Nee, minister Blok had niet “gewoon gelijk,” zoals je hier en daar hoorde, met zijn veel bekritiseerde opmerkingen over multiculturele samenlevingen, maar hij probeerde met veel gehannes wel een serieus punt te maken. Het grootste probleem was daarbij dat Blok nu eenmaal Blok is: een sociaal wat onhandige, ietwat humorloze man die klaarblijkelijk ook nog eens hondsberoerd gecoached wordt door zijn ministerie. Hij verdient lof omdat hij een reëel en ernstig probleem ter tafel durfde brengen, maar verknoeide de boel hopeloos.
Negatieve gronden
Wat Blok aan de orde wilde stellen was met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid het maatschappelijke probleem dat groepen cultureel zeer afwijkende immigranten sinds pakweg 1970 voor de overheid zijn gaan vormen. Het gaat om mensen die niet alleen doordesemd zijn van normen en waardenkaders die op allerlei punten botsen met wat we in Nederland als fundamenteel juist beschouwen, maar die ook in meerderheid niets hebben met de Nederlandse opvattingen en cultuur, en daar ook niets van moeten hebben of aan willen bijdragen. Het gaat om immigranten die zich hier niet vestigen omdat ze zo graag van de Nederlandse samenleving deel willen uitmaken, maar op negatieve gronden: thuis was het om wat voor reden dan ook onleefbaar, en volgens de verhalen zat je hier goed.
Heel lang is de overheid er dan ook van blijven uitgaan dat die immigranten op enig moment wel weer naar hun geboorteland zouden terugkeren. Dat was de drijfveer achter het rampzalige “onderwijs in eigen taal en cultuur” beleid van de jaren 1980. Maar in plaats van terugkeer kwam er een stroom van gezinshereniging en importbruiden op gang die, tezamen met samenklontering, bewuste infiltratie door moederlandoverheden en de nieuwe mogelijkheden die satelliettelevisie bood, ertoe leidde dat binnen Nederland enclaves ontstonden van mensen die fysiek in Nederland leefden en werkten, maar mentaal in hun moederland bleven verblijven. Dat bleek meer dan migrantennostalgie, want ook de hier geboren tweede (en inmiddels derde) generatie werd binnen die bubble opgevoed en voelt zich, ondanks accentloos Nederlands en wereldwijsheid, allerminst Nederlander. Dat is, in hoofdzaak, wat de lange arm van Ankara heet maar ook die van Rabat en Asmara is. Dat is ook wat maakt dat heel wat immigranten in een knellend gevang zitten van sociale controle en gebrek aan contacten met het echte Nederland. Die mensen kom je nooit tegen in de krant, op de radio of in het journaal. Ze spreken de taal niet of slecht, komen als vrouw niet buiten of, als man, beschouwen journalisten als de vijand – denk aan treitervlogger Ismail Ilgun.
Zaakwaarnemers
Wie je wel dagelijks in de media tegenkomt, zijn hun zaakwaarnemers: imams, identiteitspolitici en do-gooders, die geen enkel belang hebben bij hun emancipatie en dus van geen probleem willen weten. En natuurlijk mensen die er wél in slagen om aansluiting bij de Nederlandse samenleving te vinden, zoals de mevrouw die al haar leven lang zo heerlijk in de lekker diverse Haagse Schildersbuurt woont. Zo is een vals, maar voor beleidsmakers en cultuurrelativisten hoogst aantrekkelijk beeld ontstaan van alleen maar geslaagde, zelfbewuste allochtonen. Die geslaagde allochtonen bestaan, maar die problematische groep helaas ook. En die groep groeit, nu door de relatief recente instroom van “vluchtelingen” en “asielzoekers”, inmiddels allebei misnomers.
Dat nu is het probleem waar Blok, en met hem de rest van de overheid, mee te maken heeft: hoe houd je het maatschappelijk weefsel intact wanneer er veel, misschien wel te veel mensen instromen die hier wél een plaats opeisen, maar mentaal, intellectueel en cultureel vasthouden aan de standaarden van “thuis”? Daarbij vormt het feit dat de in islamitische ogen in bepaalde opzichten niet met fundamentele Nederlandse waarden verenigbare islam beide stromen verbindt, een bijzondere complicatie.
Taboeverklaring
Maar daar kon Blok het niet zomaar over hebben, vanwege de nationale taboeverklaring van het niet-westerse allochtonenprobleem, en al helemaal van de rol van de islam daarbij. Vooral dat laatste moest verstopt worden onder de mantel van multiculturaliteit. Dus ging er eerst voor de sjiek een opmerking over genen in zijn toespraak, die net zo goed had kunnen luiden dat het lastig is om je met heel andersdenkenden te verstaan. En toen maakten hij en zijn entourage de stomste fout die je als spreker voor een zaal kunt maken: vragen “noem mij één voorbeeld” zonder te hebben voorbereid wat je gaat zeggen als iemand inderdaad zo’n voorbeeld noemt. “Suriname” wordt nu mogelijk Bloks Waterloo. Want Bouterse, Brunswijk en alle drugs ten spijt, een failed state is Suriname nog niet, ook al zou ik daar als Hindoestaan niet graag met een creoolse verloofde thuiskomen, of andersom.
