Hoe een vonnis ten prooi viel aan een vals frame van homohaat

In Dordrecht werden begin deze maand dertien jongens (14 tot 21 jaar) veroordeeld voor mishandeling en het plegen van openlijk geweld in groepsverband. In maart van dit jaar lokten ze twee mannen via de datingapp Grindr naar een afspraak, met als doel om ze te kunnen mishandelen. De burgemeester van Dordrecht was er snel bij om de ‘laffe daad van homohaat’ te veroordelen. Uiteraard was de immer goed geïnformeerde website The Post Online niet te beroerd om ronkend te spreken over ‘ziek anti-homogeweld’.

Maar wat als we eens beter gaan kijken wat er nu werkelijk aan de hand was? De rechtbank komt weliswaar tot een veroordeling, maar ook nadrukkelijk tot de conclusie dat er geen sprake was van homohaat. Voor die strafverzwarende omstandigheid waren volgens de rechter geen aanwijzingen te vinden in het strafdossier.

Cishetero

Vanaf dat moment begon de storm in de media zich pas echt goed te ontwikkelen. De homobeweging sprak van een schandelijk vonnis. De advocaat van de benadeelden blies op elk denkbaar podium hevig verontwaardigd van zich af. Ik gaf op Twitter wat tegengas, waarna de raadsman vaststelde dat ik als cishetero mijn hetero-bril maar eens moest afzetten. Ik geef toe, ik had Google nodig om te weten wat een cishetero nou precies is. Raar woord.

De ophef rolde ondertussen door. Op Twitter stelde een bekende schrijver dat homo’s vanaf nu ongeveer vogelvrij zijn. Velen spraken er schande van dat de rechtbank vaststelde dat het scheldwoord ‘kankerhomo’ nu eenmaal tot het dagelijks taalgebruik hoort in Nederland en daarom geen indicatie is van homohaat. Een bekend radioprogramma kondigde een debat over de zaak zelfs letterlijk aan met de woorden ‘dagelijks taalgebruik’. De woede was groot. Hoe kunnen rechters met droge ogen beweren dat ‘kankerhomo’ dagelijks taalgebruik is??

Terug naar de zaak. Want wat zegt de rechtbank nu eigenlijk en waar baseren de rechters zich dan wel niet op? Los van de activistische interpretatie van mensen die er belang bij hebben om een vonnis te framen om hun strijd een impuls te geven?

In het kort komt het op het volgende neer. De rechtbank ziet in het dossier geen aanwijzingen dat de verdachten handelden uit homohaat. Sterker nog, gebleken is dat in eerste instantie het plan werd opgevat (door twee jongens van zestien en veertien jaar) om geld te kunnen verdienen door met mannen af te spreken voor seks en ze dan te beroven. De jongens denken dat de mannen toch geen aangifte kunnen en zullen doen omdat de slachtoffers in kwestie zelf immers strafbaar zijn door af te spreken met minderjarige jongens.

Alberto Stegeman

Een van de jongens stelt aan de ander voor om te gaan kijken naar ze het Tv-programma Undercover in Nederland, waar programmamaker Alberto Stegeman pedofielen in de val lokt met de datingapp Grindr. Kunnen ze die mannen afpersen? Er wordt steun gezocht bij de andere verdachten, maar de twee initiatiefnemers praten niet meer over beroving of afpersing. Onderling wordt de weerzin uitgesproken over mannen die het willen doen met minderjarigen.

Vanaf dat punt gaat het verder. Uit talloze onderschepte chatgesprekken blijkt dat de verdachten uit waren op het aanvallen van ‘pedo’s. Daarom deden ze zich op de datingsite Grindr ook bewust voor als minderjarigen. Hoewel de datingapp een leeftijdsvermelding onder de 18 jaar niet toestaat, doet een van de verdachten zich in privé-chats steeds voor als vijftien jaar oud.  In het contact met de slachtoffers houdt hij dat ook bewust vol.

