Per Olov Enquist – Het boek der gelijkenissen (208 p.)
Vertaling Cora Polet
Anthos, € 21,95/€ 14,99 (e-book)
_____
Wat voor soort erfenis had hij toegeworpen gekregen?
Of! Was het zo dat hij thuis geboren was, waar hij op een betrouwbaardere manier uit de gulzige schoot van zijn moeder getrokken was en de vader met een stelligere zekerheid had kunnen beweren dat deze moeder inderdaad de moeder van het kind was en hij daarmee de vader?
Vader van de kleine. Wiens broertje met dezelfde naam als hij, doodgeboren!, twee jaar eerder uit zijn moeders schoot was getrokken. Of was hij dat misschien zelf geweest?
Of. Wie was hij eigenlijk? Of wie was hij geworden?
In Het boek der gelijkenissen krijgt een hij-verteller een verloren gewaande, verbrande blocnote met gedichten van zijn vader in zijn bezit, een blocnote die zijn moeder in het vuur had gegooid maar blijkbaar toch uit de vlammen heeft gered. Daarmee barst er iets in hem open. Het document roept vragen op en brengt herinneringen terug.
De hij-verteller, die inmiddels ver in de zeventig is en in wie we schrijver Per Olov Enquist zelf herkennen, realiseert zich dat de tijd begint op te raken. In Het boek der gelijkenissen legt hij een getuigenis af van zijn leven, maar vooral van een voor iedereen verborgen gehouden liefde. Associatief schakelt de hij-verteller tussen heden en verleden. Zo rijst er een beeld van een jeugd zonder vader, omdat die vlak na zijn geboorte overleed en met een strenggelovige moeder, een jeugd waarin religie en waanzin een belangrijke rol speelden.
Zo rijst ook een beeld van een gekweld, zoekend volwassen leven waarin huwelijken stranden en drankmisbruik leidt tot ernstige maagbloedingen en hartoperaties, tegen de achtergrond van een gekoesterde en altijd verborgen gehouden liefde voor de vrouw die van hem op zijn vijftiende een man maakte – een voor hem ‘verlossende’ ervaring. We zien een oude man die twijfelt en zich afvraagt waartoe alles heeft gediend: ‘Maar wat was zijn leven dan geweest? Een stapel boeken en toneelstukken. En hij als een slangenhuid die werd achtergelaten. Was zijn leven dan zijn stapel boeken geweest?’
Zoals Enquist al eerder deed in Een ander leven, heeft hij in Het boek der gelijkenissen bij monde van een hij-verteller ingrijpende gebeurtenissen uit zijn eigen leven omgevormd tot semi-fictie. Het levert intieme en ontroerende literatuur op, en enkele adembenemend mooie passages. Want de verteller mag dan beweren dat hij niet geschikt is om over de liefde te schrijven – ‘Nooit zal hij over de liefde kunnen schrijven. Hij deugt er niet voor. Onbegrijpelijke tekens.’ –, toch is het zo dat Het boek der gelijkenissen een paar van de prachtigste liefdesscènes bevat die ooit zijn geschreven.
