Hebben we Ruslands voortdurende gedreig naar Moldavië, Finland en de Baltische landen wel opgemerkt? Of is dat slechts Russische spierballentaal? Duitse en Belgische ministers waarschuwen ervoor dat zonder Amerikaanse steun, Europeanen weinig kans maken om een Russische aanval af te slaan, zelfs niet bij een invasie in Estland. De oorlog in Israël tussen Hamas en de regering van Netanyahu dreigt de oorlog in Oekraïne te overschaduwen, maar dat is levensgevaarlijk. Er staat namelijk erg veel op het spel in Europa. Oekraïne moet deze oorlog winnen (lees: haar bezette gebied bevrijden) en Rusland moet de oorlog verliezen (lees: het bezette gebied afstaan, gedwongen of vrijwillig). Nog altijd zijn de munitietekorten in de Europese landen niet aangevuld en zijn de productiecapaciteiten nauwelijks toegenomen.
Confrontatie zoeken met de NAVO
Veiligheidsexperts en denktanks, waaronder het Institute for the Study of War, waarschuwen dat het Westen feitelijk al in conflict is met Rusland. Dit kan escaleren tot directe schermutselingen, waarin Rusland de confrontatie zoekt met de NAVO. Poetin mikt op niets minder dan totale overgave van het Westen aan de Russische eisen. Elk EU-compromis wordt gezien als zwakte, en dat is een onhoudbare oplossing voor langdurige vrede. Hiermee is deze ‘nieuwe Koude Oorlog’ of ‘Gewapende Vrede’ fundamenteel anders dan de Koude Oorlog: Rusland eist een Westerse capitulatie aan de Russische eisen en claimt namelijk nu de oude invloedssferen, en wil dus dat de NAVO haar grenzen terugtrekt tot aan Duitsland en Oostenrijk. In feite tot het oude Westblok.
Eigen regio eerst
Rusland zoekt overduidelijk een confrontatie met het westerse bondgenootschap. Heeft u zich gerealiseerd dat bij een Russische overwinning in Oekraïne miljoenen vluchtelingen naar Europa gaan? Daarmee zal de EU zeker verzwakt worden en zal dat rechts populisten nog meer in de kaart spelen. Een confrontatie tussen de NAVO en Rusland, dat is toch ondenkbaar, want Rusland gaat deze nooit winnen? Dit hoor ik vaker, maar mensen gaan hierbij vaak voorbij aan het feit dat in Rusland een mensenleven weinig tot niks waard is. Ook hebben we er onvoldoende bij stil gestaan dat in veel Europese landen de wapenvoorraad en de militaire infrastructuur totaal niet is ingericht op een conventionele oorlog in Europa. Het gaat niet om budgetten maar wat je ermee doet. Rusland concerteert zich vooral op haar eigen regio en geclaimde invloedssferen, terwijl de Verenigde Staten een wereldmacht zijn die militaire aanwezigheid over de hele wereld hebben.
Een papieren tijger
Europese legers zijn vooral ingericht op ‘vredesmissies’ en niet op het verdedigen van het eigen Europese grondgebied. Bovendien is artikel 5 “een aanval op een is een aanval op ons allen” veel minder dwingend dan mensen vaak veronderstellen. Artikel 5 kan geïnterpreteerd worden als militair te moeten ingrijpen, maar ook als wapensteun of als slechts economische sancties. Poetin weet net als veel veiligheidsexperts binnen de NAVO dat artikel 5 vooral een papieren tijger is en de Amerikaanse president uiteindelijk bepaalt wat er gebeurt. Dat kan dus over twee jaar Donald Trump zijn.
Russische goedkeuring
Ruslands ambities reiken dus veel verder dan Oekraïne. Het is de vraag of we in feite al niet in oorlog zijn met Rusland? Vergeet niet dat Rusland in december 2021 van de NAVO drie specifieke ‘veiligheidsgaranties’ eiste: (1) een verbod op de toetreding van Oekraïne tot de NAVO, (2) een beperking van de troepen- en wapenverplaatsing langs NAVO’s oostelijke flank naar de situatie van 1997, en (3) uitsluiting van verdere NAVO-uitbreiding. Rusland eiste daarnaast dat militaire oefeningen in Oekraïne, Oost-Europa (dus ook de eigen lidstaten), de Kaukasus en in Centraal-Azië alleen maar met Russische goedkeuring plaatsvinden. Deze eisen illustreren dat Rusland een confrontatie met het Westen zocht en zoekt, zelfs vóór 24 februari 2022. De vraag is of we een grootschalige oorlog op het Europese continent nog kunnen voorkomen.
Doen alsof er niets aan de hand is
Ja, u hoorde het goed, een oorlog op het Europese continent. Hierbij wordt niet de oorlog in Oekraïne bedoeld, maar een groot conflict van Finland tot Bulgarije tegen Rusland. De harde realiteit is dat wij Europeanen deze oorlog niet willen, maar dat in Rusland men uit is op revanche voor de Koude Oorlog. De antiwesterse oorlogsretoriek in Rusland is ongekend en Rusland heeft haar economie overgeschakeld op een oorlogseconomie. Rusland bereidt zich duidelijk voor op een grootschalig conflict, terwijl westerse leiders doen alsof er niks aan de hand is. Ook vlak voor de Russische invasie in Oekraïne konden we zo’n escalatie van geweld niet voorstellen, ondanks alle signalen vanuit westerse denktanks en veiligheidsdiensten.
Alles op alles zetten
Het is daarom goed dat Duitsland het voortouw neemt en een permanente militaire aanwezigheid heeft toegezegd in de Baltische landen. Veiligheidsdeskundigen vrezen echter dat het vooral symboolpolitiek is en dat er nog geen sprake is van afschrikking zolang de munitievoorraden en de aanwezige wapensystemen niet in de Baltische Landen aanwezig zijn. Nu de Verenigde Staten aarzelend zijn over een blijvende steun aan Oekraïne is er geen andere keuze voor de Europese landen dat we onze defensie-uitgaven onmiddellijk drastisch verhogen. De enige optie voor de Europese Unie is dat Oekraïne de Russische bezettingstroepen uit Oekraïne, inclusief de Krim, kan verdrijven.
Fantasie over oorlog met het Westen
Wat is wijsheid? Oekraïne zou veel meer wapens en hulp moeten krijgen. Want een grote Europese oorlog is dichterbij dan ooit. Maakt u zich geen illusies: elk muizengaatje dat deze zelfverklaarde tsaar ziet om de Baltische Landen aan te vallen zal hij optimaal benutten. Wanneer Poetin denkt dat de kans aanwezig is dat hij ermee wegkomt, zijn de rapen gaar. Een Grote Europese Oorlog was nog nooit zo dichtbij. Artikel 5 is immers nog nooit echt getest. Er moet nu gehandeld worden voor het te laat is. In Rusland wordt namelijk al twee jaar gefantaseerd over oorlog met het Westen.
Hidde Bouwmeester
Historicus
Gespecialiseerd in Oost-Europa en schrijft artikelen op zijn eigen website.