Het is nog sterker zelfs. In een van de eerste appjes tussen de verdachten komt het al naar voren. ‘We moeten 30-plussers hebben, pedo’s. Anders komen we straks bekend te staan als homohaters’, tikt een van de jongens. Tijdens het eerste afspraakje chatten de jongens ook letterlijk dat er ‘een pedo aan komt’ en dat ze deze pedo een lesje moeten leren ‘omdat je van kinderen af moet blijven’. De verdachten schelden de slachtoffers zelfs uit voor pedo als ze eenmaal de aanval openen. ‘Pedo, je wist dat ik vijftien was!’ Ook de termen ‘kankerhomo’ en ’flikker’ vallen. Bij een volgende afspraak laten de verdachten ook al niets aan het toeval over. Ze stellen onomwonden dat ze ‘pedo’s gaan klappen’ en ze zien Grindr als ‘een goudmijn voor pedo’s’.

Dagelijks taalgebruik

Opvallend genoeg komt de toch vrij cruciale informatie over het pedo-motief niet terug in de ophef over het vonnis. Steeds maar weer werd er benadrukt dat de rechtbank het schelden met ‘kankerhomo’ negeerde en zag als dagelijks taalgebruik. Maar ook dat klopt niet. De rechtbank benadrukt zelfs dat het gaat om het kwalijke dagelijkse taalgebruik van de verdachten. Nogal een groot verschil.

De rechters stellen dus helemaal niet vast dat ‘kankerhomo’ of ‘flikker’ of ‘gay’ niets zegt over het motief omdat het in Nederland als scheldwoord ingeburgerd is, ze zeggen dat specifiek deze verdachten in hun dagelijks taalgebruik de scheldwoorden gebruiken en dat je er daarom niet automatisch zonder steunbewijs homofobie in kunt zien.

Dat weglaten in de ophef is framen. Het is de boodschap bewust vervormen met onvolledige informatie.

Uiteindelijk komt de rechtbank tot een ander motief dan homohaat. ‘Veeleer lijkt er sprake te zijn geweest van een giftige cocktail van sensatiezucht, geldbelustheid, een misplaatste opvatting over gerechtvaardigde eigenrichting ten aanzien van pedoseksuelen en een fascinatie voor geweld, dit alles gegoten in een door de groepsdruk versterkte en verhitte sfeer waarin enige rationele zelfreflectie heeft onderbroken’, aldus de rechtbank in het vonnis.

Frame

Begrijp mij goed. Het zou heel goed kunnen dat er bij een eventueel hoger beroep een andere uitkomst zal zijn met betrekking tot het motief. Rechtspraak draait ook om interpretatie immers. Maar dat laat onverlet dat velen een op zich helder vonnis aan hebben gegrepen om een onterecht frame neer te zetten van rechters die maar even bewust homohaat negeren.

En framen werkt. Dat weten we allemaal. Zo erg zelfs dat een schrijver zich onveilig waant en meent dat homoseksuelen door het vonnis vogelvrij zijn. Alsof een enkel vonnis in een zeer specifieke zaak ook maar iets zegt over de strafbaarheid van alle daders. Het is alsof je meent dat niemand meer veilig kan slapen omdat een enkele inbreker van een enkele woninginbraak is vrijgesproken.

Van gekleurde, activistische sites als The Post Online, GeenStijl en De Dagelijkse Standaard kun je dat verwachten. Zij hebben niet de intentie om objectief en neutraal verslag te doen, omdat ze er uit commerciële overwegingen voor hebben gekozen om een bepaalde boze groep naar de mond te praten. Ze zijn niet bezig met journalistiek, ze zijn een jukebox voor boosrechts. U bent bang? Wij verzorgen de reden voor uw angst. Zo verdienen wij ons geld.

Maar van een advocaat of een serieus nieuwsmedium mag je toch verwachten dat het debat gaat over de inhoud. Over feiten en stellingen die daadwerkelijk worden ingenomen, zonder weglating van cruciale informatie.