Een regenachtig station, treinvertraging en de wetenschap dat je daardoor ook je bus zult missen. Alleen de smartphone biedt nog enige afleiding. Een tweet met '#ovhaat' is zo geplaatst. Op intranetfora, Twitter en andere sociale media lijkt het kommer en kwel in het ov. 'Ik ga nooit met het ov, al jaren niet meer. In de kou gaan staan wachten op een bus of trein die niet op tijd komt, tussen allerhande mongolen zitten, de domste gesprekken aan moeten horen, stinkende mensen etc.' schrijft Ratzinger op GeenStijl.
Haters
Wie zijn die mensen die zo'n hekel aan openbaar vervoer hebben dat ze met recht ov-haters genoemd mogen worden? Er lijkt niet veel samenhang in de groep te zitten. Een zoektocht op internet levert een hoop losse tweets, Facebookaccounts en fora vol narigheid met openbaar vervoer op, maar ze trekken zelden veel bereik.
De grootste groep ov-haters lijkt te bestaan uit scholieren en studenten die hun ervaringen uitwisselen via sociale media. Veel scholieren en studenten zijn zogenaamde captives; ze hebben geen alternatief voor het ov. Hun frustraties zijn divers: van bussen die s'avonds niet rijden en vertragingen tot stinkende medereizigers en bussen die voor hun neus wegrijden.
Maar zijn ze daarmee echt ov-haters? Een deel van hen smacht naar een rijbewijs, maar er wordt ook af en toe opgemerkt dat er ook wel eens dingen goed gaan in het openbaar vervoer. Wilma de Jong, plaatsvervangend hoofd van het OV loket, kent de klachten van de scholieren en studenten niet echt. 'We krijgen amper klachten van die leeftijdsgroep, en dat zijn vooral klachten van studenten over administratieve problemen rondom hun OV-kaart. Bovendien kom ik geen sterkte anti-ov-gevoelens bij hen tegen. We registreren de leeftijden van de mensen die een klacht indienen niet, alleen voor 65 en ouder hebben we een vinkje in het systeem.'
Onbekend maakt onbemind
Een tweede groep ov-haters kan misschien ook niet als 'echte ov-hater' beschouwd worden; de groep mensen die het ov nooit heeft gebruikt, en haar mening baseert op via-via gehoorde verhalen. In 2009 voerde het Kennisinstituut Mobiliteit een groot onderzoek (pdf) uit naar het imago van het Nederlandse openbaar vervoer. De resultaten waren niet erg bemoedigend. Onbekend maakt onbemind; veel niet-reizigers bleken een beeld van het ov te hebben dat gebaseerd was op irreële, of achterhaalde beelden. Ze laten zich bovendien niet overtuigen door de positieve gemiddelden waar de sector zo graag mee strooit. In het rapport wordt een onderzoek aangehaald waaruit blijkt dat mensen die nooit met het ov reizen, hun ov-reistijd maar liefst zeventig procent langer inschatten dan deze volgens de reisplanner is. Automobilisten die wel regelmatig met het ov reizen, schatten hun ov-reis maar tien procent te lang in.
ik vind dat ik veel met het ov moet reizen, maar als ik mijn klantenpet opzet, dan zou ik niet met het ov reizen
Noooooit meer met het ov
Sommige reizigers geven het op; na het wachten in de regen, onbeantwoorde klachten en een aanvaring met een onaardige chauffeur kopen ze een auto. Gek genoeg is er niet bekend hoeveel reizigers het ov voor altijd de rug toekeren. Rikus Spithorst, voorzitter van de Maatschappij voor Beter ov, is daar verbaasd over. 'Juist de weggelopen reizigers zijn een enorme bron van informatie voor vervoerders. Ik weet alleen niet of ov-bedrijven daar geïnteresseerd in zijn. Een van de redenen waarom klanten weglopen, is dat vervoerders de basis niet op orde hebben. Treinen en bussen zitten vaak te vol, rijden onvoldoende op tijd en je krijgt reisinformatie waar geen moer van klopt. Ik ben belangenbehartiger en ik vind dat ik veel met het openbaar vervoer moet reizen, maar als ik mijn klantenpet opzet, dan zou ik niet met het ov reizen. Ik snap de reizigers die het ov de rug toe keren heel goed; ze worden niet serieus genomen. Daarnaast vind ik dat ov in de media eenzijdig opereert. Er worden veel te veel positieve verhalen verteld. De reiziger denkt dan: 'hoe kun je beweren dat het goed gaat?'
Het OV loket ontvangt inderdaad af en toe klachten waarin de klager beweert dat dit de laatste keer in de bus of de trein was. 'Ik heb mijn leergeld betaald en ga vanaf nu dus NOOIT meer met de trein', schrijft iemand.
