Volgens de laatste cijfers van het RIVM sterven er gemiddeld 17 mensen per dag aan corona. En dat cijfer daalt gestaag. Vorige week stierven er nog gemiddeld 35 per dag aan corona. Op het coronadashboard zien we ook dat het in 90 procent van de gevallen gaat om mensen die ouder zijn dan 70 jaar, in 65 procent van de gevallen om mensen die ouder zijn dan 80 jaar.
De vraagt dient zich aan: hoe gevaarlijk is corona nog? Staan de maatregelen – sluiten van onderwijs, winkels en horeca – nog in verhouding tot dit gevaar? Werkt het huidige beleid met de nadruk op lockdowns en vaccineren?
Om de sterftecijfers goed te kunnen interpreteren moeten we kijken naar het totale aantal sterfgevallen. Want zonder context, betekenen cijfers niet veel. Volgens het CBS sterven er in Nederland zo’n 3.000 mensen per week. Per jaar zijn dit 156.000 sterfgevallen. In de koude wintermaanden sterven er een paar honderd mensen meer per week, in de zomermaanden een paar honderd minder. Gemiddeld overlijden er in Nederland 429 mensen per dag.
Op het overlijdensformulier geeft de behandelend arts aan welke aandoening de patiënt heeft ten tijde van overlijden. Vooral bij oude mensen is er bijna altijd een aandoening die speelt tijdens en/of leidt tot overlijden. Zo wordt dementie vaak aangemerkt als doodsoorzaak omdat veel ouderen bij overlijden lijden aan dementie.
De belangrijkste doodsoorzaken in Nederland zijn kanker en hart- en vaatziekten. Meer dan de helft van alle sterfgevallen hangt samen met deze ziekten. Vooral ouderen zijn kwetsbaar: bijna 80 procent van de mensen die overlijdt aan kanker of hart- en vaatziekten is 65 jaar en ouder.
Sinds de corona-pandemie is er met periodes sprake geweest van over- en ondersterfte. Er waren periodes dat er meer mensen stierven dan normaal, gevolgd door periodes dat er minder mensen stierven dan normaal. Vorig jaar waren er vooral in de leeftijdscategorie van 80 en ouder, periodes van over- én ondersterfte.
Volgens het landelijke coronadashboard zijn er tijdens de hele corona-pandemie – een periode van ruim 90 weken – in totaal 21.088 coronadoden geregistreerd. De coronapandemie is daarmee de grootste pandemie sinds decennia in heftigheid en duur. Toch komt een dergelijke oversterfte vaker voor. Zo was er in 2018 een griepepidemie, waarbij meer dan 9.000 mensen overleden in een periode van 18 weken.
Als we even teruggaan naar het sterftecijfer per dag en dat combineren met de bredere informatie over doodsoorzaken in Nederland, komen we tot het volgende. Van de 429 mensen die gemiddeld per dag sterven, heeft ruim 50 procent (210 mensen) een vorm van kanker of hart- en vaatziekten en de meeste van hen zijn 65 jaar of ouder. Een klein deel van de sterfgevallen, 5 procent (17 mensen) overlijdt door of met corona, de meeste van hen zijn 80 jaar of ouder.
Deze cijfers zetten het gevaar van omikron in een ander daglicht. Als je kijkt naar de kans om als Nederlander te overlijden aan corona, kun je al helemaal gerust ademhalen. Er overlijden nu dagelijks 17 mensen aan corona. Op een inwonertal van 17.000.000 betekent dat dus elke dag een kans van 0.000001 om aan corona te overlijden. Ben je jonger dan 80 jaar, dan is deze kans nog een stuk kleiner.
Nu hoor ik u denken: het gaat niet alleen om het sterftecijfer, het gaat om de overbezetting op de IC. We moeten het zorgpersoneel ontlasten. Daarom moeten we ons massaal laten inenten, ook jongeren en kinderen die weinig tot geen last hebben van corona. Iedereen moet worden ingeënt, zodat het virus zich niet kan verspreiden en mensen die toch ziek worden niet op de IC belanden.
Op de IC is namelijk maar beperkt plek en corona-patiënten liggen relatief lang aan de beademing waardoor ze bedden bezet houden en andere patiënten niet geholpen kunnen worden. Sinds het begin van de pandemie is ook gezegd: we kunnen de IC niet uitbreiden want er is te weinig personeel. Het opleiden van IC verpleegkundigen duurt twee jaar.
Inmiddels zijn we twee jaar verder en vooralsnog zijn er geen plannen voor structurele veranderingen in de zorg. De IC is niet uitgebreid en er zijn geen speciale coronaklinieken gerealiseerd. De strategie is eenzijdig gericht op vaccinatie en lockdowns om de stroom van coronapatiënten terug te dringen. Nog steeds is ons zorgsysteem bij een paar honderd coronapatiënten volledig overbelast.
