Twee landen die technisch gezien al vele jaren in staat van oorlog met elkaar zijn en geen formele landsgrens hebben, hebben een akkoord bereikt over hun maritieme grens. Dit akkoord tussen Israël en Libanon wordt historisch genoemd. Want het belang van de afspraken die zij hebben gemaakt over gasboringen voor de kust kan niet worden overschat.
Dankzij Amerikaanse bemiddeling hebben de twee landen, die geen diplomatieke banden hebben, een einde gemaakt aan een jarenlange ruzie met betrekking tot een kuststrook van 860 m2 kilometer van de Middellandse Zee. Daarin liggen gasvelden, waarop beide landen aanspraak maken. Zonder in ingewikkelde details te treden kan je vaststellen dat het akkoord een verdeling van die velden en inkomsten mogelijk maakt die voor beide partijen acceptabel is.
Dat is niet alleen opvallend omdat de door Iran gesteunde Libanese sjiitische groepering Hezbollah in juli nog werkzaamheden aan een gasveld (dat nu grotendeels aan Israël toekomt) met drone-aanval onmogelijk probeerde te maken. En toen ook harde woorden sprak over die winningsactiviteiten.
Erkenning
Los van alle voordelen – en die gelden voor beide landen en wellicht ook voor Europa – is wellicht het grootste resultaat dat met het akkoord Libanon in feite Israël erkent waar het gaat om het vaststellen van haar territorium. Want je kunt geen akkoord sluiten, zelfs al gaat dat via een derde partij (de VS) zonder te erkennen dat de andere partij bestaat. En aangezien in Libanon niets gebeurt dat Hezbollah niet wil, komt dat dus ook neer op een erkenning van Israël door Hezbollah.
Daarmee kan je je dus afvragen of Hezbollah zijn retoriek dat Israël niet bestaat en dat het gaat om bezet gebied nog wel kan volhouden. Eigenlijk kan het nooit meer zeggen dat het nooit zal onderhandelen met een vijand/bezetter, want dat heeft het (indirect) al gedaan. En daarbij heeft het, net als de Israëli’s, concessies gedaan.
Het akkoord zegt niets over de landsgrenzen, die nooit officieel zijn vastgesteld. Het is echter wel voor het eerst dat Israël iets over een grens (in dit geval een maritieme) afspreekt met een van zijn buren. Dat zou implicaties kunnen hebben voor de toekomst.
Belangrijk is ook de economische factor. De gaswinning kan Libanon enige mate van economische stabiliteit brengen, want kan voor de binnenlandse stroomvoorziening zorgen (waar de stroom nu maar een paar uur per dag beschikbaar is, of vaak zelfs minder). Dat zal Hezbollah er uiteindelijk van kunnen overtuigen dat onderhandelen met Israël beter, en in ieder geval profijtelijker is dan vechten.
Vechten
En dat laatste was voor Hezbollah de afgelopen jaren hoog in het vaandel heeft gehad. Nadat Israël tussen 1982 en 2000 delen van Zuid-Libanon bezet had gehouden, en vocht het in 2006 een oorlog van een maand uit met Hezbollah, met 1500 doden als gevolg, voornamelijk Libanezen.
Israël kan nu heel binnenkort al beginnen met de gaswinning in een van de velden, terwijl Libanon de voorbereidingen kan treffen om aan de andere kant van de lijn die in de zee is getrokken in een ander gasveld met boringen te starten. De EU kijkt met haviksogen naar het akkoord, en niet alleen omdat het een conflict in de regio afwendt. Maar vooral omdat het naar vervangende gasvoorraden zoekt in verband met het wegvallen van de Russische toestroom. Het probleem is alleen dat er (nog) geen pijpleiding is die gebruikt kan worden om gas uit Israël naar Europa te vervoeren.
Toch zal het feit dat het na jaren van Amerikaanse bemiddeling juist nu tot een akkoord komt, veel te maken hebben met de veranderde wereld door de oorlog in Oekraïne. Het is, zoals de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Blinken benadrukt, ‘een nieuwe bron voor voorspoed, stabiliteit en regionale samenwerking die de wereld zal voorzien van vitale energievoorraden’. Ook de Israëlische premier Lapid verbindt het akkoord aan ‘schonere, meer betaalbare energie voor de landen van de wereld’.
Wat meespeelt is dat het Midden-Oosten is veranderd sinds enkele landen (VAE, Bahrein, Marokko, Soedan) twee jaar geleden de Abraham Akkoorden met Israël sloten. Waardoor bijvoorbeeld tegenwoordig Israëlische passagiersvluchten gebruik kunnen van het Saoedische luchtruim. En als gevolg waarvan vooral ook de invloed van Iran in de wereld wordt teruggedrongen.
Vijand
Iran, dat zichzelf beschouwt als Israëls grootste vijand, steunt Hezbollah. De raketten waarmee de groep Israël bij tijden bestookt en de drones die ze in juli gebruikte om Israëlische gaswinningsactiviteiten in de grensstrook te bedreigen, zijn door Teheran geleverd. In feite is Hezbollah Irans belangrijkste proxy die Israël direct kan treffen – net zoals de pro-Iraanse sjiitische milities dat in Irak zijn ten aanzien van de Amerikanen.
Terwijl in Irak deze week eindelijk een president en premier zijn benoemd en een regering in de maak is die ouderwets pro-Iraans en corrupt zal zijn, is het akkoord tussen Libanon en Israël een klap in het gezicht van Teheran. Daarmee is immers een trouwe proxy in de strijd tegen de ‘zionistische entiteit’ (Iran erkent Israël niet) opeens een stuk minder betrouwbaar geworden. Want Hezbollah heeft Israël immers indirect erkend.
Dat Hezbollah na jaren van weigeren om een akkoord over de gaswinning goed te keuren een bijna 90 graden draai heeft gemaakt, heeft zeker ook te maken met de situatie in Iran zelf. Niet alleen staat Iran er economisch steeds slechter voor met internationale sancties die steeds meer bijten. Sinds een paar weken laten de burgers zich niet meer terugduwen achter de religieuze restricties, en eisen het einde aan de theocratische dictatuur. De protesten die door vrouwen worden aangevoerd, leggen delen van de samenleving plat.
Ommekeer
Zou het tot een ommekeer komen in Iran – de revolutie waar de betogers toe oproepen, in welke vorm dan ook – dan zal dat ingrijpende gevolgen hebben voor de proxy’s. Een nieuw bewind kan besluiten om het geopolitieke roer om te gooien. Het ideaal van een sjiitisch bewind in Libanon, Syrië en Irak onder de Iraanse paraplu zal vermoedelijk van tafel gaan. Bewegingen als Hezbollah zullen het moeten hebben van de eigen binnenlandse politiek omdat ze niet meer kunnen rekenen op steun van buiten.
Libanon heeft in de huidige situatie waarin de politieke elite, inclusief Hezbollah, het land zo goed als leeggeroofd heeft, het vooruitzicht op gaswinning hard nodig. Burgers hebben de stroom en de hoop van vooruitgang nodig, en voor de machthebbers biedt het gas een nieuwe bron van (geroofd) inkomen.
Hezbollah zal zich zonder de onvoorwaardelijke steun van Iran meer moeten gaan aantrekken van wat er in Libanon leeft om haar machtspositie daar niet kwijt te raken. Dat betekent pragmatisch handelen en beslissen. Het akkoord met Israël is daar een eerste voorbeeld van.
