Over de waarde van een zaak als Elpee wordt uiteraard verschillend gedacht. Het is wat dat betreft niet anders dan met een bedrijfje als KLM waarover de meningen tijdens deze coronacrisis ook behoorlijk uiteenlopen. Het lijkt een wat vreemde vergelijking, maar Elpee bestaat toch ook al een kleine vijftig jaar. En dankzij de toewijding en kennis van de eigenaren Jan Gorter en Jan Kooi is het kleine zaakje in de Oosterstraat bekend in binnen- en buitenland.
Onbeduidend en een mekka
Toegegeven, het gros van de mensheid (lees: winkelend publiek) loopt er schouderophalend aan voorbij. Of zelfs geïrriteerd, omdat de alternatieve muziek te luid staat. Maar voor een heel kleine groep muziekliefhebbers is het een mekka.
Het is niet voor niets dat het Deense popfestival Roskilde de platenzaak in 2018 steunde met een donatie van 10.000 euro, ‘vanwege zijn rol als pijler binnen het culturele ecosysteem van de stad.’ Dat is niet overdreven. Als ik aan Elpee denk dan denk ik niet alleen aan tientallen bakken met lp’s en cd’s met voornamelijk alternatieve artiesten. Maar ook hoe zij de smaak van veel muziekliefhebbers hebben verrijkt. Aan hun wekelijkse nieuwsbrief waar de liefde nog steeds vanaf druipt.
Als ik aan Elpee denk dan denk ik ook aan Kogar Records, het labeltje van Jan Kooi dat bands als Afterpartees en Traumahelikopter lanceerde.
Prime Time Magazine
Als ik aan Elpee denk dan denk ik aan het onvolprezen gestencilde blaadje Prime Time Magazine, het enige blad waar schrijver Nanne Tepper in zijn nadagen nog voor schreef vóór hij eind 2012 een einde aan zijn leven maakte. Dankzij Jan ontdekte ik een kant van Tepper die ik helemaal niet kende en die mijn reconstructie over zijn laatste jaren een extra dimensie gaf.
Zonder muziek en verhalen zijn we verloren. Nou oké, laat ik iets minder dramatisch zijn: zonder muziek en verhalen is er bar weinig aan.
Bewijst nu ook Tims Twitter Listening Party, waarbij tienduizenden muziekliefhebbers over de hele wereld op hetzelfde moment een plaat opzetten en deze bespreken op Twitter, mét medewerking van de artiesten en producers. De verhalen die daarbij loskomen zijn onbetaalbaar.
Het was overigens Jan Kooi die mij al snel op het bestaan van deze luisterfeestjes wees.
John Peel en The White Stripes
Muziek en verhalen. Je vindt ze bij Elpee, niet bij Bol.com.
Het is geen toeval dat de legendarische dj John Peel de band The White Stripes ontdekte tijdens Eurosonic 2000. In de platenbak van Elpee, waarna de carrière van Jack en Meg White al snel een hoge vlucht nam. Lees maar.
Het is niet zomaar dat vele muzikanten en invloedrijke popjournalisten uit de Randstad graag aan de lippen hangen van de Jannen, tengere mannen die maar niet ouder lijken te worden. En die grappig genoeg een vrij bekende platenlabelbaas vroeger angst inboezemden. Ik ken nauwelijks vredelievender mannen als de Jannen. Het zal misschien de wat nurkse uitstraling zijn, die meer Groningse muziekcoryfeeën hebben. Zoals Peter Weening en Meindert Talma, hoewel die eerste uit Zeeland komt en die tweede uit de Noordelijke Friese Wouden.
Afstandelijk zou ik de Jannen bij nader inzien niet willen noemen. Integendeel. Vooral Jan Kooi, die je in Groningen tegenkomt bij elk concert dat de moeite waard is, of dat nu in de Oosterpoort is of in de Ierse pub O’ceallaigh. Als hij ergens enthousiast over is dan deelt hij dat graag en gul. Maar dan is het altijd zijn muziekhart dat spreekt en nooit de mond van een platenverkoper. Dus als een optreden of plaat vies tegenvalt dan zal hij daar ook niet omheen draaien. Voor gelikte praatjes moet je maar naar een andere winkel, al dan niet online.