De problemen in de zorg zijn niet nieuw. Al in 2017 en 2018 hebben ziekenhuizen, verpleegkundigen en huisartsen de noodklok geluid over de grootscheepse zorgbezuiniging die het kabinet Rutte III toen doorvoerde. Zorgprofessionals vreesden toen al dat de zorg voor kwetsbare mensen door financiële problemen en personeelsgebrek onder druk zou komen te staan.
En dat is precies wat er is gebeurd: de zorg staat onder druk en kan in de huidige vorm door financiële problemen en personeelsgebrek de zorg voor ouderen en kwetsbare patiënten met corona niet aan. Toch blijft het huidige corona-beleid proberen om met lockdowns en vaccinaties de stroom corona-patiënten met man en macht in het huidige zorgsysteem te proppen. Maar ondanks vaccinatie nemen de besmettingen exponentieel toe en de zorg staat nog steeds onder druk…
Je kunt je afvragen of de huidige strategie wel werkt? Is het bijvoorbeeld persé nodig om corona-patiënten op te vangen op de IC ? Dr. Hans van der Hoeven, hoofd IC van het Radboud UMC zegt in een artikel in de Gelderlander dat coronazorg weliswaar zwaar is maar ook eentonig: ‘Het is maand na maand patiënten op de buik draaien, terugdraaien, scans maken. Voor één patiënt is het 4, 5 weken lang min of meer hetzelfde werk, met een onzekere uitkomst omdat soms wel de helft komt te overlijden.’
Corona-zorg is met andere woorden niet erg ingewikkeld en ook niet gespecialiseerd. Zou deze coronazorg – die voor een groot deel ook bestaat uit ouderenzorg – niet gerealiseerd kunnen worden in aparte corona-klinieken met speciaal hiervoor getrainde verzorgenden? Er zijn de afgelopen jaren tientallen ziekenhuizen gesloten. Wellicht kunnen deze locaties nu mooi dienst doen als coronakliniek…
Uiteraard hangt daar een prijskaartje aan. Naast het opleiden van verzorgenden, moet ook beademingsapparatuur aangeschaft worden. Dit kost al snel 10.000 tot 20.000 euro per set. Maar de huidige strategie is ook (heel) duur. Dr. Maarten Postma, hoogleraar Global Health Economics, rekende uit dat het vaccineren van 10 miljoen Nederlanders de samenleving ongeveer 300 miljoen euro kost. En daar komen de kosten van boosters en lockdowns nog eens bovenop…
Je kunt je sowieso afvragen of die enorme nadruk op vaccinatie terecht is. De huidige besmettingscijfers doen vermoeden dat vaccinatie niet helpt om besmettingen te voorkomen. Uit onderzoek van Israëlische wetenschappers blijkt zelfs dat het doorlopen van een corona infectie vijf tot zeven keer meer bescherming biedt tegen het coronavirus dan volledige vaccinatie met Pfizer. Ook melden onderzoekers dat mensen die eerder herstelden van het virus na een tweede infectie minder vaak in het ziekenhuis terecht komen.
Met andere woorden: natuurlijke immuniteit geeft langduriger en sterkere bescherming tegen infectie, ziekte en ziekenhuisopname dan vaccinatie. Niet voor niets worden de positieve corona-ontwikkelingen in Zuid Afrika gekoppeld aan de lage vaccinatiegraad aldaar: veel mensen hebben de deltavariant infectie doorlopen en daardoor natuurlijke afweer opgebouwd tegen het corona-virus.
Ook in Nederland gaat het goed met de cijfers. De besmettingen nemen weliswaar exponentieel toe, maar de ziekenhuisbezetting neemt af. Er worden per dag nog maar 21 coronapatiënten opgenomen op de IC en slechts de helft van de beschikbare IC bedden wordt bezet door coronapatiënten. We kunnen dus even rustig ademhalen en deze tijd gebruiken om helder en strategisch na te denken.
Hoe gevaarlijk is het corona-virus nog voor de samenleving? Is het nodig om iedereen – ook gezonde mensen, jongeren en kinderen – in te enten? Wegen de maatregelen nog op tegen het beoogde doel: koste wat het kost iedereen zolang mogelijk in leven houden. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de opvang van coronapatiënten nu en in de toekomst de reguliere zorg niet stagneert?
Samengevat is dit artikel een oproep om corona uit de angstsfeer te halen. Feitelijk hebben we het ergste gehad. Het is tijd om corona te zien voor wat het is: een nieuwe virusziekte die sommige mensen ziek maakt en gevaarlijk kán zijn voor mensen met een zwakke gezondheid en (oude) ouderen. Gelukkig is er voor deze mensen een vaccin. Voor alle anderen geldt: aan corona ga je niet dood, je wordt er juist sterker van!
Foto van Adam Nieścioruk via Unsplash
