Aan zaaizaad geen gebrek op de lokale Afrikaanse markten. En het is goedkoop. Maar het is vooral onbetrouwbaar. De kiemkracht is vaak slecht en je weet nooit zeker welk ras je koopt. ‘Het is niet eens zeker om welke groente het gaat’, vertelt Harald Peeters.
Peeters is directeur van Qsem, de Tanzaniaanse dochteronderneming van Rijk Zwaan Nederland. Het huidige aanbod van zaden houdt de productie van groenten laag. Zowel de kwaliteit als de kwantiteit blijven achter. 'Dat zaaizaad kan de groeiende bevolking nooit voeden', stelt Peeters.
Honger
De meeste boeren houden het zaad aan van afgelopen jaar. De restanten verkopen ze op de markt. Die eenvoudige toegang tot goedkoop maar slecht uitgangsmateriaal veroorzaakt honger en ondervoeding, is zijn stellige overtuiging.
Om hier tegenwicht tegen te bieden, heeft Qsem, samen met East West Seeds, de grootste zaadfirma van Zuid-Oost-Azië, het bedrijf Afrisem opgericht. Dit bedrijf traint kleinschalige boeren op een modelboerderij. Maar het blijft een zaadveredelingsbedrijf en doet dus vooral waar het goed in is: het produceren van goed zaaizaad en het introduceren van nieuwe rassen.
‘Houdbaarheid geeft de boer marktmacht’
Speciaal voor de kleinschalige lokale boeren ontwikkeld Afrisem kleinschalige rassen die eenvoudig te telen zijn, meer en vroeger produceren en vruchten brengen met een langere houdbaarheid. 'Want meer houdbaarheid geeft de boer meer marktmacht', stelt Peeters.
Nu is de kleinschalige boer nog overgeleverd aan een handelaar die gerust een dag later kan opdagen dan afgesproken, zo legt hij uit. ‘Lokale tomaten hebben na een dag al veel kwaliteit ingeboet, ook door een gebrek aan koelcapaciteit’, weet Peeters. ‘De handelaar kan daardoor gemakkelijk onder de prijs gaan zitten. De boer moet er immers vanaf, een dag later is er niks meer van over.’
Peper
De nieuwe generatie groentezaden leveren een robuuster product met een langere houdbaarheid, maar ook een hogere opbrengst en een snellere groei. Boeren krijgen op die manier niet alleen sneller een inkomen, ‘een korter groeiseizoen betekent ook een lager risico op droogte, overstromingen, ziektes of plagen’, schetst Peeters.
Als voorbeeld noemt hij een peper die er traditioneel acht maanden over doet om zich volledig te ontwikkelen. Afrisem levert een ras dat al tien weken na zaaien de eerste oogstbare vruchten levert. ‘We moeten boeren er alleen nog van zien te overtuigen dat ze dat zaaizaad zeker terugverdienen.’ Volgens hem is dat echt niet moeilijk. ‘Al kost het dan tien keer zoveel als de gebruikelijke zaden.’
Toch maakt juist de hoge prijs in combinatie met de onbekendheid van het product het hybride zaaizaad moeilijk aan de man te brengen op de lokale markt. Bovendien moet een tuinder er mee leren werken. Hij moet het zaad goed kunnen optrekken. Een plantenkwekerij biedt uitkomst, maar Tanzania kent geen professionele plantenkwekerij.
Uit arren moede is Afrisem er daarom zelf maar een begonnen. Naast de demonstratievelden ligt dus ook een kleine plantenkwekenrij, zodat kleinschalige tuinders meteen met goed plantmateriaal van start kunnen.
Met initiatieven als deze is Rijk Zwaan het levende bewijs dat meespelen op topniveau geen keiharde strijd om harde valuta hoeft te zijn. Het bedrijf staat al voor de vijfde keer op nummer één in de top van de Hillenraad top 100; een ranglijst van meest toonaangevende glastuinbouwbedrijven. ‘Bij Rijk Zwaan begint en eindigt alles met mensen’, zegt het juryrapport.
En dat is niet overdreven, vindt Harald Peeters. 'Bij ons staat het belang van het personeel voorop, maar ook dat van de consument.' Rijk Zwaan houdt de hele keten in het oog. De marktontwikkelingen en consumentenwensen worden nauwlettend gevolgd, zodat het bedrijf daar op in kan spelen.
Niet alleen uit strategisch oogpunt voor het bedrijf, maar ook om te signaleren of het bedrijf iets kan verbeteren aan de omstandigheden voor de consument. ‘De vitamine-inname is traditioneel zeer slecht’, weet de Afrisem-directeur. En dat verander je niet met verbeterde groenterassen alleen. Afrisem is daarom ook een promotiecampagne gestart om consumenten te stimuleren meer groenten te eten.
© Marc van der Sterren | Farming Africa
