In 1989 werd Hebriana al in Nederland opgevoerd onder de regie van Ger Thijs. Het werk van Noren gaat dikwijls over gecompliceerde familie verhoudingen, door het leven beschadigde mensen, die zoeken naar een manier het hoofd boven water te houden.
Het stuk gaat over drie zussen met aanhang die tijdens Midzomer op bezoek gaan bij hun domiante moeder (Betty Schuurman), die haar man heeft verloren. Het jongste zusje Hebriana, die licht autistisch is, verblijft in een inrichting en komt dat weekend even thuis. Zij houdt zich volledig afzijdig van de familie, zij zit de eerste helft van het stuk met de rug naar hen toe.
Verlangen
Het gezelschap bestaat uit Anna een strakke wat humorloze zus, die getrouwd is met een ernstige man Jonas, die zijn baan wil opgeven en de politiek in wil. ‘Om iets nuttigs met zijn leven te doen’, zegt hij. Lena, Ingrids jongere zus, wil graag actrice worden, zij is met Erik die schrijver is en gedichten heeft geschreven. Hij lijkt te staan voor het alter ego van Lars Noren.
Dan is er een oudere vriend van Erik, Axel een wat stuntelige vrijgezel van middelbare leeftijd. Hij is door Erik gevraagd mee te gaan, omdat hij depressief is en anders de hele dag op zijn kamer zit. Hebriana ademt de sfeer, het verlangen naar geluk en de melancholie van Anton Tjechov.
Nooit karikaturaal
Het knappe van Hebriana is dat iedereen in het publiek wel iets kan herkennen in de zeer uiteenlopende personages. Axel is wat klunzig en weet zich geen raad met zijn houding, een sterke rol van Mark Rietman. Anna(Jacqueline Blom) is wat stijfjes en vormelijk. Haar man Jonas (Hein van der Heijden) introvert en ongemakkelijk en Lena (Keja Klaas Kwestro), zeer extravert en soms wat hysterisch. Dan zijn er de laconiek overkomende en sympathieke Erik (Joris Smit) en zijn schoonmoeder de zeer aawezige en nogal ongevoelige zich opstellende Ingrid (Betty Schuurman).
Allen acteurs spelen hun rol met overtuiging, en worden nooit karikaturaal, wat ook een verdienste is van regisseur Erik Whien.
Cri de coeur
De titelrol wordt voortreffelijk gespeeld door Soumaya Ahouaoui. Zoals gezegd is zij voor een groot deel van het stuk afwezig, althans zij is wel op het toneel, maar zwijgt. Totdat het moment, als de andere even weg zijn, dat Erik haar aanspreekt en echte interesse in haar toont. Dan komt zij los en declameert zij een gedicht van haarzelf, dat uit haar boek gevallen was dat zij aan het lezen is. Deze cri de coeur raakte me diep. Iets over het onoprechte gedrag van de buitenwereld, haar opgesloten zijn in zichzelf en haar overtuiging dat zij iets waardevols heeft geschreven. Erik zegt dat hij vroeger ook gedichten schreef maar dat niet meer doet. Hij is zichtbaar geïmponeerd door Hebriana.
Eugene O’Neill
Het doet me denken aan de noodkreet van het personage, die de Amerikaanse toneelschrijver Eugene O’Neill vertolkt in ‘Long Day’s Journey into Night’. Ook die scène was het hoogtepunt in het stuk, waarin het O’Neill karakter zich met idealisme afzet tegen zijn door alcohol en depressie aangeslagen familie.
Ik herkende iets persoonlijks in Hebriana, het in mezelf opgesloten zijn, een hekel hebben aan de sleur en het kleurloze keurslijf van school en het lijden aan de oppervlakkigheid van het dagelijks leven. En daardoor slecht in staat was me te uiten. Niet voor niets, denk ik nu, heb ik later journalistiek en film gekozen om me te kunnen uiten. Een sterke behoefte aan communicatie. Kunst geeft zin.
Opgesloten
Dat opgesloten zijn in jezelf is een thema dat ook veel voorkomt in de films van Ingmar Bergman en de toneelstukken van Henrik Ibsen. Een typisch Scandinavisch, maar ook universeel thema.
De regie van Erik Whien in Hebriana is helder en duidelijk, met een scherpe analyse van de diverse karakters. De decors zijn zeer minimaal. In de openingsscene staan alle acteurs te praten voor een saai wandje, wat geleidelijk aan opgetrokken wordt. Bij intermezzo’s klinkt afschuwelijke muziek, of wat daar voor door moet gaan. Bedoelt om het ongelukkige en verontrustende karakter van de familie te benadrukken, maar het schiet zijn doel voorbij in mijn opinie.
Het is fijn en belangrijk dat de stukken van de substantiële Lars Noren weer worden gespeeld, in deze sombere tijden beheerst door het hardnekkige Coronavirus.
