Het verhaal is onderhand bekend. Ik reis de hele EU door om mensen met een beperking te interviewen over hun leven in het betreffende land waar ze leven. Ik kwam eind 2012 op het idee toen ik zat te broeden op een groots journalistiek project. Wat is nu passender om je eigen leven als persoon met beperking, dat zich in Rotterdam en Antwerpen had afgespeeld, te vergelijken met dat van lotgenoten in de rest van de EU? Zo gezegd, zo gedaan. Al kostte de voorbereiding mij een goede acht maanden. Op 7 mei 2013 ging ik dan echt de grens over. Met de trein van Antwerpen Centraal naar Berlin Hauptbahnhoff.
Over opmerkelijke hotelkamers en memorabele medepassagiers
Het hotel dat ik in Berlijn had geboekt voor een driedaags verblijf, Motel 1 (foto), ligt op nog geen vijf minuten lopen van het treinstation. Goede keuze. De kamer was ook geheel toegankelijk. Tweede keer een schot in de roos. Helaas verbleef ik in 2013 ook in hotelkamers die minder geslaagd waren. Vooral in de Scandinavische landen was het behelpen. Een kamer zo groot als een Ikea kledingkast in Kopenhagen. Een kamer onder de grond in Stockholm (dus geen daglicht!). En een hotelkamer op de zesde verdieping in Helsinki in een hotel waar in de nacht geen personeel meer aanwezig was. Slaap je toch iets minder gerust.
Het leed was daarmee nog niet geleden in 2013 wat verblijven betreft. Het geboekte appartementencomplex in Warschau beschikte over de beloofde lift. Maar Booking.com had er niet bij verteld dat deze halverwege tussen twee etages stopte en je alsnog met een trap naar beneden moest om bij het betreffende appartement te komen. Geen doen gezien mijn fysieke toestand en de grote Amerikaanse koffer die ik meesjouwde op een reis langs 12 EU-lidstaten tegelijk die een kleine vijf weken in beslag nam. Gelukkig kon ik terecht in een hotel vlakbij dat wel perfect toegankelijk voor mij was.
Dan neem je je in de daaropvolgende jaren voor beter op te letten op wat voor accommodatie je boekt. Dat is over het algemeen goed gelukt. Alleen in Londen ging het opnieuw mis, mei 2016. De toegankelijkheid was niet denderend, maar daar kon ik nog mee leven. Meer beangstigend was het feit dat op mijn eerste avond in het betreffende hotel het brandalarm zonder reden meerdere keren afging. Mijn buurvrouw een deur verder, een Aziatische, en ik waren er nadien niet meer gerust op. Daarbij kwam dat het bloedheet was in de kleine kamer zonder airco. Ik kortte mijn verblijf in Londen met anderhalve dag in. Tot zover het hotelleed.
Wie reist, ontmoet mensen. Aan sommigen heb ik nu nog steeds heldere herinneringen. Zoals de tiener in de bus naar Kopenhagen. Ik kwam bij hem te zitten samen met een Duits echtpaar dat ik in de trein vanuit Berlijn al had ontmoet. Zij gingen hun zoon in Kopenhagen opzoeken die daar studeerde. In de bus geraakte ik na een rit met de trein en daarna een overtocht per veerboot tussen Duitsland en Denemarken.
De tiener vroeg wat ik in Kopenhagen ging doen. Ik vertelde hem over mijn project. Hij vertelde dat hij autistisch was. Dat viel uit zijn gedrag op te maken. Ondertussen zat hij smakelijk een volle zak met Haribo snoep leeg te eten, wat mij enorm fascineerde op dat moment. Voor die tijd gaf ik niets om Haribo. Sindsdien krijg ik af en toe de onbedaarlijke behoefte om in de supermarkt een zak Haribo aan te schaffen. Ik doe er wel langer over dan hij. Mijn tandarts zal er sowieso niet blij mee zijn.
Aan een priester die in dezelfde treincoupé zat van Kopenhagen naar Stockholm koester ik nog altijd dankbare herinneringen. Hij was een beetje rusteloos type tijdens de rit. Kon zich maar moeilijk op één activiteit focussen. Zijn theologieboek, duidelijk gedateerd, boeide hem niet. Ook hij was om de haverklap aan het snacken waarbij hij voortdurend in mijn richting keek. We zaten zo’n beetje schuin tegenover elkaar, maar wel aan verschillende kanten van het gangpad. Mijn rechterarm leidde die treinrit weer een eigen leven net als dat mijn rechtervoet zich roerde. Dat valt op. Hij zal zich vast hebben afgevraagd wat God toch voorheeft met sommige van zijn schepsels. Bij het uitstappen was hij wel de eerste die hulp aanbood om mijn zware koffer uit de trein te krijgen. Zijn goede daad voor die dag.
Tja, die koffer. Daar wil ik het ook even over hebben. Het was een Amerikaanse koffer die ik mocht lenen van een Amerikaanse kennis. Ze had er twee, een hele grote en een kleinere. Met de grootste was ze zelf regelmatig op stap. Met die hele grote zou ik de reis ook nooit hebben kunnen aanvangen. Het valt niet mee om je balans te houden tijdens het lopen, terwijl je maar één hand kunt gebruiken om een volle koffer mee te slepen. Daarbij loop ik sowieso al op een aparte manier.
