Vlakbij de Eiffeltoren staat een gloednieuwe Russisch-orthodoxe kathedraal. Eigenlijk wilde Saudi-Arabië een moskee bouwen op deze toplocatie langs de Seine, maar Vladimir Poetin won de slag. Zijn regering heeft ruim 170 miljoen euro betaald voor dit project. Intussen ontstonden er grote spanningen tussen Rusland en Frankrijk over de Krim en de Syrië-oorlog. Poetin moest daardoor zelf thuisblijven toen het gebouw in december werd ingewijd, maar zijn doel is bereikt: een nieuw stukje Rusland in Parijs.
Voor christenen in Rusland is het een wonder. In de communistische jaren probeerde de overheid hen uit te roeien. Kerken werden gesloten of als spionagepost ingezet. Priesters opgepakt en vervolgd. Een paar jaar was er ‘verlichting’, toen Jozef Stalin het geloof inzette als een nationaal bindmiddel tegen nazi-Duitsland in de jaren ’40. Helaas was zijn flirt met de kerk vooral propaganda. De verdrukking kwam dubbel zo hard terug, en dat duurde tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
De kerk is wel heel snel hersteld
Toen kwam Poetin. Onder hem heeft Rusland een omgekeerde secularisatie meegemaakt. Van vervolgde kerk tot staatskerk. Ruim 70% procent van de Russen noemt zichzelf nu Orthodox, tegen 31% in 1991. Duizenden kerken werden heropend of gebouwd. God is terug in Rusland, geprezen zij Poetin. Maar niet iedereen is even enthousiast: kerk en staat hebben het wel erg gezellig met elkaar.
De baas van de Russische kerk, patriarch Kirill, zit bijna bij Poetin op schoot en noemt hem een wonder van God. Hoe zit dat eigenlijk met het gefluister over zijn KGB-verleden en dat horloge van 30.000 dollar? De vrouwen van Pussy Riot hebben hun twijfels: ‘Patriarch believes in Putin. Better believe in God, you vermin!‘, zongen ze in de herbouwde kathedraal in Moskou. Hoe dat afliep is bekend: lange celstraffen voor de bandleden.
Je kent het wel, de christelijke wortels
Wat is de politieke functie van de wederom opgestane Russische kerk? Ten eerste is het geloof voor Poetin de snelste manier om weer nationale eenheid en trots te creëren bij een geslagen volk. Een beetje zoals populisten in het Westen de joods-christelijke cultuur inzetten. ‘Wij zijn Rusland, een land met een oude, glorierijke christelijke geschiedenis’. Hij bindt de Russen samen in één gemeenschappelijke identiteit.
Dat is een heel slimme zet van Poetin. Het werkt namelijk ook in het buitenland. De kerk is dé manier om weer contact te krijgen met Orthodoxe christenen die van Rusland zijn vervreemd in de communistische tijd. Dat kan door een gloednieuwe kathedraal in Parijs, maar ook, en veel sterker… in betwiste gebieden als Oekraïne. Pro-Russische sentimenten in de Krim werden mede via kerken gestimuleerd.
Op dezelfde wijze zijn meer Westers georiënteerde landen als Georgië volgens Wikileaks bereikbaar: ‘So you have a people that hate the Russians, but via faith, they’re very close to the Russians, and they listen to the Russian Orthodox church very closely’. Voilà.
Pro-family wetten vliegen je om de oren
Ten tweede geeft de heropleving van de kerk een boost aan traditionele gezinswaarden. Het bekende verhaal van een heteroseksueel echtpaar met veel kinderen. Het ideaalbeeld van orthodoxe aanhangers van elke wereldreligie. Vrouwenemancipatie, geboortebeperking en homofilie bedreigen dat plaatje en moeten worden ingeperkt. Dat is precies wat er nu gebeurt in het christelijke Rusland van Vladimir Poetin.
Het is allemaal nog geen tien jaar bezig, maar de religieus gemotiveerde restricties vliegen je nu al om de oren. Zo werd de eerste Russische anti-abortuswet in 2011 ingevoerd. Het mag nu nog maar tot de twaalfde week. Verder een verbod op ‘propaganda’ en een verplichte bedenktijd. De anti-homowet kwam in 2013: ‘promotie’ van homoseksualiteit is verboden en alleen hetero’s mogen kinderen adopteren.
Dit is Poetins boodschap aan de hele wereld: Rusland is the place to be voor traditioneel christelijke waarden. Die zijn door de westerse landen totaal verkwanseld. Nu wordt Moskou dus de hoofdstad van het internationale christendom. Daarin gaat Poetin zo ver, dat zelfs het Europese Parlement dit najaar klaagde over zijn propaganda: ’the regime wants to present itself as the only defender of traditional Christian values’.
Voor sommige Amerikanen is dit prachtig
Pussy Riot mag het vreselijk vinden (‘Maagd Maria, moeder van God, we bidden u, word een feminist! Verban Poetin!’), voor andere groepen is het smullen. De Amerikaanse pro-family beweging, bijvoorbeeld. Sinds de jaren ’60 is het westen een enge plaats voor conservatieve evangelicalen en katholieken. Alles schuift op naar het links-progressieve, met als hoogtepunt het homohuwelijk dat sinds 2001 in steeds meer landen legaal wordt. Een ramp voor conservatieven. Ze staan erbij en kijken ernaar.
