Misschien vraag je je ook wel eens af waarom je de moeite doet om het anders, en vaak ingewikkeld, te doen. Voor wie of wat doe je eigenlijk rustiger aan met energie-verbruik (los van te hoge rekeningen), ga je bewust met water om, reduceer je je plastic-consumptie zoveel mogelijk, schaf je zonnepanelen aan en ban je dierlijke producten uit je leven? Onderwijl mag je veroordeeld worden tot hypocriet of deugmens en zie je sommigen leven die ‘na mij de zondvloed’ als levensmotto lijken te hebben. Best sneu en frustrerend, toch?
Rake klappen uitdelen
Terwijl wereldvreemde politici je adviseren korter en kouder te douchen, maar niet over slagkracht en ruggengraat beschikken om echt rake klappen uit de delen die wél snel verschillen zouden maken – in de intensieve veehouderij, de olie- en gasindustrie, de luchtvaart – voel je er steeds minder voor. Deze politici reiken nog altijd forse subsidies uit aan de grootvervuilers en via belastingen helpt de burger in principe mee aan verdere vervuiling en verwoesting.
Planetaire grenzen
Waarom zou jij dan nog zitten te kloten? We zijn toch al aardig op weg naar die 1,5 graad opwarming van de aarde, tevens één van de planetaire grenzen, die wetenschappers als maximale bovengrens hebben gesteld, niet? De negen planetaire grenzen , geïntroduceerd door onder meer de Zweedse wetenschapper Johan Rockström, waarbinnen de mens moet blijven navigeren om duurzaam gebruik van de Aarde’s hulpbronnen te kunnen blijven maken, komen rap in zicht. Vier van de negen zijn inmiddels overschreden.
Planetaire grenzen zijn onder meer de opwarming van de aarde, waarbij er naar de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer wordt gekeken, of biodiversiteitsverlies, waarbij men kijkt naar het aantal soorten dat uitsterft per miljoen per jaar. Beide grenzen zijn overschreden. De planetaire grens van de waterschaarste, die beoordeeld wordt aan de hand van de consumptie van zoet water per persoon, is nu bijna overschreden. In Spanje, mijn thuisland, zijn de gevolgen al merkbaar.
Klimaatactivisten zijn gewaarschuwd
De net afgesloten klimaattop COP27 in Sharm-el-Sheikh in Egypte, werd wederom één grote internationale show waar noodzakelijke (systeem)veranderingen zijn uitgebleven. Ook wekt het zorgen op het niveau van de mensenrechten nu vreedzaam protesterende klimaatactivisten zomaar achter slot en grendel kunnen belanden. Een bekende Egyptische activist en blogger, Alaa Abd el-Fattah, ging in april in hongerstaking, omdat de Egyptische autoriteiten hem al negen jaar onterecht gevangen houdt. Protesterende klimaatactivisten zijn dus gewaarschuwd. Koest houden of we pakken je op, geeft Egypte daarmee als boodschap af, maar een beter klimaat zonder naleving van de mensenrechten is niets waard.
Je wordt nogal eens moedeloos als de aandacht wordt afgeleid naar stommiteiten als vakantie-kiekjes van klimaatrebellen, en werkelijke feiten en reële scenario’s worden afgedaan als ‘klimaatwaanzin’. Don’t look up is weliswaar een Hollywood-satire met uitvergroot de onverschilligheid, apathie en het ongeloof van regeringsleiders, media en burgers voor een naderende ramp. De groepen die tegenover elkaar staan en de miljardairs die een slaatje uit de naderende ramp willen slaan, zijn toch echt uit het leven gegrepen.
Nieuwe Nike’s en Tiktok
Soms lijken jonge twintigers, voor wie je wenst dat ze later kunnen blijven beschikken over schoon en stromend water en voldoende gezond voedsel, alleen interesse te hebben in nieuwe Nike’s, iPhone’s, auto’s, geld, merkkleding en Tiktok. Iets doen of laten voor een groenere, duurzame wereld komt (nog) niet bij hen op.