Met de koffer in en uit treinen stappen, was niet evident. Met mijn goede linkerhand moet ik mij vasthouden bij het uitstappen (treetjes). Dan rest er geen hand meer om de koffer te dragen. Bussen waren praktischer. Dan plaats je de koffer in de bagageruimte en heb je er geen omkijken meer naar. Ik was desondanks blij met het ding. Op luchthavens pikte je hem zo eruit bij de bagageafhandeling vanwege het uiterlijk en er kon lekker veel in.
Toch stond voor mij na thuiskomst in 2013 vast dat ik op mijn daaropvolgende reizen niet meer zo moeilijk wilde doen met een koffer. Sindsdien gebruik ik een reistas die over de schouder gaat zodat ik beide handen vrij heb. Er kan veel minder in, maar het is net genoeg. De reizen in de volgende jaren waren sowieso aanmerkelijk korter.
Langdurige affaire met onlogische reisroutes
Het allereerste plan was om in 2013 gelijk alle EU-lidstaten te bezoeken. Dat bleek te hoog gegrepen. Financieel en praktisch/logistiek. Ik zou dan meer dan drie maanden onderweg zijn geweest. Een beetje te veel van het goede. In de jaren daarna was ik niet veel meer in staat een logische reisroute uit te stippelen. Logisch in de zin van dat te nog bezoeken landen allemaal goed op elkaar zouden aansluiten.
Werkloosheid in 2014 noopte mij tot het bezoeken van alleen Roemenië. Dat land stond met stip op 1 vanwege persoonlijke motieven. Daar verbleef ik wel een goede vijf dagen. Roemenië is niet zo’n dure bestemming. In 2015 had ik vanaf half mei weer een tijdelijke job op zicht en kon ik qua tijd en financiën drie landen aandoen. Oostenrijk, Slovenië en Hongarije. Die liggen wel bij elkaar. Perfect. In 2016 stonden Kroatië en Groot-Brittannië op de agenda. Liggen niet echt bij elkaar. Luxemburg en Ierland deed ik achtereenvolgens in september 2015 en 2016. Portugal en Spanje in 2017. Italië en Malta in 2018. Bulgarije in 2019. Eigenlijk had ik in dat jaar ook naar Griekenland en Slowakije willen gaan. Dan was ik gelijk klaar geweest met mijn reis. Ik koos echter voor financiële voorzichtigheid. Had ik dat maar niet gedaan. In 2020 sloeg corona toe.
Door corona bleef ik twee jaar thuis. September 2022 vertrouwde ik de zaak opnieuw voldoende om naar Griekenland af te reizen. En dit jaar in september dus Slowakije als allerlaatste stop. Conditio sine qua non.
Interviews blijven waarde houden
Laten we ten slotte terugkeren naar het doel van al die reizen. De interviews met mensen met beperking over hun leven in het land waar zij wonen, werken, leven. De oudste interviews zijn inmiddels bijna 10 1/2 jaar geleden afgenomen. Ondertussen zijn twee van de geïnterviewden die ik in 2013 sprak, overleden. Misschien zijn ook anderen inmiddels niet meer onder ons. Met de meesten heb ik geen contact onderhouden na afronding en publicatie van de interviews. Er zijn wel een paar mensen die ik nog volg via de sociale media. Ik heb de interviews met de overledenen online laten staan, omdat het verhaal dat ze vertelden actueel blijft. Mensen met een beperking ervaren nu eenmaal specifieke problemen in de maatschappij die zich niet snel laten oplossen. Door gebrek aan politieke wil vooral.
Over de geïnterviewden heb ik het verder niet gehad in dit artikel. Ik heb in die tien jaar interviewen geprobeerd een mix te maken van verschillende soorten beperking, man/vrouw, jong/oud. Helemaal mooi uitgebalanceerd is het niet geworden, maar het kan er goed mee door. Als je al die interviews uit alle EU-lidstaten, Groot-Brittannië zat nog net in de EU mei 2016, leest krijg je een goed beeld van de problematiek die mensen met beperking in de EU ervaren. Maar ook van hun doorzettingsvermogen, hun vindingrijkheid. Niemand legt zich zomaar bij de situatie neer. En dat is wat hen bindt.
Dat gold ook voor mij tijdens al mijn reizen. Met iedere nieuwe reis na 2013 stuitte ik wel op probleemsituaties. Niet in de laatste plaats tijdens vliegreizen. Uiteindelijk ben ik altijd op mijn bestemmingen gekomen en weer teruggekeerd. Nog één reis te gaan. Slowakije. Op maandag 11 september interview ik een medewerker van de Slowaakse Unie voor Blinden en Slechtzienden. Ik reis met een strak schema en houd het kort dit jaar. Niet in de laatste plaats, omdat vlak bij Slowakije een oorlog woedt. Ik zal een dagboek bijhouden op Mensen met een beperking aan het woord. Mocht je die site en de interviews daarop nog nooit hebben bezocht: doe het zeker eens. Ik zal niet beweren dat het mijn levenswerk is, maar er zit wel degelijk tien jaar van mijn leven als reizende freelance journalist in verwerkt.
De complete site van A tot Z valt alleen te bekijken op pc/laptop. Veel pagina’s stammen nog uit het tijdperk dat weinigen zich druk maakten over internetpagina’s die goed te lezen zijn op een Smartphone. Ook mijn provider deed dat toen nog niet en ik ga nu niet meer al die oude interviewpagina’s omzetten naar mobiele pagina’s.