Maar dan is daar Rusland. Poetin, die zegt: jongens doe dat toch niet, dat links-progressieve hebben wij sinds Lenin geprobeerd en het was kommer en kwel. Ga terug naar de traditionele gezinswaarden! Het levert een heel nieuwe interactie op tussen Amerikaanse en Russische christenen. Kijk maar naar deze lijst: ze stimuleren elkaar over en weer. Wat de Amerikanen in hun eigen land niet lukt, proberen ze in Rusland voor elkaar te boksen. Met succes.
Amerikanen hebben Poetin geholpen, nu helpt hij terug
Zo noemt de Amerikaanse activist Scott Lively de Russische anti-homowet een hoogtepunt van zijn carrière. Ook World Congress of Families heeft veel lijntjes met Rusland en claimt invloed te hebben gehad op de abortusbeperking daar. Deze club (WCF) was in 2014 ook betrokken bij de organisatie van ‘de olympische spelen van de pro-family beweging’ in het Kremlin. Een conservatief congres met onder anderen patriarch Kirill en ultra-conservatieve wetgever Yelena Mizulina. Afgelopen mei kwamen ze in Georgië samen – met de groeten van George W. Bush.
Poetins terugkeer naar ‘christelijke gezinswaarden’ hebben we dus mede te danken aan westerse activisten. Zij hadden de argumenten en het propagandamateriaal al klaarliggen, maar thuis luisterde niemand. In Rusland wel. Maar nu is de beurt weer aan ons. Het nieuwe zelfbewust christelijke Rusland gaat het traditionalisme nu terug in het westen promoten. Heilige moeder Maria, bewaar ons.
Poetins invloed is al overal
Donald Trump begon zijn presidentschap met het inperken van abortus, wil de banden met Rusland aanhalen en omringt zich met conservatieve christenen. Front National van Marine le Pen en haar behoudend christelijke nichtje Marion krijgt geld van een Russische bank. Populistisch-rechts heeft verder grote Rusland-fans in Duitsland (AfD), Oostenrijk (FPÖ) en België (Vlaams Belang).
Bang voor Poetins nepnieuws, internettrollen of afluisterapparatuur? Hoeft niet. Te laat. Rusland is allang binnen, overal waar politici in de naam van een ‘christelijke cultuur’ werken aan antifeminisme en conservatieve familiewaarden. Zie ook de alt-right groeperingen op internet. Alles wat naar links-progressief ruikt, wantrouwen zij en noemen ze ‘cultureel marxisme’. Het sluit allemaal rechtstreeks aan bij het nieuwe, regressieve christendom dat Moskou promoot.
Wie wordt de Nederlandse Poetin-knuffelaar?
En in Nederland? Geert Wilders ligt voor de hand, maar die houdt zich tot nu toe relatief stil over Rusland. Ook laat hij zich niet heel conservatief uit over seksuele moraal. Misschien vaart hij zijn eigen nationalistische koers en wil hij zijn electorale vingers niet branden aan een geruchtmakende flirt met Poetin.
Intussen lijkt het erop dat een andere nep-Trump nog betere papieren heeft om onze nationale Poetin-adept te worden: Thierry Baudet. De anti-feminist bij uitstek, de man die zich steeds vaker uitspreekt voor een christelijke cultuur, die constructieve omgang met Rusland wil en onlangs nog een brief ondertekende waarin hij vraagt om heropening van het MH17-onderzoek. Want hebben de Russen dat eigenlijk wel gedaan?
Conclusie
Wat wil Poetin in Godsnaam? Pessimisten denken dat hij ons collectief omkoopt, hersenspoelt en destabiliseert. Om het westen cultureel-religieus, sociaal-economisch of zelfs militair af te kunnen troeven. Optimisten denken dat hij een decadent westen juist weer wat christelijke waarden wil bijbrengen. Zodat wij onszelf niet, zoals Rusland vorige eeuw, in een hopeloos marxisme verliezen. Of onze identiteit in zo’n mate vergeten dat we niet bestand zullen zijn tegen oprukkende kalifaten.
De waarheid zal in het midden liggen, maar een ding is duidelijk: religie wordt de komende decennia een niet te onderschatten factor in het mondiale politieke krachtenveld. Juist nu schreeuwt de wereld om geloofsleiders die niet bang zijn voor politieke leiders en juist wel bang zijn voor de onderdrukking van minderheden. Kritisch naar de macht, genadig voor dissidenten – laat kerken dat radicaal blijven vasthouden, of je land groeit langzaam van een christelijke staat naar een kerkelijk kalifaat. Hopelijk is het ook in Rusland nog niet te laat.
Verder lezen?
Yelena Mizulina, ofwel De Inquisiteur, is het brein achter een hele verzameling pro-family wetten van de afgelopen jaren. Vorige maand heeft ze huiselijk geweld uit het strafboek gehaald. Zet politieke tegenstanders regelmatig weg als ‘pedofielenlobby’. Geruchten gaan dat Mizulina een nieuwe elite wilde kweken door sperma van Vladimir Poetin te verspreiden onder Russische vrouwen.
Vsevolod Chaplin, aartspriester en op een na bekendste gezicht van de Russische kerk. Kwam dit jaar met een boekje waarin hij pleit voor een hernieuwd keizerschap met Poetin als een soort tsaar. Is tegen homo’s, euthanasie, Charles Darwin en alle andersgelovigen, maar vond vrouwenbesnijdenis wel een aardig idee van zijn islamitische collega.
Konstantin Malofeev, jonge multimiljonair. Sponsort internetcensuur en propaganda voor het traditionele gezin. Gebruikte zijn invloed in de kerk volgens de Europese Unie om rebellen in de Krim te ondersteunen. Zat net als Yelena Mizulina aan tafel met Amerikaanse Trump-fans.