Het veelgehoorde, opportunistische, tegenargument dat ‘als ik niet vlieg, gaat het vliegtuig wel zonder mij’ of parallel hieraan ’het dier is toch al dood, dus kan ik het net zo goed eten,’ komt ook regelmatig voorbij. Een dooddoener, toch?
De Jevons-paradox
Dat is het zeker ja. Maar.. uhhh.. helaas niet onwaar. Wanneer de ecologische kosten namelijk efficiënter worden doordat jij met de auto, trein of bus gaat reizen in plaats van het vliegtuig, zal paradoxaal genoeg, vliegen goedkoper worden (om alsnog jouw ticket te verkopen), waardoor er juist weer meer vliegtickets worden verkocht. Dit wordt de Jevons-paradox genoemd, naar de Engelse econoom William Stanley Jevons, die leefde van 1835 tot 1882.
Ook de nadruk op een efficiënter energiegebruik verergert paradoxaal genoeg het probleem, aangezien efficiëntiewinsten de verbranding van koolstof juist bevorderen in plaats van verminderen. Kortom, we kunnen niet middels efficiëntie, zoals nieuwe technologieën, milieuschade terugdringen met het huidige economische model van constante groei. We zullen daarvan, vanwege de onhoudbaarheid van dit economische model, afscheid moeten nemen.
In een economie gericht op groei is de paradox van Jevons onvermijdelijk. Sommigen noemen het het Jevons-fenomeen vanwege de alomtegenwoordigheid ervan. Een globaal limiet (op hulpstoffen, zoals CO2) kan hierin een uitweg bieden.
Cynisch
Ik ben al lang zover dat ik het naïeve, hippie-achtige idee dat we ‘samen de wereld gaan redden’ achter me heb gelaten. Af en toe sluipt nu zelfs het cynische monster erin. Het cynische monster dat mij graag vertelt dat mijn ecologische, niet eco-chique, levensstijl, waarin alleen bij genoeg zon meerdere apparaten gebruikt kunnen worden, de fiets het enige vervoermiddel en plantaardig voedsel de norm zijn, toch geen verschil maakt. Natuurlijk, de meeste mensen in het kapitalistische Westen leven niet zo, kunnen of willen dat ook niet. Dat weet ik ook wel. Bovendien moet het economische model van continue groei dus over boord en daarvoor is ingrijpen door overheid en bedrijven noodzakelijk.
Ik doe wat ik vind
Nou, waarom doe je die groene dingen dan? Mijn antwoord hierop, ook om ingeslopen cynisme en scepsis ferm de deur te wijzen, is dat ik wil leven volgens bepaalde waarden die ik belangrijk vind; een leven overeenkomstig mijn bewustwording. Een leven waarin mijn gedrag zo min mogelijk lijden, dierenleed en onrechtvaardigheid in de wereld veroorzaakt en zeker niet uit mijn naam. Als in: ik doe wat ik vind (en zeg). En nee, die twee zijn niet altijd keurig in harmonie hoor.
Vooral de buitenwereld wijst graag op bespeuringen van disharmonie, maar binnen een groep zelf gebeurt dat ook, de ik-ben-heiliger-dan-jij benadering. Trap er niet in.
Onderdeel van de oplossing
Een andere beweegreden is, dat ik een onderdeel van de oplossing wil zijn en geen onderdeel van het probleem. Dus ik ga door met het op het oog kneuterige afval scheiden, recyclen, keukenafval en wc-resten composteren en mijn groenten en fruit rechtstreeks en plasticvrij van de lokale boer kopen. Stemmen (inclusief die van mezelf) die me anders vertellen of veroordelen omdat ik geen purist, heilige of eco-chique hippie ben, laat ik gaan.
Dus groene acties hoef je niet te doen voor de waardering van je mede-mens, de overheid, en omdat het zou helpen een vervuilend product uit de markt te prijzen. Voor het grote plaatje maakt dat wat je op individueel niveau doet weinig tot niets uit om een duurzame wereld te verkrijgen, hoogstens kun je een bron van inspiratie zijn voor anderen die dat ook nastreven en daardoor tot actie komen. Maar waarvoor jouw groene acties wel uitmaken, is dat voor het kleine plaatje: dat van jezelf.
Beeld: Jovis Aloor/Unsplash
