Staatssecretaris Wiebes wil de VAR-verklaring voor zzp’ers vervangen door voorbeeldovereenkomsten voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. Maar vorige week liep hij vast in de Eerste Kamer. Komt het ooit nog goed, met zijn wetsvoorstel Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties?
De Tweede Kamer was al akkoord met het voorstel van staatssecretaris Wiebes (VVD), maar de Eerste Kamer nog niet. Een meerderheid in de senaat vroeg zich af wat nou eigenlijk het probleem was, of dat probleem met de voorgestelde maatregelen wel kon worden opgelost, en of die oplossing dan niet weer allerlei nieuwe problemen creëerde.
Geen handhaving in 2016
Als gevolg daarvan blijven bestaande VAR-verklaringen geldig tot in elk geval 1 april. Zelfstandigen die daar behoefte aan hebben kunnen tot die tijd zelfs een nieuwe aanvragen. Hun opdrachtgevers zijn dan gevrijwaard van naheffingen voor de loonbelasting en de sociale premies.
Na 1 april kunnen (niet: moeten) opdrachtgevers om die zekerheid te krijgen werken met voorbeeldovereenkomsten die de Belastingdienst publiceert. Uit die overeenkomsten moet blijken dat de arbeidsrelatie die daarbij wordt aangegaan van dien aard is, dat er geen verplichting uit voortvloeit om loonbelasting en premies af te dragen.
In de praktijk betekent dat, dat er geen sprake mag zijn van een ‘gezagsverhouding’ tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Afspraken over het resultaat zijn oké, controle over hoe dat resultaat tot stand komt niet.
Pas vanaf 1 januari 2017 zal de Belastingdienst actief gaan controleren of de arbeidsrelaties op de werkvloer ook echt in overeenstemming zijn met de papieren werkelijkheid van de voorbeeldovereenkomsten.
Druk overleg
Deze week werd er in Den Haag al meteen druk overleg gevoerd over hoe het best de overgang van het ene stelsel naar het andere kan worden gemaakt. Daar was het in de haast die staatssecretaris Wiebes had tot nu toe namelijk nog niet van gekomen.
Behalve VNO-NCW en MKB Nederland nemen ook de belangenorganisaties van zzp’ers deel aan het overleg met het Ministerie van Financiën en de Belastingdienst.
In die besprekingen staan ook de voorbeeldovereenkomsten ter discussie die de Belastingdienst afgelopen weken al op zijn website heeft gepubliceerd. Want die bleken al meteen niet de beloofde zekerheid te bieden die bona fide opdrachtgevers en opdrachtnemers nodig hebben om zaken met elkaar te doen.
Nog geen gelopen race
Merkwaardig bij dit alles is, dat bijna alle betrokken marktpartijen voetstoots lijken aan te nemen dat het voorstel dat aan dit alles een wettelijke basis moet geven, de komende maanden alsnog door de Eerste Kamer wordt aangenomen.
Helemaal zeker kan staatssecretaris Wiebes daar echter niet van zijn. Tijdens de eerste fase van de behandeling plaatste de Eerste Kamer al uiterst kritische kanttekeningen bij het voornaamste uitgangspunt van de wet.
Nut en noodzaak
De Wet DBA zou nodig zijn om de zogenaamde ‘schijnzelfstandigheid’ aan te pakken. Die term verwijst naar situaties waarin mensen als zelfstandige worden ingehuurd voor werkzaamheden die volgens de geldende wet- en regelgeving horen te worden uitgevoerd onder het regime van de loonbelasting. Dat gebeurt vast, maar het weinige serieuze onderzoek dat in die richting is gedaan wijst bepaald niet op een probleem van grote omvang.
Maar zelfs al zou het aantal schijnzelfstandigen problematisch hoog zijn, dan was nog niet duidelijk hoe de voorbeeldovereenkomsten daar wel een eind aan zouden kunnen maken terwijl de VAR-verklaring dat niet kon. Hoeveel overleg de staatssecretaris ook met het veld voert over de manier waarop zijn voorbeeldovereenkomsten vorm krijgen en ingevoerd worden, dat zal de senaat er nooit van overtuigen dat ze als zodanig nuttig en noodzakelijk zijn.
Politieke dynamiek
Een complicerende factor extra voor staatssecretaris Wiebes is dat premier Rutte tijdens de algemene politieke beschouwingen de Tweede Kamer heeft toegezegd dat die eind van deze maand alsnog de gelegenheid krijgt te discussiëren over de uitkomsten van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek ZZP.
Tot dan toe had het kabinet de publicatie van dat onderzoek getraineerd, en normaal gesproken hadden de uitkomsten niet meer betrokken kunnen worden bij de behandeling van het wetsvoorstel Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties.
De Tweede Kamer had zich daar morrend bij neergelegd, maar het is moeilijk voorstelbaar dat oppositie zich deze onverwachte herkansing zal laten ontgaan. Daarbij kan zo maar de insteek van het wetsvoorstel zelf opnieuw ter discussie komt te staan, of in elk geval de restrictieve uitleg die de Belastingdienst daaraan blijkt te geven.
Als dat gebeurt, kan er zich de komende weken zo maar een politieke dynamiek ontwikkelen waarin het plan van Wiebes alsnog schipbreuk leidt.
ZZP-expert Pierre Spaninks schrijft hier (bijna) wekelijks over de achtergronden bij het nieuws. Like zijn pagina op Facebook.
