Toen Islamitische Staat in 2014 Kobani – een Koerdische stad in het noorden van Syrië – aanviel, werd op meerdere plaatsen in Iran gedemonstreerd tegen ISIS. Waarschijnlijk verwachtte niemand dat de Iraanse overheid hardhandig zou optreden tegen deze demonstraties. Tenslotte was de Islamitische Republiek van Iran een verklaard tegenstander van ISIS; Iran had troepen naar Irak en Syrië gestuurd om ISIS te bestrijden.
Toch werden, met name in de Koerdische gebieden, veel demonstranten opgepakt die zich uitspraken tegen ISIS. De Iraanse overheid vindt alle demonstraties die het niet zelf heeft georganiseerd illegaal. Zohreh werd gearresteerd tijdens een demonstratie in Teheran. De autoriteiten hielden haar drie maanden vast in eenzame opsluiting, waarna ze werd veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf voor haar deelname aan de demonstratie.
Campagne tegen kinderarbeid
Voordat Zohreh werd opgepakt, zette ze zich samen met een groep vrienden in voor kwetsbare kinderen. Bijvoorbeeld kinderen die op straat spullen verkopen, of kinderen die de doodstraf hebben gekregen. Zohrehs vader Kamal vertelt dat zijn dochter altijd al heel zorgzaam was. Als ze vroeger in de winter kinderen op straat zag zonder jas, moest ze huilen. Ze wilde iets voor hen betekenen. Dat leidde tot een campagne om kinderarbeid tegen te gaan en om de doodstraf af te schaffen. In Iran kunnen nabestaanden van een slachtoffer van een dodelijk misdrijf eisen dat de moordenaar wordt geëxecuteerd. Als ze de dader vergeven, wordt het doodvonnis niet uitgevoerd. Zohreh bezocht met haar vrienden families die bijvoorbeeld een dierbare hadden verloren in een straatgevecht. Ze probeerden de families ervan te overtuigen om af te zien van de eis om de dader de doodstraf te geven.
Sit-in protest
In de gevangenis werd Zohreh bedreigd met marteling, deportatie en zelfs executie. Ze moest spijt betuigen voor haar deelname aan de demonstratie en voor haar steunbetuiging aan Shahin Najafi, een naar Duitsland gevluchte zanger. Het was alsof ze haar met hun tanden aan stukken wilden scheuren. “Probeer niet te ontkennen. We weten alles. Als je met ons samenwerkt, helpen we je om geen doodstraf te krijgen”, dreigden de ondervragers. Maar ondanks de bedreigingen weigerde Zohreh schuld te bekennen of spijt te betuigen.
Nadat ze met andere gevangenen een sit-in protest had georganiseerd tegen de bloedige onderdrukking van de demonstraties van november 2019, werd het stil. Niemand hoorde nog iets van Zohreh. Kamal deed overal navraag naar zijn dochter. Van het parlement tot aan de hoofdaanklager en de hoogste rechter. Hij was bang dat Zohreh zou worden vermoord. Een week later belde ze vanuit de gevangenis.
Evin gevangenis
Het bleek dat ze na het sit-in protest was overgebracht naar de beruchte Evin-gevangenis in het zuiden van Teheran, waar gevaarlijke criminelen worden vastgehouden en die iedereen beschrijft als de hel. Op een dag viel een aantal criminelen Zohreh en haar celgenoten aan, waarbij Zohreh zwaargewond raakte. Toen ze was hersteld ging ze in hongerstaking uit protest tegen de ondraaglijke gevangenisomstandigheden. Kamal vertelt dat ze geen bezoek mocht ontvangen. “Sommige nachten liepen Mirjam en ik rondjes om de gevangenis om haar energie te geven. Om te laten voelen dat we aan haar zijde stonden.”
Toen Zohreh opnieuw werd overgeplaatst, dit keer naar een gevangenis 400 kilometer verderop, werd het te moeilijk voor haar ouders om deze weg elke week heen en terug af te leggen. Eerst mocht Zohreh haar familie dagelijks 10 minuten bellen, maar dat was tijdelijk. Later kreeg de familie opnieuw geen informatie meer over het lot van hun dochter.
Nahid, de zus van Zohreh, reisde naar de gevangenis gegaan om spullen te brengen die haar zus nodig had. Zohreh vroeg haar om de buitenwereld niets te vertellen over haar situatie in de gevangenis. Ze wilde niet dat de aandacht voor haar ten koste zou gaan van de aandacht voor andere gevangenen, die er soms slechter aan toe waren dan Zohreh.
Zohreh ondersteunde andere gevangenen
In de gevangenis organiseerde Zohreh verschillende culturele en maatschappelijke activiteiten, maar dit hield ze verborgen voor haar familie. Pas achteraf hoorde Nahid van vrijgelaten gevangenen hoe haar zus andere gevangenen ondersteunde en probeerde om hun problemen op te lossen.
Zelf wilde Zohreh geen bekendheid als politiek gevangene. Ze wilde dat de situatie van álle vrouwen in Iraanse gevangenissen zou verbeteren. Een keer protesteerde ze omdat een van haar celgenoten een contactverbod kreeg en niet met verlof mocht, terwijl haar dochter zwaargewond was na een aanrijding.
Daarnaast pleitte Zohreh vanuit de gevangenis bij nabestaanden om de moordenaars van hun familieleden te vergeven, zodat de daders geen doodstraf zouden krijgen. Ze vroeg aan Nahid en haar vrienden om bij die families langs te gaan en namens haar met hen te spreken.
Nahid vertelt over haar moeder, die depressief is vanwege de toestand van Zohreh. Als Nahid naar muziek luistert, herinnert ze zich haar kindertijd. Ze tekent de weg naar de school waar zij en Zohreh naartoe gingen met haar ogen dicht. “Elke dag wanneer ik uit school weer thuis kwam, zei ik tegen mijn moeder: ik loop niet meer met Zohreh mee. Ik schaam me. Ze praat als een volwassene. Alsof ze de advocaat van het volk is.’
Illustratie boven dit artikel: Parisa Akbarzadeh Poladi
