Het is vrijdagmiddag 29 augustus, een zaaltje in Utrecht, gevuld met zo'n 100 leraren, onderwijsadviseurs en -begeleiders, studenten, ouders, onderwijsvernieuwers. Ze zijn gekomen voor de presentatie van een boek en de trailer van een nog te maken documentaire rond die ene vraag: wat is het doel van onderwijs? Het gratis te downloaden boek bevat honderd antwoorden van honderd respondenten: leerlingen, leraren, schooldirecteuren, maar ook ondernemers, een tv-presentator, een ambtenaar, een ‘drop out’ uit het onderwijssysteem en een wetenschapper.
Zoals Bob van Tiel van de Radboud Universiteit: ‘Onderwijs moet mensen duidelijk maken dat niets is wat het lijkt.’ Met de twee publicaties willen de makers een miljoen Nederlanders inspireren hun eigen antwoord te formuleren en te delen, bijvoorbeeld via sociale media. Voor de documentaire kunnen ze dat doen door hun visie op video te zetten en die in te sturen.
Voorbereiden op het leven
Het boek en de documentaire zijn een initiatief van drie organisaties: Danaë Onderwijsinnovatie, Tasty Green Lifestyle Experience en Operation Education. Ze willen vooral een dialoog op gang brengen. ‘De systemen en modellen die de afgelopen 150 jaar prima functioneerden, doen dat in de huidige context niet meer’, zegt Claire Boonstra, oprichter van Operation Education.
Ze formuleert haar eigen antwoord op de grote vraag: ‘We hebben andere dingen nodig: extreme talenten, mensen die buiten de lijntjes kunnen kleuren. Onderwijs vertelt kinderen nog altijd: pas je aan aan de structuur, haal een zo hoog mogelijk diploma, dan komt het vanzelf goed. Maar is dat zo? Gaat het niet veel meer om herkennen hoe je in elkaar zit, je talenten, je persoonlijkheid, je motivaties, je identiteit ontdekken en ontplooien en beseffen wat jou uniek maakt om dat vervolgens zo te ontwikkelen dat je duurzaam een waardevolle bijdrage kunt leveren aan de maatschappij?’
Boonstra hoopt vooral op meer diversiteit in het onderwijsaanbod. ‘We hebben vrijheid van onderwijs. Laten we daar veel meer gebruik van maken. En voor kinderen en ouders geldt vooral: denk na over wat je echt belangrijk vindt en kies vervolgens wat bij je past.’
We hebben mensen nodig die buiten de lijntjes kunnen kleuren
Drie functies van onderwijs
Wat is het doel van onderwijs? Het is een vraag van alle tijden. Het ministerie van OCW beantwoordde hem bijvoorbeeld in 2006, in het boekje waarin de kerndoelen voor het basisonderwijs staan beschreven. ‘Onderwijs heeft drie belangrijke functies: het draagt bij aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen, het zorgt voor overdracht van maatschappelijke en culturele verworvenheden en het rust kinderen toe voor participatie in de samenleving.’
Die drie elementen komen terug in de antwoorden in 'Wat is het doel van onderwijs?', met alle denkbare variaties in balans én de vertaling naar het hoe en wat. Gaat het vooral om het ‘vergaren van kennis’ of juist om ‘leren leren’, om ‘jezelf te ontdekken en te durven zijn’ of eerder om ‘kennis, kunde en wijsheid bij te brengen om een bijdrage te kunnen leveren aan de maatschappij’? Filosoof, historicus en auteur van De Correspondent Rutger Bregman, een van de honderd geciteerden in het boek, zoekt het vooral in minder focus op economische motivaties voor de inrichting van het onderwijs. ‘Juist in de 21e eeuw zal het onderwijs niet alleen moeten voorbereiden op de arbeidsmarkt, maar in de eerste plaats op het leven.’
Een goede baan
De initiatiefnemers willen vooral ook kinderen en jongeren betrekken bij de discussie, zegt Dafne Swart Wychgel, oprichter van Danaë Onderwijsinnovatie. ‘Zij weten namelijk heel goed waar zij mee bezig willen zijn, waar zij meer van willen weten, wat zij graag doen. Als zij zich veilig voelen en gesteund, volgen zij hun eigen pad. Iedereen is anders, laten we daar recht aan doen en met het onderwijs ze de middelen en begeleiding bieden waar ze om vragen.’ Zo komt in het boek de negenjarige scholier Salahdin el Omari aan het woord. Zijn idee over het doel van onderwijs? ‘Kinderen slim(mer) maken zodat ze later makkelijker een goede baan kunnen vinden.’ edz.nu
'Wat is het doel van onderwijs?' is gratis te downloaden op de website www.watishetdoelvanonderwijs.nl.
Operation Education is ook een van de initiatiefnemers van het boek ‘Onderwijshelden. 58x het bewijs dat het kan’ dat op 13 september aanstaande gepresenteerd wordt.
Klik voor meer verhalen van Erno Mijland op Blendle/Cafeyn
