Hoe zorgen we ervoor dat onze beroepsbevolking gezond en met plezier de pensioengerechtigde leeftijd haalt? Tijdens het jaarlijkse Lifestyle4Health-congres in 2022 stond deze vraag centraal. Georganiseerd door de Vereniging Arts en Leefstijl, het LUMC, Menzis, TNO en Lifestyle4Health, bracht het congres belangrijke inzichten naar voren. De kern? We kunnen langer gezond blijven werken door meer aandacht te besteden aan preventie en een gezonde werkomgeving. Dit vereist wel dat zowel individuen als werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen, want met een dagelijks appeltje gaan we het niet redden.
Tienduizend ‘zitdoden’
Hoogleraar fysiologie Maria Hopman luidde de noodklok over de gevaren van inactiviteit. Ze spoort alle Nederlanders aan om in beweging te komen. Ons land kent tienduizend ‘zitdoden’ per jaar, mensen die sterven aan de gevolgen van te weinig beweging. “Onze maatschappij is in de afgelopen vijftig tot honderd jaar zo ingericht dat we steeds minder minder bewegen”, zegt Hopman. “De auto, de lift, het toenemende aantal zittende beroepen – alles draagt eraan bij dat we liever lui dan moe zijn. Onze omgeving daagt ons simpelweg niet meer uit om in beweging te komen.”
Hopman benadrukt dat zelfs een klein beetje bewegen positieve effecten kan hebben. “Een blokje om is al beter dan op de bank blijven hangen”, stelt ze. Haar pleidooi wordt ondersteund door een recente meta-analyse in The Lancet (1), die aantoont dat het risico op gezondheidsklachten stijgt naarmate je minder stappen op een dag zet.
‘Ons land kent tienduizend zitdoden per jaar’
Gevaren van overgewicht
Overgewicht is een ander groeiend probleem waar we als samenleving massaal aan lijden. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft inmiddels overgewicht. Hopman wijst specifiek op de gevaren van visceraal vet, het vet dat zich rond de organen ophoopt. “Dit type vet is bijzonder schadelijk omdat het fungeert als een giftige hormoonfabriek,” legt ze uit. “Bij een buikomvang van meer dan 88 centimeter voor vrouwen en 102 centimeter voor mannen neemt het risico op ernstige gezondheidsproblemen aanzienlijk toe.“
Om langer gezond te kunnen werken, zijn beweging en gezonde voeding essentieel, zegt Hopman. Werkgevers spelen hierbij een cruciale rol. Ze kunnen bijvoorbeeld gezonder eten op de werkvloer aanbieden, zit-sta-bureaus introduceren of een interne fitnessruimte faciliteren.
Kwetsbare chronisch zieken
Cecile Boot, hoogleraar Maatschappelijke participatie en Gezondheid, wijst op een andere zorgwekkende trend: de groei van chronische ziekten, vooral onder 60-plussers. Door de stijgende AOW-leeftijd is het aantal werkende 65-plussers al aanzienlijk toegenomen en dit aantal zal blijven groeien. “We kunnen eenvoudig voorspellen dat het aantal werkenden met een chronische ziekte de komende jaren toeneemt,” waarschuwt Boot. “Een deel van deze groep zal kwetsbaar zijn en moeite hebben om hun werk vol te houden, waardoor ze onder grote druk komen te staan.”
Een gezonde werkomgeving kan hierin het verschil maken, benadrukt Boot. Een ongezonde werkomgeving is voor niemand goed, maar leidt bij mensen met een chronische ziekte sneller tot ernstige klachten of zelfs uitval. Boot: “We moeten koste wat kost voorkomen dat deze mensen uitvallen, want het is bijzonder moeilijk om hen daarna weer terug in het arbeidsproces te krijgen.” Boot moedigt werkgevers aan te onderzoeken welke werkaanpassingen nodig zijn om hun werknemers tot op hogere leeftijd aan het werk te houden. Dat kan soms zo simpel zijn als het aanbieden van flexibele werktijden.
Wisselwerking werk en gezondheid
Interessant is ook de boodschap van professor Lex Burdorf, die de wisselwerking tussen werk en gezondheid belicht. Onderzoek toont aan dat mensen met een beperking of gezondheidsproblemen een lagere arbeidsparticipatie hebben en dat Nederland er niet goed in slaagt om deze groepen aan het werk te krijgen. “Die situatie lijkt eerder te verslechteren dan te verbeteren”, merkt Burdorf op. “Terwijl werk juist zo belangrijk is; het geeft mensen waarde, structuur en draagt bij aan hun welbevinden. We moeten daarom echt aan de bak.”
De hoogleraar Maatschappelijke Gezondheid onderzocht samen met de gemeente Rotterdam hoe de drempel om aan het werk te gaan verlaagd kan worden. Dit onderzoek, uitgevoerd onder mensen die al langer dan vijf jaar werkloos waren en ernstige psychische problemen hadden, toonde aan dat betaald werk hun mentale én fysieke gezondheid verbeterde.
‘Werk geeft waarde aan je persoonlijke leven en levert gezondheid op’
Werk: meer dan inkomen
Werk biedt meer dan alleen een salaris. Het geeft mensen controle over hun leven, verhoogt hun zelfwaardering en vergroot hun geluksgevoel. Uit wereldwijd onderzoek blijkt dat een baan zorgt voor tijdsstructuur, identiteit en verbondenheid met anderen. “Werk geeft waarde aan je persoonlijke leven en draagt bij aan je gezondheid,” stelt Burdorf. Daarom pleit hij ervoor om kwetsbare groepen, waaronder ouderen en mensen met een chronische ziekte, aan het werk te krijgen en te houden.
De noodzaak van een integrale aanpak
Het congres maakte één ding duidelijk: om zoveel mogelijk mensen gezond aan het werk te houden, is een integrale aanpak noodzakelijk. De stijgende AOW-leeftijd en de personele krapte door vergrijzing vereisen dat we als samenleving alle zeilen bijzetten. Burdorf erkent het belang van leefstijl, maar benadrukt dat leefstijlprogramma’s momenteel te weinig mensen bereiken. “Het is niet makkelijk om iets te bedenken dat écht effectief is. Individuele, intensieve begeleiding met een integrale aanpak biedt de grootste kans op succes.”
Net als Boot roept Burdorf op om niet alleen op leefstijl, maar ook op arbeidsomstandigheden en omgeving in te zetten. Leidinggevenden, HR-afdelingen en bedrijfsartsen hebben hierin een cruciale rol. Zij kunnen niet langer passief toekijken of werknemers het werk volhouden tot hun pensioen. “Willen we als samenleving succesvol zijn in het gezond houden van onze beroepsbevolking, dan moeten we nu in actie komen.”
