Niet per ongeluk, maar vanuit een bepaalde visie. Met stip de minst overtuigende reden die wordt aangevoerd, is dat het comfortabeler zou zijn. Niet iedereen kan even goed tegen maandverband en tampons, dat is een feit. Maar of zo’n vrije doorstroom nu echt prettiger is? Zonder het vertrouwde vangnet verander je al gauw in een wandelende stempelset. En bloedvlekken uit een witte bank/slip/lakenset verwijderen, is geen sinecure.
Een andere reden: het milieu. Door geen wegwerp menstruatieproducten te gebruiken, kun je inderdaad een enorme hoop afval besparen. Zo’n 600 kilo per vrouwenleven is de voorzichtige chatting. De vraag is alleen of de berg wasgoed die #freebleeding oplevert, die ecologische vrouwenvoetafdruk wel écht helpt verkleinen. Tenslotte zijn er ook producten die je kunt hergebruiken. Last, but not least zijn er mensen die menstruatiebloed opwindend vinden. In lingerie met doorlekvlekken is online een levendige handel. Het Japanse Kanojo Toys verkoopt een speciale aromaspray – rood uiteraard – waarmee je doorlekvlekken kunt faken. Slogan: ‘Get that special smell from that special time of the month for when you want to get really kinky’. Maar dat is een ander verhaal.
#Freebleeding is absoluut een succesformule als je een statement wilt maken of aandacht wilt genereren
Free bleeding om de bovengenoemde motivaties gaat geen hype worden. Zoveel zal duidelijk zijn. Maar vrij bloeden is absoluut een succesformule als je een statement wilt maken of aandacht wilt genereren. Zo werd de Amerikaanse muzikant/producer/activist Kiran Gandhi in april 2015 in één klap wereldnieuws toen ze vrij bloedend de London Marathon liep. In haar essay A Modern Piece legt ze uit hoe ze tot haar actie kwam. Foto’s van Gandhi, die met een bloedvlek in haar sportbroek de finish passeerde, gingen viral.
Gandhi was trouwens niet de eerste die zichtbaar ongesteld een marathon uitliep. In 1996 won de Duitse atleet Uta Pippig de Boston Marathon terwijl menstruatiebloed langs haar benen sijpelde, naar dat was een ongelukje dat door de verzamelde pers nadrukkelijk werd genegeerd. Terug dus naar 2015. In maart dat jaar werd een andere bloedvlek-in-sportbroek wereldnieuws: die van de Canadese dichter en performer Rupi Kaur. Haar doorlekfoto’s werden tot twee keer toe door Instagram verwijderd. En dat was precies de bedoeling. Met haar actie wilde Kaur aantonen hoezeer menstruatie nog altijd een taboe is. Missie geslaagd. Maar was het #freebleeding?
Niet elke doorlekvlek op social media is het resultaat van een potje vrij bloeden. Kijk naar de video van de Amerikaanse yogaleraar Stephanie Gongora die in februari 2016 de hele wereld over ging. In het filmpje is te zien hoe zij met een rode vlek in haar witte leotard yogaoefeningen doet. Om aandacht te vragen voor het wereldwijde menstruatietaboe, legde ze op Instagram uit. Net als Gandhi dus. Met één verschil: ‘This is just a leak, not free bleeding,’ zo verduidelijkte ze op Instagram.
Niet elke doorlekvlek op social media is het resultaat van een potje vrij bloeden
Menstruatiebloed is een prima medium als je een punt wilt maken. Het lijkt weinig uit te maken of dat bloed het resultaat is van een doorlekvlek of van #freebleeding. Dat werd al in 2012 gedemonstreerd met de serie There Will Be Blood van de Zweedse fotograaf Emma Arvida Bystrom. De serie toont foto’s die je in elk modemagazine zou kunnen tegenkomen, met dat verschil dat de modellen zijn doorgelekt. Dat voelt ongemakkelijk en dat is best bijzonder. Met en plas gaan we ontspannener om. Ook bloed als gevolg van geweld roept veel minder afgrijzen op. Volksstammen mensen kauwen gedachteloos een pizza weg terwijl ze een horrorfilm kijken.
