Eén van de beroemdste sporters die Utrecht voortbracht is Anton Geesink – samen met Marco van Basten. Dat besef was er al snel, want op Nieuwjaarsdag 1966 werd in deze stad een straat naar de judoka vernoemd. Utrecht is daar sowieso goed in, want daar is ook het sportpark Marco van Basten en het Jochem Uytdehaage Plantsoen.
Vier jaar na zijn dood wordt Geesink door zijn stad opnieuw belicht met een expositie in het Utrechts Archief. Ook is zijn persoonlijke archief geïnventariseerd, waardoor dit vanaf eind deze week open is voor onderzoek. Geesink liet namelijk een enorm persoonlijk archief achter, dat lag opgeslagen op zijn kantoor aan de Anton Geesinkstraat 9 – 13. Anton jr. schonk het materiaal aan het Utrechts Archief, dat hiervan een inventarisatie maakte.
“Geesink bewaarde alles,” zegt Roosje Keijser van het Utrechts Archief. En dat is te zien, want het betreft documenten, verslagen, aantekeningen, correspondentie, krantenartikelen, financiële administratie, beeld- en audiomateriaal, boeken en zo’n 14.000 foto’s, zowel privé als persfoto’s. De uiteindelijke omvang van het archief is daarmee zo’n veertig meter geworden, waarvan ongeveer zeven meter aan beeldmateriaal en één meter aan bewegend beeld- en audiomateriaal.
Van de oorspronkelijke collectie op de Anton Geesinkstraat is relatief weinig verwijderd. “Omdat Geesink zo bijzonder is geweest, en zo verschrikkelijk veel heeft gedaan, “ verklaart Keijser. “In een ander geval hadden we wel wat meer weggegooid.” Volgens de inventarisatie is ongeveer 2,5 meter aan dubbelen en concepten vernietigd.
IOC-documenten
Bijzonder interessant is het deel over het IOC, waarvan Geesink van 1987 tot aan zijn dood in 2010 lid is geweest. Daar is gelukkig veel bewaard van gebleven, schrijven de samenstellers van de archiefinventarisatie: ‘Vanaf zijn benoeming tot lid van het Internationaal Olympisch Comité is Anton Geesink, in het besef van de wenselijkheid en de noodzaak om verantwoording van zijn handelingen en activiteiten te kunnen afleggen, belang gaan hechten aan het uitvoerig vastleggen, archiveren en bewaren van de neerslag daarvan. Over de periode 1988-2010 zijn in zijn archief derhalve veel stukken bewaard gebleven.’
Overigens is nog niet alles uit deze periode gedeponeerd in het archief, want een groot deel van de archivalia van 2000 tot aan 2010 is nog in bewaring bij zijn voormalig secretaris. ‘Het is de bedoeling deze archivalia op termijn te integreren in het archief,’ belooft het Utrechts Archief.
Map 823: prins Willem-Alexander
Een belangrijk deel van die veertig meter betreft dus zijn tijd als sportbestuurder, vooral omdat Geesink lid was van het IOC in een tijd dat er erg veel gebeurde. De Olympische Spelen werden in de afgelopen 25 jaar steeds commerciëler en prestigieuzer, waarmee de belangen van dit evenement en het organiserende comité groeiden. Aan het einde van de vorige eeuw leidde dat tot een reeks schandalen, die het IOC in grote problemen bracht, inclusief Geesink zelf.
Het archief is echter groter dan alleen zijn bestuurswerk, want ook andere zaken uit zijn leven zijn hierin terug te vinden, zoals over zijn huizen, de reizen voor werk en vakantie en zijn leven als judoka én worstelaar. Het spreekt echter voor zich dat er allereerst belangstelling is voor de stukken over IOC en NOC*NSF.
