Het kleine Estland wil 32 miljoen euro spenderen aan de beveiliging van de grens met Rusland. Momenteel is die 250 kilometer lange grens, die op grote stukken door niemandsland loopt, helemaal niet zo goed beveiligd.
Ontvoering
De aanleiding voor deze plotse beveiligingsdrift is een ontvoering. Dat is althans hoe de Estse regering in Tallinn het noemt. Agent van de binnenlandse veiligheidsdienst Eston Kohver werd begin september overmeesterd door ‘uit Rusland afkomstige personen’ aan de Estse kant van de grens. De man is meegenomen naar Moskou, dat hem verdenkt van spionage. Het feit dat Kohver opnameapparatuur, 5.000 euro in cash en een pistool bij zich had, duidt volgens Rusland op spionage.
Het incident versterkt in Estland, Letland en Litouwen het gevoel dat Vladimir Poetin op hun landen uit is. Volgens de president van Rusland is het uiteenvallen van de Sovjet-Unie immers ‘de grootste catastrofe van de 20e eeuw’.
Menselijke keten
De NAVO-top in Wales was nog niet eens voorbij toen Kohver werd opgepakt. Twee dagen eerder had de Amerikaanse president Barack Obama een toespraak gegeven in Tallinn, de hoofdstad van Estland. Hij gaf een sterke speech, die putte uit de geschiedenis van de Esten, Letten en Litouwers. Hij omschreef ze als trotse volken die succesvol hun vrijheid hebben bevochten: ‘Precies 25 jaar geleden kwamen twee miljoen mensen samen, in een van de grootste tentoonspreidingen van vrijheid en geweldloos verzet ooit’, zei Obama over de menselijke keten tussen Vilnius, Riga en Tallinn op 23 augustus 1989. Hij waarschuwde Poetin ook. ‘Teruggrijpen op de dagen van de tsaren en proberen gebieden te heroveren die in de 19e eeuw verloren gingen, is zeker niet de manier om de grootsheid van Rusland veilig te stellen in de 21e eeuw.’
Net als Oekraïne maakten de Baltische landen in de 19e eeuw deel uit van het Russische keizerrijk. In het interbellum kenden de drie voor het eerst onafhankelijkheid, maar die was van korte duur. Het Rode Leger viel in 1940 de drie jonge landen binnen. Een jaar later worden de nazi’s als bevrijders onthaald, onbekend als men was met de Holocaust. De Sovjets keerden in 1944 terug en dwongen Letten te vechten tegen hun landgenoten die nog onder Duitse bezetting verkeerden. Uiteindelijk zou de Sovjetbezetting tot 1991 blijven duren.
Niet-burgers
In die vijftig jaar werden Russen gedwongen te verhuizen naar de Baltische Sovjetstaten, waardoor Letland en Estland nu een forse Russische minderheid hebben; respectievelijk 27 en 25 procent. Veel van deze tienduizenden mensen zijn zogenoemde ‘niet-burgers’ met minder rechten. Ze moeten Lets of Ests leren en de geschiedenis onderschrijven om in aanmerking te komen voor die nationaliteit.
Deze regeling is een doorn in het oog van Moskou, dat daarom Russische paspoorten uitdeelt aan deze mensen. Volgens de Estse president Toomas Hendrik Ilves gebeurt dit op volkomen willekeurige basis. Eerder dit jaar schreef hij in de Washington Post: ‘Paspoorten zijn reisdocumenten, geen gereedschap om agressie te rechtvaardigen.’ Ilves vreest dat Moskou die paspoorthouders op termijn zal willen ‘beschermen’, zoals dat recent in Oekraïne gebeurde. Een Russische krant pochte woensdag nog dat in Letland ‘tallozen kiezen voor Rusland’, maar noemde geen cijfers.
Vissersboot aan de ketting
Maar er speelt meer. Een Litouwse vissersboot is aan de ketting gelegd en meegesleept naar Moermansk. De Russische kustwacht claimt dat de bemanning in Russische wateren aan het vissen was, maar de Litouwse regering beweert dat de boot zich hooguit een uur daar bevond. Ook zou de boot buiten Russische wateren zijn geënterd door de kustwacht, wat verboden is.
Russische gevechtsvliegtuigen
Ten slotte schenden Russische militaire vliegtuigen de Baltische luchtruimen steeds vaker. NAVO-gevechtsvliegtuigen zijn dit jaar 68 keer opgestegen vanuit Litouwen om Russische piloten terug naar de grens te dirigeren. Estland kreeg in 2014 al vijf keer ongewenst bezoek, terwijl dat in de voorbije acht jaar slechts zeven keer gebeurde.
Intense druk
James Rogers, docent aan het Baltic Defence College in het Estse Tartu, ziet een patroon: ‘Al deze voorvallen passen in een Russische aanpak die in intensiteit toeneemt. En het blijft niet beperkt tot de Baltische landen. Soms vliegen die Russische bommenwerpers ook door naar Nederland of zelfs het Verenigd Koninkrijk. Rusland blijft hiermee het gevoel van ongemakkelijkheid in het Westen voeden. Moskou wil laten zien dat ze nog steeds een luchtmacht van formaat heeft.’
Of de Russische druk nog verder op zal lopen, durft Rogers niet te zeggen. ‘Eerlijk gezegd is de druk al behoorlijk intens. Hoe kun je verder gaan dan de Krim annexeren? Hoe kun je verder gaan dan een burgeroorlog ontketenen?’
