Dat vrouwen in het Midden-Oosten niet gelijk zijn aan mannen zal niemand zijn ontgaan. Dat ze voor hun 25ste getrouwd horen te zijn, is wellicht minder bekend. En hoeveel geld hun toekomstige echtgenoot daarvoor moet neertellen, nog veel minder.
Dit verhaal komt uit Irak, maar het had net zo goed ergens anders in het Midden-Oosten kunnen spelen. Want het principe van de bruidsschat speelt nog op heel veel plekken.
Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven
Mijn ervaring in Iraaks-Koerdistan begint ermee, dat de moeder op zoek gaat naar een bruid voor haar zoon. De ouders van de uitverkorene leggen zo’n verzoek dan aan haar voor. Ze kan weigeren of akkoord gaan. Zelfs als, zoals bij veel moderne jonge paren tegenwoordig, de partners elkaar zonder die tussenkomst vonden, dan nog komt er een heel toneelspel op gang.
Hand
Eerst komen de moeder en zussen van de beoogde bruidegom op bezoek bij de vrouwen in het gezin van de bruid, vragen om haar hand en brengen de onderhandelingen op gang. Er moeten afspraken worden gemaakt over de bruidsschat en het bedrag dat de echtgenoot moet ophoesten in geval van een scheiding. Over de datum waarop de imam wordt besteld om het trouwcontract te maken, de gang naar de rechtbank om dat te formaliseren en bij een verschil in geloofsachtergrond onder welke denominatie het huwelijk plaatsvindt.
En dan zijn er de henna-party voor vriendinnen en vrouwelijke familie, en natuurlijk het spetterende bruidsfeest voor zoveel mogelijk gasten. En pas na dat feest ben je echt getrouwd. Tot zolang moet het bed nog wachten. Ik weet niet zeker hoeveel jonge paren zich daaraan houden, maar dit is zoals de gebruiken het dicteren.
Na die eerste afspraak volgt een ontmoeting tussen de bruidegom en zijn vader en broers, met de mannen in het gezin van zijn bruid. De vader van de bruid moet bepalen of de jongeman geschikt is. Past hij in de familie, heeft hij voldoende status, biedt hij de dochter een toekomst, klikt het? Want in Irak trouw je niet alleen je partner maar ook zijn of haar familie. Familieleden staan niet alleen om de haverklap op de stoep of verwachten het stel op bezoek, vaak trekt dat zelfs in bij zijn familie.
Verbijsterd
De onderhandelingen over de bruidsschat zijn nu in volle gang. Die worden door de vrouwen gevoerd, maar natuurlijk met medeweten en goedkeuring van de mannen. Daarbij gaat het om goud, dat meestal in de vorm van sieraden aan de bruid wordt gegeven, en dat ook na een scheiding van haar blijft.
Ik was verbijsterd te horen om welke bedragen het daarbij kan gaan. Soms loopt het op tot een kilo goud of nog meer, en gaat het om bedragen van wel 50.000 dollar. Nog hogere bedragen worden genoemd als boete voor de man bij een scheiding.
Ik sprak een jong stel dat zich uiterst ongemakkelijk voelde bij deze onderhandelingen. De goedopgeleide jonge vrouw met een goed betaalde baan biechtte op dat ze het gevoel had verkocht te worden. Ze had geluk, want naar haar protest werd geluisterd, maar vaak gaan ouders voorbij aan dit soort gevoelens.
Het gaat hier over de hogere en middenklasse, maar bij toenemende welvaart is er een opgaande spiraal zichtbaar. Want dit gaat veel verder dan de zorg van ouders dat een dochter goed terecht komt en beschermd wordt in geval er iets misgaat. Status speelt een grote rol. Over ouders die hun dochter ‘wegdoen’ tegen relatief kleine bedragen wordt geroddeld dat er wel iets mis met haar zal zijn. Ben je trots op je dochter, dan vraag je veel goud. Ook voor de familie van de bruidegom draagt de hoogte van de bedragen bij aan hun status: dat hebben ze toch maar beschikbaar voor het geluk van hun zoon!
Mercedes
Het kan gebeuren dat er zoveel goud is gekocht, dat de bruid dat niet kan dragen tijdens het bruiloftsfeest, en dan wordt het daar in een uitstalkast gepresenteerd. Ik hoor ook over gevallen waarbij het geld is belegd in aandelen of een auto, het liefst een mooie Mercedes. Die wordt tijdens het feest binnengereden als dat kan – of anders worden de sleutels met veel tamtam overhandigd.
Cultuur is cultuur, maar dit praktijken zijn niet meer van deze tijd, en richten ook schade aan. Veel ouders storten zich in de schulden voor de bruidsschat. Vooral als er meerdere zonen zijn of ze zich gedwongen voelen mee te doen met de trend. Bovendien maakt het enorme bedrag dat moet worden betaald bij een scheiding, het paar tot gevangenen van hun huwelijk. Als het onverhoopt misgaat, kan de bruidegom zich geen scheiding veroorloven. Dan is het paar pas echt tot elkaar veroordeeld.
Gelukkig schijnen de rechtbanken in Irak niet zo blij te zijn met die grote afkoopsommen.Een man maakt daar kans om onder de afspraak uit te komen. Maar dat kost tijd, en het leidt natuurlijk al helemaal tot statusverlies.
Normaal
En voor de lagere klassen? Ik heb nagevraagd wat een beetje een normaal bedrag is voor een bruidsschat. Een vriend uit de Koerdische stad Sulaymaniya hield het op zo’n vijfduizend dollar aan goud vooraf, en zo’n zevenduizend bij een scheiding. Dat is nog steeds veel geld in een land waar een gemiddeld salaris rond de zeshonderd dollar per maand is. Bij meerdere huwende zonen moeten die bruidsschatten toch echt tot een zware schuldenlast leiden.
De regelingen zijn nodig om misbruik van vrouwen te voorkomen, maar ook om te zorgen dat ze in geval van een scheiding niet aan lagerwal raken. Maar ze passen eigenlijk nauwelijks meer in de moderne tijd die ook het Midden-Oosten begint te bereiken. Ik vraag me dan ook af hoelang dit gebruik nog standhoudt. Als vrouwen zelf een inkomen hebben verandert de situatie. Dan kan ze zich immers redden na een scheiding. Laten we het hier niet hebben over de kinderen, die de man vanaf een bepaalde leeftijd kan opeisen, want dat is een ander verhaal.
Pas als moderniteit verder gaat dan kleding en mode maar vrouwen hun aandeel in het openbare leven opeisen, kan dit middeleeuwse gebruik het raam uit. Roll on dus voor de emancipatie in het Midden-Oosten, zodat vrouwen niet langer gekocht hoeven te worden door hun bruidegom. Ik zie de slogan al voor me: Jonge vrouwen verenigt u, tegen de trouwkoop!
