‘Lord of the Flies’ (1954) – in het Nederlands vertaald als ‘Heer der vliegen’ – is de debuutroman van William Golding. In het boek overleeft een groepje schooljongens een vliegtuigongeluk boven een onbewoond eiland. Ontheemd en ontredderd moeten ze zich in leven zien te houden in een voor hen onbekende wereld. Dat vraagt om organisatie, want de kleinste kinderen kunnen moeilijk voor zichzelf zorgen.
Protagonist Ralph neemt de leiding, maar krijgt al snel te maken met tegenstand van Jack, een jongen die aanzien wil en daarvoor geen enkel middel schuwt. De machtsstrijd die dat oplevert, wordt steeds grimmiger. Tel daarbij op de angsten die de eilandbewoners ’s nachts uit hun slaap houden, aanhoudende voedselproblemen en primitief gedrag en de afloop laat zich raden. Als een groepje schoolkinderen onder leiding van Jack tijdens een rituele dans tot een hoogtepunt wordt opgezweept, beleeft de mensheid zijn dieptepunt.
Terwijl Als een groepje schoolkinderen tijdens een rituele dans tot een hoogtepunt wordt opgezweept, beleeft de mensheid zijn dieptepunt.
Auteur William Golding verwerkte in zijn debuutroman de gruwelen die hij meemaakte tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn pessimistische kijk op een onvolmaakte wereld leverde hem in eerste instantie weinig erkenning op. Na eerst door tal van uitgevers te zijn afgewezen, besloot uitgeverij Faber & Faber het boek een kans te geven. De uitgever moest moeite doen om van de eerste 3.000 exemplaren af te komen. Daarna zou het nog jaren duren voordat het boek de status verwierf die het nu heeft: veel critici vonden het geweld weerzinwekkend, waardoor thema’s als moraliteit, civilisatie en leiderschap onderbelicht bleven.
Die kritiek is nog steeds niet verstomd. In Nederland noemde Rutger Bregman, bekend van zijn boek ‘De meeste mensen deugen’, de manier waarop Golding de mensheid afschildert ‘onrealistisch’. Bregman en andere critici verwijzen daarbij naar een gebeurtenis in 1965, toen een groep schoolkinderen met een vissersboot strandde op het eiland Tonga. Ze overleefden hun avontuur 15 maanden en vormden een gemeenschap, pasten overlevingsstrategieën toe en legden zelfs een badmintonveld aan.
Illustratie uit ‘Lord of the Flies’, de graphic novel door Aimée de Jongh.
Sprekende illustraties
Dat ‘Lord of the Flies’ – de titel is ontleend aan Beëlzebul, een duivel die in verband wordt gebracht met trots en oorlog – toch uitgroeide tot een klassieker, is te danken aan literatuurcritici die de universele thema’s in Goldings debuutroman opmerkten. Mede dankzij hun aandacht zijn er anno 2024 meer dan 10 miljoen exemplaren verkocht van het boek.
Met oog voor detail en verbluffende technieken weet De Jongh het barbaarse verhaal boeiend in beeld te brengen.
Van zo’n moeilijke start heeft de graphic novel van Aimée de Jongh geen last. Op verzoek van de erven-Golding vertaalde de illustrator – bekend van onder andere ‘De terugkeer van de wespendief’ en ‘Dagen van zand’ – de klassieker naar een beeldroman, die afgelopen september wereldwijd in tientallen talen verscheen. De eerste druk in Nederland was in korte tijd uitverkocht. Inmiddels is het wachten op de derde druk, die ook bij voorbaat is uitverkocht. De graphic novel is onmiskenbaar het werk van De Jongh. Met oog voor detail en verbluffende technieken weet ze het barbaarse verhaal boeiend in beeld te brengen. Gaandeweg verdwijnen de kinderlijke onbevangenheid van de gestrande schooljongens en de ongereptheid van het onbewoonde eiland naar de achtergrond en nemen wreedheid, paranoia en machtswellust de pagina’s over. De Jongh heeft weinig woorden nodig om dat verhaal te vertellen, maar haar illustraties spreken boekdelen. Gezichtsuitdrukkingen, kleine details, contrastrijke uitsneden, close-ups en landschappen in vele kleurschakeringen zorgen ervoor dat je de toenemende wreedheid ademloos bekijkt. En terwijl de rituele dans – ‘Dood het monster! Snijd zijn keel door! Laat hem bloeden! Maak hem af!’– steeds opzwepender klinkt, weet je als lezer: hier wordt een fatale fout begaan.
Cynisch decor
De kracht van deze graphic novel is dat je met de ene na de andere anticlimax in je hoofd nog eens goed kunt zien waar het verhaal vandaan kwam. Tegen de achtergrond van de bloeddorst en gewelddadigheden vormt het maagdelijke eiland dat De Jongh vele pagina’s eerder schetste een cynisch decor.
Wat na het lezen van deze schitterende ‘verstripping’ rest, is een dubbel gevoel. Want hoe deugdzaam onze buitenkant ook is, de mens is ‘geneigd tot alle kwaad’. Het is de verdienste van De Jongh dat ze dat razendknap en realistisch in beeld wist te brengen zónder in stripclichés en overdrijvingen te vervallen.
Boekgegevens
Boektitel: Lord of the Flies
Auteur: William Golding
Adaptatie en tekeningen: Aimée de Jongh
Uitgeverij: Scratch Books
Jaar van uitgave: 2024
Aantal pagina’s: 360
Prijs: € 29,95
