Het begon ooit met een ‘geintje’. Hij zou €50,- krijgen als een collega drie eieren op zijn voorhoofd kapot mocht slaan. De collega sloeg twee eieren stuk en betaalde niet. Sindsdien werd hij structureel en langdurig gepest, totdat hij ‘over het randje’ ging.
Hoe collegiaal
Brandweerman Memet Yildirir werd jaren gepest door zijn collega’s van de Amsterdamse brandweer. Uiteindelijk kon hij er niet meer tegen. Yildirir sloeg eind 2019 de hand aan zichzelf op zijn kazerne aan de Marnixstraat. Uit gesprekken met betrokkenen en documenten in handen van NRC blijkt dat de werkgever, de gemeente Amsterdam, weigerde het verband tussen de treiterpartijen en de suïcide serieus te onderzoeken.
Psychose
De weduwe, Semra Aytemür, is ongelukkig met de manier waarop de korpsleiding en de burgemeester de dood van haar man hebben afgehandeld. Zij drong bij de korpsleiding herhaaldelijk aan op een onafhankelijk onderzoek, naast dat van de recherche. Het OM deed deze aanbeveling ook. De brandweercommandant wilde dit niet omdat de collega’s te getraumatiseerd zouden zijn. De weduwe heeft met bewijsmateriaal ondersteund dat haar geliefde letterlijk is doodgepest. Eerder kreeg hij reeds te maken met een psychose en een burnout. Begin december 2019 was hij opnieuw in de war en stak hij zijn collega en ‘opper-pestkop’ in de rug met een schaar. Daarna verwondde hij zichzelf met een mes en pleegde hij zelfmoord. In zijn jas zat een briefje met een cynisch ‘bedankje’ aan zijn collega’s.
Strafbaar stellen
Vandaag begint de week tegen het pesten. Daarbij wordt vooral aandacht besteed aan pesten op school. Maar hoe willen we in hemelsnaam kinderen leren dat pesten feitelijk een misdrijf is als ‘grote mensen’ het foute voorbeeld geven? Er is lesmateriaal, er zijn zogenaamde ‘pestprotocollen’ op scholen aanwezig, maar dat blijkt niet genoeg. Pesten zou verboden moeten worden. Momenteel is het echter op zich niet strafbaar. Hooguit kunnen pesters strafbare feiten plegen waarvoor ze vervolgd kunnen worden. In verschillende Amerikaanse staten en België is het bij wet geregeld als vorm van ‘belaging’. In 2014 vond een meerderheid van de Nederlanders dat pesten in zware gevallen hier ook strafbaar moet zijn, iets waar de kinderombudsman zich hard voor maakt. Margrite Kalverboer in het AD: “We moeten naar een strafbaarheidstelling van pesten. Dat is nog steeds geen aanpak van het fenomeen, maar dan laat je zien hoe ernstig dit wangedrag is. Want de gevolgen van pesten zijn levensgroot.”
Trauma’s
Pesten vaak wordt gebagatelliseerd en het fenomeen wordt onderschat. ‘Daar word je hard van’ krijgen slachtoffers vaak te horen. Of het nu kinderen zijn die op school of daar buiten belaagd worden of volwassenen die structureel ‘de sjaak’ zijn op hun werk. Een plaagstootje is echt wat anders dan structureel treiteren. Ik zelf ben door mijn werk als vertrouwenspersoon altijd weer even verbaasd als geschokt wanneer ik de diepe traumasporen van de pestslachtoffers verneem. Neem nu genoemde brandweerman, die door zijn ‘volwassen collega’s’ tot het alleruiterste gedreven werd? In al dergelijke situaties gaat het over pesters, meelopers (maken deel uit van de groep) en wegkijkers. Die laatsten zijn leidinggevenden en/of bestuurders die wettelijk verplicht voor een veilige werksituatie zouden moeten zorgen.