Bah, met de trein
De ergste ov-haters lijken te vinden te zijn onder de mensen die vrijwel nooit in de bus of de trein stappen. De auto is hun trouwe kameraad, behalve bij een vakantie via Schiphol of een bezoekje aan een auto-onvriendelijke plek als het centrum van Amsterdam. Maar dan barst de hel ook los; het is te duur, de chipkaart is onbegrijpelijk en er is altijd vertraging. Daan Stevens, marketeer bij Breng, dat het vervoer in de Stadsregio Arnhem-Nijmegen verzorgt: 'mensen raken niet zomaar totaal gefrustreerd. De gouden wedervraag is: 'wat ging er mis?' Negen van de tien keer blijk je dan een gesprek te kunnen voeren waar beide partijen beter van worden. Vooral als je online werkt, moet je heel transparant zijn. Dat betekent dat je eerlijk moet zijn over gemaakte fouten. Niet met de vertraging, maar met vage excuses of een antwoord dat er omheen draait creëer je haat'.
De moeite van de vervoerders is blijkbaar nog niet voldoende voor bijvoorbeeld de leden van de Facebook-pagina OV-shitkaart. Ook fora als GeenStijl trekken veel 'reaguurders' die naar eigen zeggen liever in een kort rokje gaan liften, dan dat ze in de trein stappen. 'Het ov is voor losers en bejaarden. Mij krijg je er niet in: slecht, traag, te duur en rookvrij. Ik stap wel in de auto', schrijft ene McPhart. 'Hear hear. De trein is stom en wie er uit vrije wil mee vervoerd wil worden, houdt de stupiditeit in stand. Dom vervoersmiddel,' voegt BottleBaby toe.
Daan Stevens is niet onder de indruk: 'we moeten oppassen dat we niet onevenredig veel aandacht geven aan een vocale minderheid. Wie zit er te wachten op een Facebookpagina vol haat van een enkeling?' Hendri Beltman: 'we kennen bij de klantenservice van Connexxion eigenlijk geen echte ov-haters. Blijkbaar klagen ze liever anoniem op internet. Als bedrijf hebben we in elk geval geen hinder van hatelijke uitingen op sociale media.'
het is te duur, de chipkaart is onbegrijpelijk en er is altijd vertraging
Libertarisme
Moet het ov afgeschaft worden? De ov-haters op internet lijken er geen antwoord op te hebben. Natuurlijk zou een verstandige overheid haar geld beter besteden aan nieuwe snelwegen, maar zelfs de meest verstokte ov-hater op internet lijkt het nut van een bus naar school of langs het bejaardentehuis te zien.
Voorstanders voor afschaffing van het ov zijn wel te vinden onder de Libertariërs, een politieke stroming waarvan de aanhangers streven naar zo veel mogelijk individuele vrijheid en een zo klein mogelijke, of zelfs helemaal geen, overheid. Op hun online forum De Vrijdenker verschijnen regelmatig artikelen waarin oprecht wordt getwijfeld aan het nut van al dat overheidsgeld dat naar het ov gaat. Ook al lijken de artikelen op De Vrijdenker bedoeld als serieus discussiemateriaal, de reacties ontaarden vaak in botte ov-haat. Wiebenik schrijft: 'openbaar vervoer in Nederland is gewoon bagger. Maakt niet uit of het nou bus of trein is, het is een van de slechtste in Europa. Bussen rijden te weinig en treinen hebben altijd last van vertragingen en elke kleine weersomstandigheden. Zelfs in derde wereld landen is de openbare vervoer beter.'
Toch met het ov
Vervoerders trekken zich weinig aan van de ov-hater. Hendri Beltman: 'Het is belangrijk dat iedereen een vervoeroplossing vindt die bij hem of haar past. Mensen die geen alternatief hebben en tegen hun zin gebruik maken van het ov, kunnen we misschien niet altijd tevreden stellen. Toch zullen we ook bij hen proberen dat zo goed mogelijk te blijven doen.' Wilma de Jong: 'Het is een illusie dat je iedereen in het ov kan krijgen.' Zo lang de ov-hater vooral online bestaat, en geen schade toebrengt aan het systeem, mag hij of zij zijn gepeperde digitale uitspraken doen.'
Op het meisjesforum Girlscene geeft RosesandCigarettes alvast tegengas: 'Ik stoor me er aan dat iedereen begint te huilen als ze een paar minuten vertraging hebben en dan meteen de NS beginnen af te zeiken. Ik bedoel, dagelijks rijden er duizenden treinen wél goed. Er mag er ook wel eens gezegd worden 'bedankt NS, dat ik over het algemeen (zeker vergeleken andere landen) dagelijks goed vervoer heb!'
