Het digitale clubhuis van de Bored Ape Yacht Club ligt er stil en verlaten bij. Omgevallen drankflesjes en een paar uitgedrukte peuken verraden echter dat er nog niet zo lang geleden een feestje was. Een apenknuffel in een reddingsboei en een beeldje op de bar waren er stille getuigen van. Toch bezocht nog nooit een mens van vlees en bloed de exclusieve club. De zeilclub voor verveelde apen bestaat namelijk alleen online; de selecte groep stamgasten telt bovendien uitsluitend bemiddelde leden. Om lid te worden, telden ze voor honderdduizenden euro’s aan cryptomunten neer. Voor dat bedrag mogen ze zich de bezitter noemen van een digitaal apenplaatje dat ze op hun telefoon en computer kunnen laten zien, mogen ze samen tekenen op een digitaal canvas en kunnen ze in de toekomst misschien profiteren van nog andere voordelen.
Welkom in de wereld van non-fungible tokens (NFT’s), waarin geld en digitaal materialisme de boventoon voeren en de winst van vandaag het verlies van morgen kan zijn.
Onveranderlijke coderegel
Nog maar een paar jaar geleden had niemand van een ‘non-fungible token’ gehoord, maar anno 2022 zingt de term rond onder gamers, kunstliefhebbers en managers van grote merken. Toch laat het begrip zich lastig in een paar woorden uitleggen.
In het kort komt het hier op neer: een NFT –de term valt nog het best te vertalen als ‘onvergankelijke code’– is een stukje code dat digitaal wordt gekoppeld aan een koper. De code bevat een verwijzing naar een digitaal object, zoals een plaatje, een muziekbestand of een tekst. Kopers tellen voor zo’n code vaak een paar cryptomunten neer en worden daarmee eigenaar. Maar omdat één cryptomunt in de echte wereld duizenden euro’s waard kan zijn, wordt de code duur betaald.
De bewuste code wordt vastgelegd in de blockchain (zie kader). Dat digitale systeem werd vooral populair door cryptomunt Bitcoin. De successen en mislukkingen van de Bitcoin stelden de blockchain danig op de proef en leidden tot diverse afsplitsingen en varianten. Die werken allemaal net even anders, maar bieden ook weer mogelijkheden voor nieuwe toepassingen.
Het gebruik van NFT’s is er daar één van. Doordat hun code in de blockchain wordt opgeslagen, worden ze onveranderlijk. Tegelijk kan iedereen zien wie de eigenaar is. Zo staat onomstotelijk vast wie zijn recht op de code mag laten gelden.
Status en exclusiviteit
Gamers zagen als eerste potentie voor NFT’s, weet journalist Nick Kivits. In 2021 probeerde hij als eerste journalist in Europa de digitale eigendomsrechten op een gepubliceerd artikel te verkopen. Die poging mislukte jammerlijk, maar Kivits bleef de ontwikkelingen met interesse volgen. „NFT’s zijn best ‘groot’ in de gamingwereld”, vertelt de journalist. „Spelers van videogames kunnen bijvoorbeeld NFT’s van digitale kleding kopen. Hun personages kunnen die kleding dan in de games dragen.”
De digitale kleding kan een ‘kopie’ zijn van kleding die merken echt produceren, maar soms wordt voor de gamingwereld een exclusief product ontwikkeld. Met de aankoop ervan krijgen gamers status of exclusiviteit– en daarmee meer aanzien in de gamingwereld. Verkopers –vaak kleding- of accessoiremerken– horen op hun beurt de kassa rinkelen én krijgen door de transacties voet aan de grond in de virtuele wereld.
Na de gamingwereld veroveren NFT’s ook steeds meer andere sectoren. Vooral in de ‘digitale maakindustrie’ gooien tokens nu hoge ogen. Artiesten verdienen bijvoorbeeld vermogens met de verkoop van exclusieve digitale foto’s, digitale schilderijen of muziekbestanden. Soms verwisselen ze voor honderdduizenden euro’s aan cryptomunten van eigenaar.
Volgens Kivits kan de aankoop van virtuele voorwerpen nog het beste worden vergeleken met de manier waarop musea schilderijen aan hun collectie toevoegen: „Die schilderijen zijn van het museum, maar jij en ik mogen er naar kijken.” Op dezelfde manier worden consumenten die een NFT van bijvoorbeeld een foto kopen de nieuwe eigenaar van die foto. Die foto verdwijnt daarna niet achter slot en grendel, maar blijft online beschikbaar zodat iedereen deze nog steeds kan bekijken.
