamse schrijvers. Voor de eerste keer in de geschiedenis kan de Nico Scheepmaker Beker tijdelijk verhuizen naar onze zuiderburen.
Wordt de prijs voor het beste sportboek daarmee misschien een nieuwe strijd tussen Nederland en Vlaanderen, zoals die ook al heerst bij het Nationaal Dictee? Melkert lacht als hij deze vergelijking hoort. 'Zoals het dictee leert, kan dat tot stevige concurrentie voor het noorden uitgroeien. We merken het wel maandag.'
Genomineerd voor de Nico Scheepmaker Beker
De artistieke uppercut – Jan van den Berghe – De Bezige Bij Antwerpen
De fiets van Lautrec – Jan Boesman – Atlas Contact
De kunst van het Dalen – Martin Bons – Thomas Rap
Bloedbroeders – Steven Derix & Dolf de Groot – Thomas Rap
De Wolf, John – John de Wolf & Jeroen Siebelink – Nieuw Amsterdam
