‘Free our souls of mould… free of fungus!’ schreeuwde zanger Blixa Bargeld om bevrijding in de jaren tachtig, terwijl om hem heen mokerhamers en drilboren een zwaar industrieel spel speelden.
Iets van die strekking schreef ik ruim dertig jaar geleden in het muziekblad OOR.
‘Free our souls of mould… free of fungus!’ Het mocht niet baten. Overal in Europa en daarbuiten overschreeuwen extreemrechtse opportunisten met dorre zielen opnieuw het publieke debat, en ondermijnen met hun haatdragende retoriek fundamentele vrijheden en democratische waarden.
‘Wie lange noch?’ vraagt de opener van het nieuwe album ‘Rampen’ van het Duitse avant-garde collectief Einstürzende Neubauten. Het nummer is zowel instrumentaal als tekstueel een krachtige confrontatie met de verwoestende chaos die de mensheid aanricht in de wereld.
Alles schon gesungen
Alles schon gedacht
Die Tricks sind ausgegangen
Gedruckt mit Blut auf Flügeln
und unters Volk gebracht
(..)
Wie lange noch?
Wie wie wie wie lange noch?
In de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig tartte Einstürzende Neubauten vanuit de Berlijnse krakerswijk Kreuzberg de westerse populaire muziek met hun totale ‘Kollaps’. Metaal en industriële ritmes, schrapend en knarsend ijzer, zijn sindsdien hun handelsmerk. Sinds de jaren negentig zijn echter ook klassieke instrumenten steeds vaker te horen. Op het voorlaatste album ‘Alles in Allem’ uit 2020 werden strijkers, synthesizers en zelfs een trombone (van Blixa’s toen 11-jarige dochter) breed ingezet, in muziek die varieert van snoeiharde momenten tot een melancholische sfeer van desolaatheid en schaduwen.
Het nieuwe album ‘Rampen’, met de subtitel ‘apm: alien pop music’, laat een heel andere kant van de band horen. Van de oorspronkelijke bezettingen zijn nog zanger, frontman en woordkunstenaar Blixa Bargeld (sinds 1980), percussionist N.U. Unruh (sinds 1980) en bassist/gitarist Alexander Hacke (sinds 1981) over. Sinds 1997 is de groep aangevuld met Jochen Arbeit op gitaar en Rudolph Moser op custom-built instrumenten en percussie.
De titel ‘Rampen’ is een directe verwijzing naar de ontstaansgeschiedenis van het album.
In de liner notes legt Blixa Bargeld uit dat de band altijd heeft geïmproviseerd op het podium, vroeger nog meer dan nu. In Neubauten-taal werden en worden deze improvisaties voor publiek ‘Rampe’ genoemd, wat staat voor ‘Schans’ als ‘Lanceerplatform’. Veel nummers die uiteindelijk op albums terechtkwamen, zijn ontstaan uit deze ‘Rampen’, zoals ‘Letztes Biest (am Himmel)’ (‘Halber Mensch’), ‘Alles’ (‘Silence is Sexy’) en ‘Weil Weil (‘Alles Wieder Offen’). De versies die uiteindelijk op plaat zijn uitgebracht, zijn geen live-opnamen, maar in de studio gereconstrueerde, verbeterde en van tekst voorziene incarnaties van de originele ‘Rampen’.
Zo is ook Neubautens nieuwe album opgenomen, met als vertrekpunt improvisaties gelanceerd vanuit de energie en drang van pioniers die steeds weer zoeken naar nieuw, onontgonnen geluid.
‘Rampen’ lijkt op het eerste gehoor een gedeeltelijke terugkeer naar de oerknal van de band. In 75 minuten, 15 tracks verdeeld over twee cd’s/lp’s, bewijst ‘Rampen’ dat de furie niet is uitgeraasd en dat de vonken er nog altijd vanaf springen. Het album start heftig accelererend met ‘Wie Lange Noch?’, gevolgd door het met dreunende basveer aangedreven en uiteindelijk in een kakofonische klankstorm opgeloste ‘Ist Ist’. Een ander nummer oude stijl, ‘Es könnte sein’, bevat een deels ge-loop-te tekst die uitmondt in razende instrumentale ontsporing, alvorens over te gaan in het bespiegelende ‘Before I Go’.
Op hun album ‘Tunng presents… DEAD CLUB’ zingt de Britse formatie Tunng in het nummer ‘SDC’ over het concept van ‘Swedish Death Cleaning’, waarbij mensen beginnen met het wegdoen van onbelangrijke spullen voordat ze sterven. Blixa Bargeld lijkt in ‘Before I Go’ hetzelfde te doen, hij ruimt alle leugens en nutteloze ballast op voordat hij vertrekt, maar waarheen blijft een mysterie.
all the windows are painted and blind
I switch off the freezer
I switch off the router
I switch off the lights
better I take out the fuses
(…)
I take out the trash and all its letters
I put a cryptic message on the door
I put a cryptic message on the door
Before I Go
‘Isso Isso’ en ‘Besser Isses’ laten weer ouderwets aandoende Neubauten structuren horen, met veel metaalpercussie. In het laatste nummer beklaagt de schrijver (Bargeld) zich dat hij klaar is met 2000 jaar leugens. Het lijkt alsof hij breekt met de God van de bijbel en diens kosmos, maar in beginsel was de song bedoeld als een duet met de Franse zangeres Patricia Kaas en geschreven als de ultieme break-up song. Zij heeft de song echter nooit opgenomen.
