Het landgoed Ariant beslaat zes kilometer kustlijn en ligt in de noordelijke punt van de Serra de Tramuntana, de bergketen langs de noordwest kust van het Spaanse eiland. Hier leeft de enige eilandpopulatie van de monniksgier ter wereld.
In de jaren ‘80 zouden er nog maar achttien van deze indrukwekkende roofvogels in leven zijn en slechts één broedpaar. The Black Vulture Conservation Foundation (BVCF) werkt sinds 1987 aan de bescherming van de monniksgier in Mallorca. Het goede nieuws is dat er momenteel meer dan driehonderd vogels zijn geteld en meer dan 45 broedparen zijn gespot.
Op een zonnige decemberdag rijden we net buiten het noordelijke, historische stadje Pollença een smal pad op, zoals je die zo veel ziet op het eiland. Maar hier wordt het klimmen geblazen. In een rustig tempo, opgelucht dat ik de scherpe bochten niet hoef te nemen, rijden we steeds verder omhoog. Al klimmend laten de meters hoge dennenbomen de stralen van de winterzon door, totdat oude eikenbomen en velden weelderige olijfbomen in het zicht komen en we de vallei binnen rijden.
Broedplaats voor verschillende roofvogels
Het landgoed heeft een indrukwekkende omvang van 1.000 hectare, waarvan 47 hectare traditionele landbouwgrond waar biologische landbouw wordt bedreven. Dit gebeurt met de technische ondersteuning van de ecologische landbouworganisatie op het eiland, APAEMA (Associació Producció Agrària Ecològica Mallorca). Er wonen ezels, schapen, koeien en berggeiten. Geen mensen, of het moeten de medewerkers zijn in dienst van de Mediterranean Wildlife Foundation die hier komen om het enorme gebied te onderhouden.
Het landgoed is een broedplaats voor onder meer de monniksgier, de visarend en de Eleonora’s valk. Tevens voor de fret. We zien kastanje -, johannesbrood-, en amandelbomen en verschillende fruitbomen, zoals de vijgen- en pruimenboom. Tevens dienend als bescherming en voedsel voor de dieren. Ook vindt hier biologische bijenteelt plaats. De Mediterranean Wildlife Foundation verkoopt vervolgens de biologisch producten, rund- en lamsvlees, en honing en fruit rechtstreeks aan de consument.
Het is een andere wereld waarin ik me opeens bevind. Een abondante wereld eindigend met imposante kliffen die uitkomen in de Balearische Zee. Tegen de rotswanden bevindt zich een oud huis. ’s Avonds moet de sterrenhemel fabelachtig zijn, want in de wijde omgeving is geen enkel straaltje kunstlicht te bekennen. Al rijdend zien we enkele gieren hoog zweven in de lucht. Of we de jonge monniksgier net zo zullen zien zweven, weten we pas later.
Maar dit is nog maar een glimp van de pure schoonheid die het landgoed kent. Als de wandeling in de richting van de broedplaats begint, wordt ik pas echt ondergedompeld in een magisch landschap. Evelyn Tewes, directeur van de stichting, zegt dat het tevens de laatste dag is dat er hier een mens mag komen, want het broedseizoen begint. Tot juli komt in dit gedeelte helemaal niemand, zodat de vogels ongestoord kunnen broeden en leven.
De wandeling duurt zeker een half uur en gaat over stenen, keien en door hoog helmgras. De rozemarijn geurt in overvloed tussen de roze bloemetjes van de rock-rose, beiden zo typisch voor het Mediterraanse landschap. Het gebied eindigt met een klif die majestueus naar beneden daalt in de kalme zee onder onze voeten. Op de kliffen die aan de overkant van de baai uittorenen, is met behulp van de verrekijker een nest te zien. Het nest van de jonge gier bevindt zich ook aan de overkant, maar verder weg.
In dit dromerige uitzicht over de Balearische Zee laten de gieren zich vandaag niet zien, maar ik kan hier wel uren zitten en staren in het diepe blauw. Hier vind je geen schijnwereld, maar puurheid en waarheid. Niets anders lijkt meer belangrijk. Dat effect, het gevoel van tegenwoordigheid en waarachtigheid, waar we vaak zo driftig naar op zoek zijn, reikt de natuurlijke wereld ons gewoon aan. We hoeven ons er alleen maar met open ogen in onder te dompelen. ‘In de natuur is altijd een open boek voor alle ogen,’ schreef de Verlichtingsfilosoof Jean Jacques Rousseau toen al.
Werelderfgoed
Hectiek en chaos komen tot stilstand. Al is het maar voor even. De idyllische Serra de Tramuntana, waar dit allemaal onderdeel van uitmaakt, is dan ook door UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed. En ik begrijp steeds beter waarom. Deze wereld is van onschatbare waarde.
We klimmen nog even wat hoger, stilte is daarbij belangrijk, want de dieren mogen niet gestoord worden. De vogels geven echter niet thuis. De meeste van de genodigden nemen ontelbare foto’s van het sensationele uitzicht, ik ook, alsof we ons de puurheid ervan willen toe-eigenen. Het opnemen van de schoonheid zonder mobieltje bij de hand is maar moeilijk. Het enkel laten bezinken in de geest is niet voldoende. Een afdruk willen we. Een bewijs.
