Ik ken hem als een van de verstandigste politici in Irak. En niet alleen omdat we in Nederland samen in een bestuur hebben gezeten. De Nederlandse Koerd Fuad Hussein trapte het tot minister van Buitenlandse Zaken van Irak. Een positie die waarschijnlijk het best bij hem past van al zijn politieke functies sinds 2003. En hij is alweer aan een tweede termijn bezig.
Hij maakt zich grote zorgen over de gevolgen van de oorlog in Gaza voor de hele regio, zegt hij tegen Al-Monitor. ‘Ik ben bang dat het vuur in Gaza ons allemaal zal verbranden als de VS er niet in zouden slagen om het conflict te beëindigen of om de situatie goed te managen.’
Hij zegt er bij Washington op te hebben aangedrongen druk uit te oefenen op Israël om een staakt-het-vuren af te kondigen. Want volgens hem zijn de Amerikanen de enigen die nog invloed hebben in Tel Aviv. Tegelijkertijd heeft de Iraakse premier Sudani er bij de pro-Iraanse sjiitische milities in Irak op aangedrongen op te houden met hun aanvallen op Amerikaanse doelen. Die zijn sinds het begin van de oorlog zo toegenomen dat Amerikaanse militairen in Irak vrijwel constant in bunkers zitten.
Partner
De milities zien de VS als direct betrokken in de oorlog in Gaza. ‘Amerika is een partner in deze strijd en in het doden van Palestijnen,’ zei woordvoerder Jaafar al-Husseini van Kataib Hezbollah tegen journaliste Simone Foltyn. ‘Wat er nu gebeurt wat betreft het aanvallen van Amerikaanse bases is een natuurlijke reactie van de verzetsstrijders.’
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken kwam onlangs naar Bagdad om erover te klagen, en de volgende dag bracht Sudani zijn boodschap over in Teheran. Daar komen de opdrachten immers vandaan voor de ‘proxi’s’, Iraakse milities zoals Kataib Hezbollah die door Iran betaald en aangestuurd worden. De opzet is om de Amerikanen uit Irak en Syrië te verjagen, maar Hussein benadrukt dat dit via dialoog moet gebeuren, en niet via aanvallen.
Hussein is persoonlijk betrokken bij de shuttle diplomatie tussen de VS en Iran. ‘Als er spanningen zijn tussen Washington en Teheran, heeft dat directe gevolgen voor Irak en de Iraakse interne politiek. Dus het is in het belang van beide landen om hun problemen vreedzaam op te lossen.’
Hij gaat ervan uit dat Iran niet wil dat het conflict escaleert. Bovendien heeft de hoogste geestelijk leider van de sjiieten in Irak, ayatollah Sistani zich onthouden van een oproep tot gewapende actie toen hij zijn steun uitsprak voor de Palestijnen. Voor de meeste leden van de milities is dat bepalend, al zijn er ook die de Iraanse geestelijk leider Khamenei volgen.
Gerichte aanval
Het zijn vooral die milities die doorgaan met hun aanvallen. Nadat de Amerikanen wekenlang daar alleen in Syrië op reageerden met tegenaanvallen, voerden ze deze week een gerichte aanval uit op doelen van een van de milities in Irak. Kataeb Hezbollah meldde dat daarbij vijf van haar leden waren omgekomen.
Volgens de Amerikanen waren het discrete en precisie aanvallen op twee locaties, en met name een reactie op aanvallen op de Al-Assad basis waarbij acht Amerikanen gewond raakten. Het doel is om de groep ervan te overtuigen daarmee op te houden. Vanwege het risico voor escalatie protesteerde Fuad Hussein bij de Amerikanen tegen de actie. Niemand denkt dat de aanvallen erdoor zullen eindigen.
De angst dat dit soort aanvallen over en weer Irak in de oorlog trekken leeft ook bij de Koerdische president Nerchirvan Barzani. Tijdens een forum in Duhok waarschuwde hij dat Irak enorm zou lijden als dat gebeurt. ‘Wij in Irak en de Koerdistan Regio moeten voorzichtig zijn,’ waarschuwde hij.