Uit de inventarisatie blijkt in ieder geval dat hierover volop interessant materiaal is. Map 823 bijvoorbeeld: ‘Stukken betreffende de benoeming van een tweede vertegenwoordiger van het IOC in Nederland, 1997-1999.’ Het gaat hier om de aanstelling van – toen nog – prins Willem-Alexander tot IOC-lid, waarvoor ook Ard Schenk, Wouter Huibregtsen en Erica Terpstra in de race waren. Deze affaire werd uiterst pijnlijk na een artikel in de Volkskrant, waarin Huibregtsen de kroonprins een judas noemde. De vraag is wat deze map precies bevat en of die nieuw inzicht geeft in de toenmalige relatie tussen de huidige koning en het IOC-lid Geesink.
Map 964: Salt Lake City
Een andere explosieve affaire waarbij Geesink was betrokken, was het onderzoek naar het gedrag van IOC-leden tijdens het omkoopschandaal rond de Winterspelen van 2002 in Salt Lake City. Dit is terug te vinden in map 964, waaronder de waarschuwing, die het IOC in 1999 aan Geesink had gegeven, omdat hij via een aan hem gelieerde stichting 5000 dollar had ontvangen van het organisatiecomité van Salt Lake City. Martin Franken, voormalig assistent van Geesink, zei in 2011 echter in het Algemeen Dagblad dat die waarschuwing nooit was gegeven. Net als bij map 823 over de benoeming van Willem-Alexander tot IOC-lid kunnen we wellicht nieuwe inzichten krijgen. In ieder geval is hierin het bankafschrift opgenomen waarmee de 5000 dollar naar Nederland werd overgemaakt.
Map 939 en 944: de Winterspelen in Nagano
Ook voor internationale onderzoekers ligt er interessant materiaal, zoals over de omkoopschandelen bij de Winterspelen van 1998 in Nagano. In 2006 verscheen hierover een vernietigend onderzoeksrapport van de lokale overheid in Nagano, waarin werd verondersteld dat per IOC-lid gemiddeld $5.700 was uitgegeven aan geschenken in plaats van de vereiste $20. Verder werd er per IOC-lid $46.500 besteed om die te vermaken, waarmee dat dan ook was. Nota bene IOC-voorzitter Samaranch had de duurste cadeaus in ontvangst genomen: een zwaard, dure kimono’s en schilderijen ter waarde van enkele tienduizenden euro’s. Dat was tenminste de schatting, want de complete administratie van deze Winterspelen was verbrand zodat er geen bewijsmateriaal meer is voor verder onderzoek.
Misschien kan die onderzoekscommissie uit Nagano daarom map 939 eens opvragen met stukken over de keuze voor en de voorbereiding, organisatie en evaluatie van de Winterspelen van 1998. Of map 944 met een persoonlijke evaluatie van Geesink van deze Winterspelen. Wellicht valt daar zestien jaar na afloop eindelijk eens bewijs te vinden van de schandalen, die zich in 1998 in IOC-kring afspeelden. En dan niet omdat Geesink daar zelf mee te maken zou hebben, maar simpelweg omdat hij dat materiaal niet heeft verbrand, zoals in Japan wel is gebeurd.
Map 1042: ruzie met NOC*NSF
Bovenstaande archiefmappen zijn allemaal openbaar, waarvoor de familie Geesink nadrukkelijk toestemming heeft gegeven. Zowel het IOC als NOC*NSF is ervan op de hoogte dat die over enkele dagen worden vrijgegeven. Zo zijn er ook mappen die gaan over de relatie tussen Geesink en NOC*NSF. Inventarisnummers 1042, 1043, 1045 en 1046 bijvoorbeeld bevatten een klaagbrief uit 1997 van de bestuurders van NOC*NSF over Geesink en stukken uit 2002 en 2003 over de langdurige conflicten met Hans Blankert, die als voorzitter van NOC*NSF zelfs nog heeft geprobeerd om Geesink zijn lidmaatschap van het IOC te ontnemen.
Zowel de expositie ‘Alles voor de sport’ als het archief van Geesink is vanaf vrijdag 24 oktober te zien in het Utrechts Archief. De tentoonstelling is gratis toegankelijk en loopt tot 19 april 2015. De expositie is aan de Hamburgerstraat 28; de archieven liggen in de studiezaal op de Alexander Numankade 199.