Sinds 2012 is het landgoed Ariant in handen van de Mediterranean Wildlife Foundation. Een uitzonderlijke donatie afkomstig van een natuur – en wild life liefhebbend echtpaar met als doel om habitat te garanderen voor de monniksgier en ander wild life, zoals de havik. Alle aanbiedingen van projectontwikkelaars om Ariant te kopen sloeg het echtpaar af en in plaats daarvan schonken zij het aan de Mediterranean Wildlife Foundation. De stichting draagt zorg voor het behoud van de biodiversiteit en de continuïteit van de traditionele en ecologische landbouwactiviteiten, evenals het behoud van het culturele erfgoed. Het culturele erfgoed van Ariant bestaat niet alleen uit wilde dieren, maar ook uit verdedigingstorens uit de 10e en 15e eeuw en een netwerk van grotten. Helaas te veel om allemaal te kunnen bezichtigen in de paar uur die we hier zullen zijn.
De volgende dag na een overnachting in het klooster Lluc in de omgeving van het bergdorpje Escorca zien mijn partner en ik al fietsend hoog in de ruige bergtoppen een zwerm roofvogels rondzweven. Monniksgieren? Met het blote oog niet waar te nemen. De jonge gier wordt gemonitoord en uit videobeelden weten we dat hij ook hier is geweest. Het heeft iets moois: deze wilde dieren bepalen zelf wel wanneer zij zich aan mij laten zien. In de verte zie ik ze nonchalant zweven. Met bewondering en een tikkeltje jaloezie kijk ik ze na.
Vanuit mijn luie stoel
Momenteel kan ik de jonge monniksgier, zijn ouders en nog een ander paar (wist u dat monniksgieren uiterst kieskeurig zijn en partners voor het leven kiezen?) gewoon thuis vanuit mijn luie stoel zien via de live streaming op het YouTube kanaal van de stichting. Twee dagen geleden zijn nieuwe camera’s geïnstalleerd om de vogels te monitoren. Vandaag heb ik heel wat momenten gekeken. Misschien denkt u, gieren zijn geen mooie dieren, niet aaibaar, bovendien zijn het lijkenpikkers, wat is hier zo fascinerend aan?
Allereerst heeft deze roofvogel een belangrijke rol in het eco-systeem. Doordat de monniksgier enkel kadavers eet (lijkenpikkers dus), zoals karkassen van veedieren, zorgen ze ervoor dat ziektes niet verspreid kunnen worden. Ze ruimen alles op. Ten tweede gaat er van dit dier dat in volle vlucht een spanwijdte heeft van bijna drie meter, een kracht uit waarvoor je niets anders dan eerbied kunt hebben. Hoe ze zweven op de warme luchtstromen laat geen mens onberoerd.
Maar de monniksgier op Mallorca is kwetsbaar doordat schaapherders uit de regio verdwijnen, boeren gifmiddelen gebruiken om roof- en knaagdieren te doden en boeren hun veedieren met de ontstekingsremmer en pijnstiller Diclofenac behandelen, waardoor de gieren met deze middelen besmette kadavers eten. En door toenemend toerisme, zoals steeds meer wandelaars die de hoge paden in de Tramuntana verkennen. Als deze stichting en haar herstelprogramma er niet was geweest, had Mallorca het hoogstwaarschijnlijk zonder de monniksgier moeten doen.
Het jong heeft een naam
De jonge monniksgier, een van de 34 vogels geboren in het afgelopen jaar, is gedoopt tot Onyx, naar de zwarte steen. Of het een mannetje of vrouwtje is, valt nog niet te zien, want het uiterlijk is hetzelfde (dit wordt monomorfe soort genoemd). Dit sterke dier heeft zijn eerste vlucht op 25 september er al ruimschoots opzitten en heeft sindsdien al aardig de Tramuntana weten te verkennen, zelfs het centrum van het eiland, de Pla de Mallorca, waarna het jong weer terugkeert naar het nest om te slapen, uit te rusten en beschutting te zoeken tijdens stormen. Hij is voorzien van een lichte tracker om zijn bewegingen te kunnen waarnemen. Als de camera later weer de jonge vogel vangt en ik op mijn scherm het dier alleen op die hoogte zie zitten, heen en weer wiegend door de wind, heeft het iets aangrijpends, een gevoel waarvoor ik het juiste woord niet helemaal kan vinden. Kracht en kwetsbaarheid lijken zich hier te verenigen.
Vandaag zie ik heel duidelijk op de live-beelden de jonge monniksgier in het nest. Zo af en toe kijkt het recht in de camera. Er is nog een stel. Vorig jaar verloor dit paar het enige ei vanwege de hevige storm Juliette die in februari delen van het eiland teisterde. Nu is het paar druk in de weer met nieuwe voorbereidingen, het nest wordt met door hen meegebrachte takjes in orde gemaakt, wat hofmakerij vindt er plaats, snavels roeren zich in elkaars lange nekken en later in de middag gebeurt het dan echt: de eerste paring van het jaar.
Meer informatie en mogelijkheden om de Fundación Vida Silvestre Mediterránea (FVSM) financieel te ondersteunen vindt u hier: https://fvsm.eu