De Koerdische president heeft zijn zorgen onlangs tijdens een bezoek aan Parijs gedeeld met de Franse president Macron met wie hij bevriend is. In Duhok bezwoer hij dat het tijd is om de basis van het conflict op te lossen, waarbij hij pleitte voor een tweestaten-oplossing. Opvallend is dat Fuad Hussein zover niet wilde gaan; hij sprak alleen over het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen, in een duidelijke poging zijn onderhandelingspositie met Iran niet te schaden.
Koerden
Een escalatie van het conflict in Gaza kan voor de Koerden niet goed aflopen. Want Iran en haar proxi’s zijn zeker niet vergeten dat Israël in 2017 de enige staat was die de Koerden steunde toen ze ondanks internationale waarschuwingen hun onafhankelijkheidsreferendum toch doorzetten. Het zal evenmin hen ontgaan zijn dat de Koerden hun olie vooral aan Israël verkochten, tot de export via Turkije eerder dit jaar stil kwam te liggen.
Dat geldt ook voor het feit dat de Koerden de Amerikanen hebben toegestaan een van de grootste consulaten van het Midden-Oosten bij Erbil te bouwen. Plus dat ze hen een oud vliegveld uit Saddams tijd bij Harir in gebruik hebben laten nemen als hun militaire basis.
Toch gebruikte de Koerdische premier Masrour Barzani in zijn openingsspeech voor hetzelfde forum het Palestijnse conflict om erop te wijzen dat het Koerdische al evenmin is opgelost. Hij drong aan op ‘een frisse blik op hoe wij als Koerdistani’s met onze buren samenwonen.’
Stilte
‘Dertig jaar lang wordt de roep om een tweestaten-oplossing voor de Palestijnen en de Israëliërs gezien als juist en noodzakelijk. Koerden hebben dezelfde rechten en waardigheid geëist, maar onze zaak is vaak in de steek gelaten. Hoe verzoen je luide steun voor het ene goede doel met oorverdovende stilte voor een ander?’
En, vroeg hij zich af, ‘zijn de mensen in Gaza vandaag beter af dan ze voor 7 oktober waren? Ik denk dat het antwoord duidelijk is. Onschuldige mensen betalen de prijs. Wij verwerpen oorlog, we verwerpen aanvallen op burgers. We geloven dat er een vreedzame oplossing moet zijn voor elk conflict in het Midden-Oosten. ’
Daarmee doelde hij vast niet alleen op de raketten van de Iraakse milities die ook in de Koerdistan Regio Amerikaanse doelen raken (zoals het vliegveld van Harir). Maar ook op de Turkse aanvallen, die nog steeds met grote regelmaat plaatsvinden, op doelen van de Turks Koerdische verzetsorganisatie PKK op Iraaks-Koerdisch gebied. En op de druk van Iran om Iraans-Koerdische verzetsgroepen te ontwapenen en uit hun kampen en bases te verhuizen, weg van de grens.
De Koerden zijn in geen positie om zich tegen deze grote, machtige buren te verzetten. En dat hebben ze gemeen met de Palestijnen ten opzichte van de Israëliërs. Barzani werkt echter samen met Ankara, wat hem niet in dank wordt afgenomen. Maar het leidt evenmin tot verzet. Al wint de PKK er wellicht door in aanwas. Duidelijker is een politieke apathie onder Koerden, die met het uitblijven van oplossingen voor hun zaak het vertrouwen in hun leiders verliezen.
Saddam
En wat betreft de Palestijnse zaak is er geen Koerd die je niet zal vertellen hoe dictator Saddam Hussein de Palestijnen steunde en beloonde voor aanslagen op Israëliërs. Terwijl hij de eigen minderheid, de Koerden, onderdrukte en vermoordde. De Iraakse Koerden hebben jaren van verzet achter de rug, en zagen die na Saddams val beloond met een autonome status binnen Irak.
De twee conflicten zijn daardoor allang niet meer echt vergelijkbaar. Behalve misschien dat in beide gevallen zelfbestuur moeilijker bleek dan verwacht, en verzandde in broederstrijd en corruptie. Barzani heeft gelijk dat de wereld zich heeft afgekeerd van de Koerdische zaak. Dat gold ook voor de Palestijnse. En hij zit vast niet te wachten op een aanleiding zoals de geweldsexplosie in Gaza om de steun van de wereld te herwinnen.
