‘Alle dieren met een bewustzijn, menselijk of niet, hebben het recht op de voor hen kenmerkende levensvorm met de levensactiviteiten die daarbij horen’. Filosoof Martha Nussbaum beschrijft in de Volkskrant van zaterdag 6 mei helder en duidelijk waar dierrechten op gebaseerd moeten zijn. Ik ben het volledig met haar eens dat dierrechten een thema zijn waar in de filosofie, zeer onterecht en maar al te vaak, omheen wordt gedraaid.
Nussbaum is tegen het doden van koeien, kippen en varkens, omdat het schade toebrengt aan die dieren. Daarbij verliest ze haar eigen uitgangspunten uit het oog: immers: de mens is ook een dier met recht op centrale levensactiviteiten. En het eten van vlees hoort daar zeker bij.
De mens is niet wezenlijk anders dan eender welk dier. Immers: elke diersoort heeft andere, unieke eigenschappen. De mens heeft als unieke eigenschap een ontwikkeld brein, met wellicht meer zelfbewustzijn als andere dieren en in elk geval intelligentie. Zelfs zo veel intelligentie dat het in staat is het klimaat en het uitgekiende ecosysteem uit balans te brengen.
Arrogantie
Die intelligentie brengt ook behoorlijk wat arrogantie met zich mee. We zijn zo arrogant geworden, dat we onszelf buiten de natuur plaatsten. Zo hebben wij ons dieet in rap tempo veranderd. Pas sinds enkele duizenden jaren eten we koolhydraten, zuivel en plantaardige eiwitten.
In minder dan een eeuw zijn we ons voedsel bovendien gaan bewerken. We zijn het gaan raffineren, separeren, extraheren, fractioneren, emulgeren, extruderen, peptiseren, dispergeren, hydrogeneren, omesteren en weet ik welke andere wijzen van modificeren.
Ons voedsel zit vol glutamaat, aspartaam, glycine en andere synthetische conserveringsmiddelen en smaak- geur en kleurstoffen. Ons moderne voedselpatroon leidt tot welvaartsziekten als diabetes, obesitas en zelfs verschillende vormen van kanker.
Dierenschennis
Dat alles, terwijl ons spijsverteringsapparaat nog steeds gewend is aan onbewerkte groenten, noten, zaden en, jazeker: vlees. Meet de darmen van de homo sapiens, aanschouw zijn hoektanden en concludeer: we hebben te maken met een omnivoor. Een groeiende populatie veganisten mag dan anders beweren, maar dierlijke eiwitten horen bij een gezond dieet.
Echter: met mate. Te veel en vooral veel bewerkt vlees dus niet. De bulkladingen aan worsten, hamburgers, filet americain die sommigen menen te moeten wegstouwen, zijn een grove schending van de waardigheid van onze mededieren.
Het is nog erger dan de dierenschennis die aan de consumptie vooraf gaat. Vlees wordt ons aangereikt door megastallen waar massa’s dieren binnen wettelijke grenzen in rap tempo worden klaargestoomd voor de slachterij, waar ze op industriële wijze worden gedood door arbeidsmigranten die vrijwel allemaal worden uitgebuit of in elk geval onderbetaald. Dit alles speelt zich af buiten het zicht van de consument die nauwelijks nog verband ziet tussen het vlees op zijn bord en het dier waar het van afkomstig is.
Intrinsieke behoeften
Kortom: de rechten van onze consumptiedieren worden met voeten getreden. Ik ben dat van harte eens met filosoof Martha Nussbaum. Maar door te stellen dat een mens geen vlees mag eten, ontken je de intrinsieke behoeften van de mens.
Wanneer ik de dierrechten van Nussbaum interpreteer, kom ik tot een andere conclusie. De moderne consument is nog steeds een vleeseter, maar geen dierdoder meer. Dieren bejagen of doden staat volledig buiten de belevingswereld van de consument. Het is deze ontkoppeling die de manier waarop we met dieren omgaan totaal heeft gewijzigd, om niet te zeggen, vernacheld.
Als we dan toch rigoureuze maatregelen moeten voorstellen, dan pleit ik voor een slachtopleiding die leidt tot een slachtbewijs. Te tonen bij aankoop van elk pond gehakt en elke Big Mac. Bij het eten van vlees hoort immers het doden van een dier. Daarom zou alleen diegene die kan aantonen eigenhandig en op waardige wijze, in staat is een dier te doden en te slachten, het recht mogen krijgen op het aankopen van vlees.
Ik denk dat alleen dit soort maatregelen de vanzelfsprekendheid van vlees kan wegnemen en de vleeseter weer dichter bij het dier brengt. Alleen op die manier komt de waardering voor het vlees terug die dieren zo nodig hebben.
©Marc van der Sterren
Afbeelding: © Rawpixel, A mosaic illustration of hunter-gatherers taken from William MacKenzie’s National Encyclopaedia (1891).