Leraren die het ‘voordoen’
Hoe ziet zoiets er in de praktijk uit? Een aantal jaren geleden pleegde een volwassen vrouw zelfmoord, omdat ze tot dit einde getergd werd door haar werkomgeving. En zij was notabene lerares! Caroline Dijkman was volgens haar persoonlijke omgeving een positieve, sterke vrouw totdat een aantal collega’s op de middelbare school waar ze les gaf, haar gingen pesten. De schoolleiding hield de pesters de hand boven het hoofd, terwijl zij steeds dieper in de put raakte. Ook het schoolbestuur reageerde niet adequaat op haar klachten. Caroline werd naar de afgrond gejend, genegeerd en geschoffeerd. En ook zij sloeg de hand aan zichzelf. In haar afscheidsbrief legde ze uit dat haar depressie het gevolg was van haar niet aflatende pestende collega-leraren. Uit onderzoek bleek hoe haar hel eruit moet hebben gezien. Als ze speciaal gekomen was voor een vergadering, werd die plotseling afgelast en als ze van niets wist, werd haar verweten dat ze afwezig was. Niet incidenteel, maar structureel. Ze werd getreiterd, buitengesloten en voor schut gezet. ‘Lekker clubje’, zo’n docentencorps, nietwaar? Volgens haar echtgenoot veranderde ze van een vrolijke vrouw tot iemand die op het ravijn afging.
Ook online
Voor pesters is het moeilijk om te praten over hun situatie, omdat het er vaak alleen maar erger door wordt. Juist ook door de meelopers en de wegkijkers. Pesten is een groepsproces. Dat wil zeggen dat elk lid van die groep de verantwoordelijkheid draagt om er iets aan te doen. Juist ook de meelopers en mensen die toekijken, maar niets doen. Alleen als zij zich bewust worden van hun rol, hierover nadenken én erover praten, kan het doorbroken worden. Daarbij gaat het pesten in de fysieke wereld vaak ook nog door in de digitale wereld, bijvoorbeeld in Facebook- of app-groepen. Ook dan is de rol van de omgeving belangrijk. Iemand moet het doorbreken, iemand moet het kappen, voordat het te laat is en het slachtoffer voor de rest van zijn leven beschadigd is of zoals in genoemde voorbeelden naar ‘de eeuwige rust’ is gegaan.
Hyena’s zijn fatsoenlijker
Of je nu 9 jaar bent of 39 jaar: realiseer je dat doodpesten altijd begint met ‘een grapje’, ‘een geintje’. Ik zet het tussen aanhalingstekens omdat humor niet om te lachen is in het geval dat het op de persoon gespeeld wordt. Ja, bij mensen hoog en droog die daar tegen kunnen. Maar degenen die als kind al structureel gepest zijn, of zij die daar later in hun leven mee te maken krijgen, zijn geen eerlijke partij. Dat is als een groep hyena’s die samen achter één lammetje aan gaan en haar open rijten en opvreten. En dan doen hyena’s dit meestal als de prooi al dood is. Wat dat betreft zijn pestende mensen dus erger dan roofdieren! En ik kan het weten, want ik ben opgegroeid met een gehandicapte broer. Ik heb de pesters gezien, ze ontweken mijn blik, ik heb mijn broer letterlijk uit de klauwen van zogenaamde ‘onschuldige straatschoffies’ moeten trekken. Het kostte me zelfs een voortand, maar dat doe je voor je familie.
Kapot
Je hoeft niet gehandicapt te zijn of roodharig of brildragend om slachtoffer te worden . Kinderen zowel als volwassenen weten in groepsverband haarfijn de zwakke plekken van een eenling te vinden. Iedereen heeft tijdens deze coronacrisis de mond vol over het immuunsysteem. Weet je wat het aller- aller-ondermijnendste is? Stress! Daar ga je namelijk geestelijk én lichamelijk kapot aan. Gepeste kinderen en volwassenen leven onder voortdurende hoogspanning.
Waar sta jij?
Slachtofferschap is iets heel anders dan slachtoffergedrag. In dat laatste zijn vooral de pesters zelf goed. “Ja maar meester, hij—-” De gepeste zelf is allang murw gebeukt. Mijn tip: probeer eens met een andere blik te kijken naar die collega met die andere visie, dat andere uiterlijk en/of die andere manier van spreken. Dat is namelijk de diversiteit waar we allemaal zo hoog over opgeven. Daar kan je organisatie, bedrijf of project alleen maar beter van worden. Of vraag eens door bij dat teamlid die zijn of haar mening nauwelijks geeft. Steek vooral je kop niet in het zand als je pestsymptomen vermoedt! Je wilt echt geen suïcide op je geweten hebben. Want dan helpt het echt niet meer als je zegt: ‘Ja maar, zo hadden we het niet bedoeld!’