Dat niet alleen producten of kunstwerken het goed doen op de NFT-markt, bewijst de verkoop van de allereerste tweet ooit. In maart 2021 verkocht Twitter-oprichter en voormalig CEO Jack Dorsey de eigendomsrechten ervan. Hij kon zo’n 2,5 miljoen euro in eigen zak steken. De koper hield er een ‘aankoopbewijs’ aan over dat bevestigt dat hij nu eigenaar is van een tweet die hij nooit zelf de wereld in heeft geslingerd.
Journalist Kivits signaleert dat dergelijke mogelijkheden op dit moment vooral leiden tot veel speculatie: „Mensen kopen ze voor veel geld in de hoop ze over een tijdje voor nog meer geld te kunnen verkopen.”
Speculatie
Een van de artiesten die met de verkoop van digitale eigendomsrechten geld verdient, is landschapsfotograaf Albert Dros. Via sociale media deelt hij regelmatig voorbeelden van zijn kleurrijke stillevens. Sinds enkele maanden promoot hij zijn werk ook actief: liefhebbers kunnen zijn digitale kunstwerken kopen via NFT-verkoopplatform OpenSea.io.
Volgens Dros is vooral de steeds verdergaande digitalisering van privélevens een stimulans voor de verkoop van digitale eigendomsrechten. De hernieuwde aandacht voor het metaversum –het digitale parallelle universum waar onder meer Facebook-moederbedrijf Meta zijn pijlen op richt– kan het bezit van virtuele eigendommen volgens hem een impuls geven. Ze kunnen bijvoorbeeld de status van metaversumgebruikers vergroten. Ook kunnen ze ten toon worden gesteld, zodat iedereen ervan kan genieten. De fotograaf bespeurt dat kunstliefhebbers en handige beleggers de vlucht naar voren nemen en zich nu massaal op NFT’s storten. „Ik denk dat onlinebezit in de toekomst misschien wel waardevoller wordt dan fysiek bezit”, stelt Dros. „Het hele leven speelt zich immers steeds meer online af.”
Hij wordt daarin bevestigd door het Belgische diamantbedrijf HB Antwerp, dat sinds eind vorig jaar NFT’s van huisgeslepen diamanten verkoopt. Elke koper van een echte diamant krijgt er ‘gratis’ een digitale tweeling bij, die in de toekomst in een metaversum kan worden gebruikt. Volgens eigenaar Shai de Toledo kan de digitale evenknie van zijn diamanten in de toekomst zelfs meer waard worden dan het fysieke exemplaar.
Zelf verdiende Dros inmiddels enkele cryptomunten met zijn NFT-projecten. Als de cryptomarkt de wind in de zeilen krijgt, kan dat de koers flink opstuwen. Maar een krach op de beweeglijke markt kan zijn inkomsten ook zomaar halveren. Dros ziet zijn NFT-project dan ook als een ‘experiment’: „Ik vind het vooral leuk om uit te proberen. Dat je er geld mee kunt verdienen is een leuke bijkomstigheid. Zeker omdat door de coronacrisis veel opdrachten en fotoreizen niet doorgingen.”
Vragen over de rechten
Veel mensen begrijpen volgens Dros niet dat een NFT van zijn werk meer is dan een plaatje dat je kunt downloaden: „Je krijgt er ook een ervaring bij. Ik stuur kopers van mijn werk bijvoorbeeld een print van het digitale kunstwerk met daarop een QR-code die verwijst naar de NFT-token in de blockchain. Die print kunnen ze dan ophangen, maar hij verwijst ook naar hun eigendomsrechten.”
De praktijk laat zien dat die eigendomsrechten nog wel een grijs gebied zijn. De aankoop van een NFT geeft een koper namelijk niet per se het auteursrecht – zoals het Rijksmuseum niet kan beweren de máker van ‘De nachtwacht’ te zijn. „Zo’n eigendomsbewijs is best ingewikkeld”, erkent journalist Kivits. „Het auteursrecht blijft namelijk bij de maker, maar het eigendomsbewijs is van de eigenaar. Een eigenaar mag alles met het gekochte werk doen, maar ik als maker mag dat ook.”
