‘The Klezmer Project’ is een documentaire over de zoektocht van Leandro, een filmmaker bij bruiloften, die verliefd wordt op Paloma, een klarinettist in een Klezmer band. Ze besluiten een documentaire te gaan maken over de bronnen van zijn grootmoeder’s Jiddische volksmuziek Klezmer in Oost-Europa. Zij komen terecht in landen als Oekraïne, Roemenië en Moldavië. De restjes Klezmer die er nog zijn, worden veelal gespeeld door stokoude muzikanten met markante koppen.
Er is een scène waarin een Klezmer kenner vertelt, dat de oude Jiddische cultuur meer en meer vervangen wordt door de moderne Hebreeuwse. De Jiddische cultuur is de bakermat van de Klezmer muziek. De huidige Klezmer muziek is vooral te vinden in New York en enkele ‘pockets’ in Europa. Dat de Klezmer muziek aan het uitsterven is in Oost-Europa, heeft waarschijnlijk ook met onze sterk gedigitaliseerde samenleving te maken.
Maya cultuur
Ook een authentieke film over muziek, maar dan een over de muziek van Maya stammen in Mexico is ‘Ch’ul be, Sacred Path’. In het begin zien we een kleine jongen aandachtig spelen op zijn gitaar, zijn docent speelt hem voor op z’n harp. Een groep inwoners uit de Maya cultuur maakt zich op voor een rituele viering in een nabijgelegen bergdorp. We zien de Maya’s zich in mooie traditionele kleding steken en instrumenten en voedsel met zich meedragen.
Op de plaats van bestemming worden tassen gemaakt, aardewerk potten met wierook gevuld, die in een Processie worden meegedragen. De fraai gefilmde berglandschappen in Mexico dienen als rustpunt in deze mooi geobserveerde documentaire. De film heeft een cirkel structuur: de oudere harpist loopt in het begin door het berglandschap en de documentaire eindigt met zijn jonge leerling, die door de bergen terugloopt en vervolgens aandachtig op zijn harp speelt.
Canuto’s Transformation
Canuto’s Transformation is een erg originele film met drie lagen. Een fictieve enscenering van een mythisch verhaal uit de Mbyá Guarani cultuur, een documentaire over deze inheemse stam en een making of. De charismatische jongen Ariel Kuaray Ortega keert terug naar zijn geboortegrond tussen Brazilië en Argentinië. Hij bezoekt daar zijn karakteristieke grootvader die in de documentaire vertelt over de Mbya cultuur. Ortega hoort van de mythe waarin stamgenoot Canuto in een jaguar verandert. Hij besluit dat verhaal te verfilmen met dorpsgenoten, die het verhaal gaan realiseren.
Canuto wordt gespeeld door diverse jongens van jong tot oud. Zelf neemt hij de rol op zich van een oudere Canuto, die koorts krijgt, ziek wordt en uiteindelijk transformeert in een jaguar en aan zijn einde komt. Net als de vorige documentaires erg knap in beeld gebracht, met een scherp oog voor de dagelijkse rituelen en gebruiken. Tegen het einde van de film houdt de grootvader een vlammend en gepassioneerd betoog over het belang van reflecteren en mediteren. De helft van de volkeren mediteert volgens hem nog, diegene die dat doen moeten het ook voor het welzijn van niet mediterende mensen doen. Zeer indrukwekkend!
Inheemse volkeren
De laatste jaren heb ik al veel documentaires in IDFA en IFFR gezien over inheemse volkeren uit Mongolië, de Sinixt in Canada, Regenwoudkinderen bij Peru/Ecuador en nu Maya’s in Mexico, en Mbya Guarani stammen tussen Brazilië en Argentinië. Imponerend om mensen met vaak een hele rijk geschakeerde spirituele cultuur te zien leven in, door en met de natuur.
Fotorechten IDFA 2023.
