Op Internet lees ik van tevoren dat het eerste fragment in Zomergasten van Ilja Leonard Pfeijffer gaat over Loro een film van Paolo Sorrentino over Berlusconi. Je houdt je hart vast, Pfeijffer respecteert de in zijn ogen intelligente politicus en ondernemer. Maar zegt hij: ‘Berlusconi is vooral iemand die de waarheid begraaft.’ Het gaat er bij Berlusconi meer om dat je geloofd wordt, dan dat je de waarheid spreekt. Ook noemt de auteur de ex-premier van Italië, de ‘uitvinder van het populisme. Maar hij is een baken van beschaving’ vergeleken met Donald Trump.’
Via Berlusconi is het een kleine stap naar mensen die zweren bij complottheorieën. Een recent voorbeeld is ‘Viruswaanzin’ de beweging die onverantwoordelijke anti-Corona maatregelen propageert , en zichzelf nu ‘Viruswaarheid’ noemt. Pfeijffer: ‘mij fascineert het dat je heel lastig een lijn kunt trekken tussen feit en fictie.’ Wat de complotdenkers gemeen hebben is een haat tegen de elite. Vroeger had de elite volgens de schrijver een uitzonderingspositie, die door de komst van Internet niet meer van belang is. ‘Er is daardoor minder respect voor specialisten’
Massatoerisme
Op een gegeven moment komt interviewer Janine Abbring te spreken over de bestseller Grand Hotel Europa van de auteur. Zij wisselt rake observaties en goed doorvragen af, met niet relevante opmerkingen en onnodige onderbrekingen. In de roman Grand Hotel Europa gaat het over schrijver Ilja die zijn intrek neemt in een oud hotel in Venetië. Een treffende metafoor voor het oude Europa. Er wonen allerlei kleurrijke types en het wordt gemanaged door een Chinese eigenaar.
Het hoofdthema in de roman is het fenomeen dat toeristen op zoek gaan naar authentieke oorden om op vakantie te gaan. De ironie wil dat mensen dat steeds meer massaal doen, en daardoor alle authenticiteit verdwijnt. Venetië is een goed voorbeeld: inwoners trekken weg op de vlucht voor het massatoerisme, er is nog maar een kwart van de oorspronkelijke Venetianen over. Als we niet oppassen is Venetië in 2030 een openluchtmuseum.
In een fragment van een documentaire over Venetië anno 2020 blijft er ‘een mooi, leeg en trieste stad over veroorzaakt door de dodelijke pandomie.’ Pfeijffer verwoordt het in een column over Venetië aldus: ‘Het San Marcoplein is met zijn gedachten ergens anders. De stad waar ik verliefd op ben is dood.’
Lucebert
In het laatste uur van Zomergasten komt het gesprek op Lucebert, misschien wel de beste Nederlandse dichter, volgens Pfeijffer. Erg invloedrijk voor de schrijver/dichter: ‘eerst maakte ik gedichten die niet erg goed waren. Na het lezen van Luceberts poëzie voelde ik me bevrijd.’ In een fragment zien we Remco Campert dichter Lucebert interviewen. Zijn gedichten gaan over innerlijke roerselen, over gebieden die je niet wilt betreden, ‘uiteindelijk zijn het allemaal bekentenissen.’
Pfeijffer doet ook een bekentenis aan Janine. Na het zien van een stukje uit de documentaire Drinking to Oblivion van Louis Theroux. De schrijver: ‘ooit was ik een van de grootste drinkers van mijn generatie. In 2015 ben ik gestopt vooral dankzij mijn Italiaanse vriendin Stella, maar ook voor mezelf.’ Waarom ik dronk? ‘Het gaf mij een imago, dat van de bohemien schrijver, ik wist niet goed hoe ik mijzelf moest spelen. Bovendien kon ik mijn helden als schrijver Ernest Hemingway, ook een groot drinker niet verraden.’
Fuocoamare
Een van de meest ontroerende momenten in deze aflevering van Zomergasten is een scène uit de documentaire Fuocoamare (Vuur op Zee, Gouden Beer in Berlijn Film Festival) van regisseur Gianfranco Rosi. Het gaat over de erbarmelijke omstandigheden van de vluchtelingen in Lampedusa. In het fragment wordt een menselijke en betrokken dokter, die de bootvluchtelingen behandelt, gevraagd of hij niet went aan zoveel ellende. Zichtbaar aangedaan antwoordt hij dat ernstig ondervoede, zieke en omgekomen mensen nooit wennen! Hij heeft er vaak nachtmerries van.
Messiah
In het begin van Zomergasten zegt Ilja Leonard Pfeijffer dat hij bijna alle mensen die ergens echt in geloven mooi vindt. Janine leidt een fragment uit de televisie serie Messiah in met een uitspraak van Ovidius: ‘We hebben nu eenmaal Goden nodig, dus is het nuttig dat ze bestaan.’
De kernvraag in Messiah is hoe zou het zijn als Jezus nu zou terugkomen op aarde. Een fascinerend thema volgens Pfeijffer. Hij vindt het belangrijk dat mensen ergens in geloven, ‘als het niet is in Goden, dan moeten we ergens anders in geloven. Dat geloven hebben we meer nodig dan de Goden.’ Waar geloof jezelf in Leonard vraagt Janine. Ilja Leonard: ‘Ik geloof in iets verbeteren in de wereld, om een goed mens te zijn en iets te betekenen voor de medemens.’