Volgens fotograaf Dros kunnen onduidelijkheden worden voorkomen door bij elk verkochte werk aan te geven wat wel en niet is toegestaan. Zelf zou hij zijn auteursrechten niet zo snel verkopen. Kivits twijfelt: „Als je je auteursrechten mee verkoopt met een NFT, sta je als maker met lege handen en kun je je werk niet meer opnieuw gebruiken. Maar hopelijk heb je dan wel zó veel aan die NFT verdiend, dat dat geen probleem is.”
‘Opscheprechten’
Terug naar de jachtclub van verveelde apen. Daar hangen bij nacht en ontij de trotse bezitters rond van een plaatje van een verveelde aap. Hen rest niet anders dan het zich na aankoop van hun apenplaatje gemakkelijk te maken in een digitale lounge – en te wachten op wat komen gaat. Toch geeft het lidmaatschap van de Bored Ape Yacht Club hen ook in het echte leven een bepaalde status, legt Kivits uit. Niet voor niets valt onder critici veelvuldig het begrip ‘bragging rights’: wie diep in de buidel tast om NFT’s te kopen, doet dat volgens hen vooral om te kunnen opscheppen. Ook de aankoop van de allereerste tweet ooit moet volgens Kivits in dat licht worden bezien: „Je koopt die eerste tweet ooit voor best veel geld om te laten zien dat je veel geld hebt.”
Maar haantjesgedrag en angst om de boot te missen, kunnen er ook toe leiden dat een trotse koper aan het einde van de dag met lege handen staat. De blockchain is immers een digitale omgeving die de hele wereld omspant. Daardoor staat niet zomaar vast welk wetboek er geldt als er een geschil ontstaat. Bovendien brengt de goudkoorts rond NFT’s in sommige mensen het slechtste naar boven. In augustus vorig jaar betaalde een Britse verzamelaar omgerekend bijna 300 duizend euro voor een digitaal nepschilderij van de beroemde kunstenaar Banksy. Een verkoper verkocht voor 7,5 miljoen dollar aan kunstwerken waarvan hij niet de eigenaar was.
Uit een analyse op verkoopplatform LooksRare bleek bovendien dat de 27 best verkochte NFT’s –samen goed voor meer dan een miljard euro– werden verkocht tussen slechts 2 partijen. Dat kan erop duiden dat de eigenaren de prijzen probeerden te manipuleren.
Goudkoorts en gesjoemel kunnen de non-fungible tokens dan ook vroegtijdig de das omdoen. Dan zijn een paar echte Nikes waardevaster én goedkoper.
Uitleg: Wat is de blockchain?
Bij NFT’s speelt de blockchain een cruciale rol. De blockchain is een digitaal systeem. Ruim een decennium geleden werd het bedacht als dé oplossing om het financiële systeem te decentraliseren. Daardoor zou niet langer een klein groepje partijen de dienst uitmaken over het geld. In de blockchain is, kortom, iedereen de baas.
De blockchain laat zich nog het gemakkelijkst uitleggen als een ketting (chain) met verschillende schakels (blocks). Elk blok bestaat uit drie componenten: de opgeslagen gegevens, een beveiligingscode én de beveiligingscode van het voorgaande blok. De beveiligingscode –de zogenaamde ”hash”– wordt berekend op basis van de gegevens die in een blok zijn opgeslagen. Als er informatie in een blok wordt toegevoegd of verwijderd, moet de hash opnieuw worden berekend. Door de nieuwe hash met de oude te vergelijken, is in een oogopslag zichtbaar is of er iets is veranderd. En doordat elk blok ook de hash van het vorige blok in de ketting bevat, is knoeien bijna onmogelijk. Als er met informatie in een blok wordt geknoeid, verandert immers de hash van dat blok en komt deze niet meer overeen met de hash van het volgende blok. Kortom: één kapotte schakel beschadigt de hele ketting.
Vaak wordt de blockchain in één adem genoemd met de Bitcoin. Dat is niet helemaal terecht. De Bitcoin is wel de digitale munt die de blockchain populair maakte, maar er zijn tegenwoordig wel duizend grote en kleine cryptomunten. Soms hebben die ook nog eens hun eigen variant op de blockchain. Digitale kunstwerken op handelsplatform OpenSea.io worden bijvoorbeeld vooral betaald met cryptomunt Ethereum.
De blockchain wordt daarnaast ook gebruikt voor andere toepassingen, zoals de opslag van gegevens.
Foto: Tezos op Unsplash.