Du hast meine kosmische Wohnung vollständig verwanzt
Dabei hab’ ich deinen Ringelreihen viel zu lange mitgetanzt
Als Amöbe und als Übermensch bis Sapiens Sapiens dann brilliert
Bis in 10 Milliarden Jahren die Sonne endlich kollabiert
Ich bin dran
ohne dich besser dran
Niet tongue-in-cheek, maar een serieus statement tegen de groei van extreem-rechts in het politieke spectrum van zijn land, is het nummer ‘Everything Will Be Fine’. Blixa Bargeld, getrouwd met een Chinese vrouw en vader van half-Chinese kinderen, schreef de cynische tekst na het kijken naar het acht uur journaal op 8 oktober jl. De extreemrechtse AfD partij boekte die dag grote winst in de Beierse deelstaatverkiezingen.
Brandlinien Schnittmenge Spontanes Bombardement
Wo sollen wir denn jetzt noch hin ? Or is this all dead end?
Neuseeland ist vorüber das kommt leider manchmal vor
Der Rabe hat sein Lied verloren:
Nevermore and Nevermore
Everything will be fine
wers glaubt wird selig
It’s time and nothing else but time
‘Rampen” is één lang doorlopend document en kan, voor wie wil, worden beluisterd als een manifest over de moderne tijd. De sfeer transformeert in het tweede deel, van veelal staalharde daadkracht en commentaren naar vragen en conclusies. Modern-klassieke invloeden zijn merkbaar in ‘The Pit of Language’ en het indrukwekkende, prachtig gedragen fantasie-klankschap ‘Tar & Feathers’.
I wait in the pit of language
before I get tarred and feathered
in a mass vendetta campaign
I wait in the pit of language
before I get tarred and feathered
I try to drag myself out
Heel fraai is de steeldrum-achtige percussie in het wiegende ‘Planet Umbra’. Het in dialect gezongen ‘Ick wees nich (Noch nich)’ geeft stem aan de twijfel en onzekerheid die velen ervaren bij de huidige status quo in de wereld.
In de laatste twee nummers van ‘Rampen’ raakt Blixa Bargeld aan een onderwerp dat hem persoonlijk aangaat. Hij is vader van een trans-zoon. Dit thema zet hij in de spots met de afsluitende twee nummers, ‘Trilobiten’ en ‘Gesundbrunnen’. In 1986 speelde Neubauten op de Vancouver Expo. Bargeld kreeg bij die gelegenheid van de organisator een gefossiliseerde trilobiet. De trilobieten vormen een klasse van uitgestorven geleedpotigen, ver voor de dinosauriërs, die in zee leefden. Omdat trilobieten volgens Bargeld als geslachtloos werden beschouwd (de wetenschap denkt daar inmiddels anders over), schreef hij de prachtige ballad ‘Trilobiten’.
ich grab mich ein
ich grab dich aus
kleine diamanten, kohlenstoff und hoher druck aus bunter vorzeit
fossiliien, die wir beide sind
ungetrennt
fossiliien, die wir beide sind
trilobiten
noch ungetrennt
ICH / DU…
(…)
ICH DU
‘Triboliten’ vloeit over in ‘Gesundbrunnen’, waarin Bargeld de deur opent naar, zoals hij zelf zegt, “de ontsnapping aan biologisch determinisme”.
Wir klinken uns aus der Entwicklung
Wir klinken uns aus der Evolution
Vorwärts rückwärts in allen Schatten
Undenk- und Möglichkeiten
Wir üben das Neue
Ganz außerhalb der Biologie
Als Sintwesen
Vielwesenheiten
Vielwesenheiten Nicht determiniert
Wo vorher keine Tür war
Da machen ich dir jetzt auf
“Waar voorheen geen deur was, daar maak ik er nu een voor je open.” Dit vat natuurlijk ook de essentie samen van 44 jaar Einstürzende Neubauten.
Over Einstürzende Neubauten heb ik eerder gezegd dat de band, vanuit de duistere hoeken van het verleden, kritisch maar tegelijkertijd alles overziend, naar heden en toekomst kijkt. Als we uitgaan van een vaak gehanteerd doemscenario, is de vraag of er wel toekomst is. Einstürzende Neubauten laat met ‘Rampen’ horen dat die toekomst er is en altijd zal zijn. Zoals ze zelf zeggen op hun website:
“De voormalige ziekte van de Berlijnse Muur (Berliner Mauerkrankheit) is volledig overwonnen en de apocalyptische visioenen en doodsverlangens van vroeger behoren allang tot het verleden.”
‘Rampen’ is van dat alles het vitale bewijs, een lokroep vol beloften voor een nog lange toekomst.
Einstürzende Neubauten – Rampen (apm: alien pop music)
Potomak | Konkurrent
P.S. Het ontwerp van ‘Rampen’, een dubbelalbum in gele hoes, knipoogt naar ‘The White Album’ van The Beatles.