Publiekelijk menstrueren vinden we nog altijd enorm gênant. Daar hoef je niet eens heel preuts voor te zijn. Dat werd onbedoeld duidelijk tijdens een recente aflevering van het allesbehalve preutse tv-programma Spuiten & Slikken, waarin presentator Emma Wortelboer met een fake doorlekvlek in haar broek de straat op ging. Ze leek oprecht verbaasd dat voorbijgangers haar daarop attent durfden te maken. Was de heimelijke verwachting dat menstrueren gevoeliger ligt dan masturbatieles krijgen op tv of kotsend een nieuw type drugs uitproberen?
Om je punt te maken hoef je niet per se met echt bloed in de weer. Kijk naar de Leak Chic campagne van Chella Quint, die met het Stains uitknippatroon de doorlekvlek tot fashion statement wilde maken. Of toch wel? De Amerikaanse menstruatieactivist Cass Clemmer – bedenker van kleurboek Toni the Tampon – postte in 2017 een foto van zichzelf met een fikse doorlekvlek in het kruis om aandacht te vagen voor een vergeten groep menstrueerders: de transman.
Vrij bloeden kan natuurlijk ook naakt. De Filipijnse May Ling Su legde voor kunstproject On my Period twee jaar lang haar menstruatieperioden vast. Ze maakte onder meer foto’s en video’s van zichzelf terwijl ze bloedde en beschilderde zichzelf met bloed. In een uitzending van Metropolis zie je haar tijdens zo’n bodypaintsessie op het strand. Ook de Nederlandse antropologe en doela Iris Josephina Verstappen liet zich fotograferen met menstruatiebloed op haar lichaam. Vanuit eenzelfde visie: als vrouwen zich blijven schamen voor een volkomen natuurlijk fenomeen – en voor hun eigen bloed – geven zij die schaamte onbedoeld aan de volgende generatie door. Het wordt tijd om die cirkel te doorbreken. Verstappen werd aan een bloederige schandpaal genageld na een uitzending van Editie NL op 30 april. Per ongeluk of expres? In de montage kwam een onderdeel element uit haar verhaal te vervallen. Verstappen gebruikt wel degelijk producten om haar menstruatie te managen, namelijk menstruatieslips en -cups, en loopt dus helemaal niet druppend door de woonkamer.
Strikt gezien is #freebleeding zo oud als de weg naar Rome
Wint #freebleeding aan populariteit? Ergo: is er sprake van een trend? In 2014 leek even sprake van een hype, maar de social media storm die toen opstak, bleek het resultaat van een goed geregisseerde hoax van het anti-feministische platform 4Chan. De oudste traceerbare blogpost over vrij bloeden stamt trouwens al uit 2004. Strikt gezien is vrij bloeden zo oud als de weg naar Rome. Middeleeuwse vrouwen lieten hun menstruatiebloed gewoon lopen, zoals ze in die dagen ook ten en plasten waar het zo uitkwam; in de goot of op het ‘gemak’. Tot het eind van de achttiende eeuw droegen vrouwen sowieso geen (onder)broek. Broeken waren namelijk een symbool van mannelijkheid en dus verboden. De vrouwenonderbroek werd pas halverwege de negentiende eeuw mainstream en de vroegste exemplaren hadden nog geen kruis.
Vandaag de dag zijn er twee vormen van #freebleeding: vrijwillig en onvrijwillig. Voor veel vrouwen in de wereld is vrij bloeden namelijk allesbehalve een vrije keuze. Voor daklozen of vluchtelingen bijvoorbeeld. Tijdens Menstrual Hygiene Day – elk jaar op 28 mei – wordt aandacht besteed aan de naar schatting honderd miljoen vrouwen in de wereld die school en of werk moeten missen omdat zij niet over veilige en betaalbare menstruatieproducten kunnen beschikken.
Voor een superselect groepje is vrij bloeden – of het opzettelijk showen van menstruatiebloed – een vorm van vrije meningsuiting of menstrueel activisme. Het wemelt van de Instagram accounts waarop je bebloed maandverband en bloedspetters in de toiletpot kunt bewonderen. Het social media platform dat een paar jaar terug die keurige foto’s van Kaur met een vlek in haar joggingbroek verwijderde, denkt waarschijnlijk met heimwee terug aan die goede tijden, nette tijden; nog niet zo heel lang geleden.
Dit verhaal verscheen eerder in een iets andere versie op Period.nl