Als ik iets betreur is het dat ik afgelopen jaren, wegens gebrekkige financiën, niet meer muziek heb kunnen kopen bij Elpee én dat er geen verhaal over Jan&Jan in mijn Groningse muziekboek staat. Ik weet het, ik had beter naar mijn gevoel moeten luisteren. En een jaar eerder naar Niek Nellen van Afterpartees en Mark Lada van Traumahelikopter:
‘Vanwege tijd-, ruimte- en geldgebrek’ dek ik mij in de inleiding van Rock City alvast in. Gevolgd door de belofte dat ik dat in het eventuele deel twee zal doen.
Zie dit dan maar als een poging om die omissie goed te maken.
Maar hoe kun je de onschatbare waarde van Elpee bepalen?
Op telefoonboek.nl krijgt de platenzaak van twee recensenten een 6 (uit 10). Als Elpee íets niet is dan is het middelmaat. Bij middelmaat denk ik aan kleurloos, geen mening. Dan denk ik aan het periodiek van een concurrent dat zelfs middelmatige albums aanprijst alsof het meesterwerken zijn.
Nee, dan Elpee: als een plaat ruk is, dan melden Jan en Jan dat gewoon. Ook als ze daardoor wat minder verkopen. Ze zijn meer liefhebbers dan verkopers. Hoewel ze dat volgens Discogs heel goed doen met een score van 99,9% uit 1200 ratings.
Cijfers, het zal wat. Helaas gaat het daar nu wel heel vaak over. Zijn het niet de coronadoden of het aantal patiënten in het afgelopen etmaal dan gaat het wel over het aantal procenten waarmee de economie zal slinken.
‘Het is bijna niet te doen het hoofd boven water te houden,’ zeiden ze in 2018 na de donatie van Roskilde. Daarna konden ze het weer even uitzingen.
Forever Changes
Dat doen ze tijdelijk op de eerste verdieping van mannenmodezaak Forever Changes, Oosterstraat 45.
De Jannen doen dit werk niet voor een rijk belegde boterham, maar omdat ze het zo graag doen. En omdat veel liefhebbers snakken naar hun kennis en verhalen.
Ik omarm heus niet alles wat Elpee mij aanbeveelt, zoals de Jannen waarschijnlijk zullen huiveren bij een aantal van mijn specifieke muziekvoorkeuren waarover ik hier niet zal uitweiden.
Overigens, ik noem Jan en Jan dan wel telkens in één adem, maar hun meningen lopen ook heus wel uiteen. Zoals we elk jaar in december weer kunnen zien in hun eindejaars-top 31, de meest eigenwijze en toch altijd weer verrassende lijst van de beste 31 platen van dat jaar.
Soms haal ik mijn schouders op bij de winnaar, maar ik heb dankzij Elpee (en met name Jan Kooi) een aantal bands ontdekt die me zeer dierbaar zijn geworden. Die ik zonder Jan waarschijnlijk pas veel later of helemaal niet had ontdekt. En dan had ik nooit zo’n mooi tripje naar Amsterdam gemaakt om dat opwindende nieuwe bandje te zien.
Jan heeft mij zo al naar heel wat schatten geleid. Speelt er een band in de kelderbar van VERA waar nog niemand van heeft gehoord, maar Jan prijst het in een paar welgemikte en enthousiaste zinnen aan dan ga ik daar blind naartoe. Het valt nooit tegen.
Natuurlijk komt aan alles ooit een eind, it forever changes zeg maar. Maar ik kan en wil me er nog geen voorstelling van maken hoe dat in de toekomst zal gaan. Wat mij betreft is het voorlopig nog Elpee forever.
Je mist het pas echt als het er niet meer is.
En dan kom je er achter dat zo’n online winkel of een lp kopen bij de Mediamarkt toch een vrij deprimerende activiteit is, klinisch en liefdeloos.
Mocht je toch ook hechten aan die persoonlijke benadering en een zaak als Elpee koesteren dan weet je wat je te doen staat.
